|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
KORENI - Dobrica Ćosić
Dobrica Ćosić
Dobrica
Ćosić (rodjen 29. decembra 1921. god.), savremeni pisac,
u prvom redu romansijer koji će obeležiti posleratni period (drugu polovinu
dvadesetog veka), prvo se javlja romanom Daleko je sunce (1951),
sa temom iz revolucije u kojoj je učestvovao kao politički komesar. Iako
je završio samo poljoprivrednu školu, zahvaljujući književnom talentu,
ratnom iskustvu i izuzetnom poznavanju kako kolektivne psihologije svoga
naroda tako i pojedinačnih ćudi pojedinaca sa kojima se susretao, uspeva
da napiše roman koji se razlikovao od svih dotadašnjih romana o revoluciji.
U njemu se javljaju borci, romantični po herojstvu i neustrašivosti, predani
slobodi i borbi, ali su prisutni i borci ideolozi (politički komesari)
koji, sem ideje za koju se bore, drugo kao da ništa ne zapažaju. Ali među
njima ima i onih koji, pored potpune odanosti ideji (komunističkoj), pored
osnovnog cilja da se treba boriti do pobede, vide i nešto više: narod
koji neprijatelj satire, pali sela, strelja, veša. To su pojedinci koji
počinju da sumnjaju u izvršenje postavljenih ideala po cenu tolikih žrtava,
pitajući se kome je potrebna sloboda ako je toliko žrtava izgubljeno i
ako će ko zna još koliko stradati, i treba li mrtvima sloboda. Naravno,
to je u tim dramatičnim istorijskim danima donosilo i druge drame: nesporazume
i sukobe među ljudima istih opredeljenja (partizani), zatim dramu u samim
ljudima i deobe, velike deobe u samom narodu – na branioce (partizane)
i izdajnike (četnike), čime se istorijska drama srpskoga naroda još više
uvećava. Temu revolucije, sumnje, dileme i deobe koje su nagoveštene u
romanu Daleko je sunce on će preneti u veliki roman Deobe (1961),
ispisujući jednu vrstu našeg Tihog Dona, po veličini nacionalnih deoba
i masovnih međusobnih ubijanja.
Posle rata, vrlo angažovan, kao čovek političar, mnogo radi na svom sociološkom, filozofskom i svestranom humanističkom uzdizanju. Pokreće radna pitanja, razmatra nove teme koje su obeležile novo društvo i nastavlja sa novim pisanjem. Suočen sa dogmom vladajuće elite koja ravnopravnost (ekonomsku, ljudsku i versku) pretvara u masku, laž i obmanu, ustaje u obranu prava svoga naroda, ukazuje na egzodus Srba na Kosovu, koji je počeo još šezdesetih godina; ukazuje na favorizaciju svega što je šiptarsko i na satiranje srpskog i istorijskog, na cepanje srpskog jedinstvenog prostora i minimiziranje njegovih svetlih tekovina, zbog čega biva politički anatemisan i iskljucen iz javnog života. Ali pre nego što će se to desiti, on je već napisao još jedan roman koji će postati temelj modernog srpskog posleratnog romana, napisao je roman Koreni (1954), sa kojim su došla i velika priznanja.
Kada je došlo do sukoba između njega i postojećih vlasti, povučen u sebe i svoju tišinu, Ćosić započinje sa stvaranjem romana koji će činiti niz od višetomnih dela. Zametak i početna ideja svih tih dela u romanu Koreni, čiji se potomci javljaju i u velikoj prozi Deobe. Istorijski prostor između Korena, koji govore o korenima (pojavi) srpskog građanskog društva s kraja 19. i početkom 20. veka, i Deoba, Dobrica Ćosić popuniće velikom prozom Vreme smrti (četiri knjige), objavljenom u periodu od 1972. do 1975. godine, čime je genealoška veza između Korena i Deoba uspostavljena. Junaci iz Korena, članovi porodice koji nose taj roman, naći će svoje mesto i u romanu Vreme smrti, čiji je predmet pripovedanja Prvi svetski rat, borba, stradanje i tragedija srpskog naroda. Zatim su došla nova dela da popune međuprostor između Prvog i Drugog svetskog rata, vreme komunističkog pokreta Kominterne i međusobnih čistki pod nazivom Vreme zla: Vernik (1984), Grešnik (1985) i Otpadnik (1986) u kojima članovi porodičnog stabla iz Korena i ovde bivaju aktivni. Na kraju, kao kruna svega, dolazi delo Vreme vlasti (1995) da obeleži sva politička ustrojstva, političke igre i žrtve u posleratnom periodu. Sve ove romane, Koreni, Vreme smrti, Vreme zla, Deobe, Vreme vlasti-vezuje sled hronoloških događaja, ali su svi oni povezani i porodičnim stablima, pojedincima, njihovim potomcima, čije sudbine dosežu do naših, posleratnih dana, otkrivajući nam se kao utemeljitelji porodica, kao ljudi velikih ideja, zabluda, poraza i stradanja. Iz ovog konteksta izdvajaju se dela Daleko je sunce i parabola o čoveku i đavolu Bajka (1966), zatim filozofske meditacije Moć i strepnja (1971), Stvarno i moguće (1982). Stvaralački gigantizam Dobrice Ćosića je neprevaziđen, ne samo po broju dela i njihovom obimu, nego i po vremenskom opsegu i ulančavanju ljudskih sudbina, prolazeći put pisca od poetskog realizma, sa nizom modernih pripovedačkih postupaka, pa sve do poslednjih proznih ostvarenja u kojima je komponenta filozofskih i političkih promišljanja u prvom planu u odnosu na neodoljivo poetsko, tako prisustno u prethodnim delima. U tome treba, verovatno, videti potrebu pisca da promisli i ukaže na neke korene pogubne politike, kao i na neke antropološke (ljudske) probleme tako određujuće i bitne za srpski narod i njegovu sudbinu. U pitanju nije samo prošlost i njena raskošna poetizacija, nego i filozofska vizija, onespokojavajuća vizija srpskog naroda, koja se tiče i njegove budućnosti.
Roman “Koreni”
"Koreni"-u fabuli romana uspešno prepliću dve drame: porodična drama seljačkog radikalskog prvaka Aćima Katića i bračna drama njegovog sina Đorđa.Ugledni bogati političar ima dva sina Vukašina i Đorđa.Vukašin je školovan u Parizu na Sorboni, živi u Beogradu, oženjen ćerkom fabrikanta, stidi se seljačkog porekla i priklonio se uticajnoj ženinoj familiji. Gradi karijeru kao vladin činovnik i na suprotnoj političkoj strani od svog oca.Oca veoma boli što se on priklonio njegovom političkom neprijatelju i otac nikad ne dolazi u Beograd i ne poznaje svoje unuke Ivana i Milenu. Đorđu kao mlađem namenjeno je da ostane na selu i uveća imanje koje će jednog dana i brat da nesledi i on je pomalo ljubomoran na brata.Đorđe je ljubomoran i na svoju suprugu Simku, lepu i jedru ženu sa kojom nakon 15 godina braka nema dece. Za neplodnost braka je kriv Đorđe i pisac se naročito zadržava na slikama intimnih bračnih odnosa između Simke i Đorđa.On je bezmučno utučen, napija se do besvesti, preti da će je oterati ako mu ne rodi sina naslednika, zazire od svakog muškarca u dvorištu, sve dok nespretna Simka iz tajnog odnosa sa slugom Tomom Dačićem ne zatrudni i rodi sina naslednika Katićevoj lozi. Najtragičniji lik je Đorđe bogataš i očajnik koji godinama putuje, spava pod kolima i svestan je svoje krivice za neplodnost. Snažno je prikazano psihološko mučenje kada želi da otera Simku i njen strah šta će biti s njom ako se vrati u sirotinju. Tragičan je lik gospodara Aćima Katića pojma bogatstva, seljački radikalski vođa, ugledan, apsolutan gospodar u Prerovu i okolini i ne preza ni od zločina. Simka je uzeta iz siromašne kuće samo zato što je trebala da svojom rasnom lepotom i vitalnošću ojača lozu Katića. Krajnja beda u očevoj kući naterala je da se uda za bogatog nemoćnika i da živi u paklu od braka mučena materinskom čežnjom za porodom.
Kuda nas vode nasi koreni ?
Svaki covjek ima porjeklo koje na neki nacin odredjuje njegovu sudbinu ili bar dobar dio nje.Kod nas na Balkanu ta uloga porjekla je istaknuta kao nigdje drugdje u svijetu .Kakvo ti je prezime ,odakle dolazis ,ko su ti bili djedovi cesto moze da bude vaznije od onoga sta si ti ustvari.Covjek bez korjena je - nula bez proslosti i buducnosti .Neminovno se ,dakle , postavlja pitanje kakvi su to nasi toliko vazni korjeni koji nas kao aveti iz proslosti progone na nasem putu buducnosti .Ono sto se moze reci da su ti korjeni generacijama iznicali iz krvavog tla .Stalni ratovi ,bune i ustanci ,tlacenja od strane turskih osvajaca kroz istoriju odnosila su nase (srpske) najbolje glave i najhrabrije duse .Kada sumiramo Srpskog naroda mi mozemo samo zbunjeni da stanemo i upitamo se : kuda dalje ? Cemu nas uci nasa istorija i sta zahtjeva od nas ?da li je to nemilosrdna osveta zbog ogromne nepravde i zla koje su vjekovima okomljavale na nase pretke ? Trebamo skupiti horde ubice i krvoloka i zbrisati sa lica zemlje sve nase neprijatelje ili da i dalje budemo mirne ovce koje cekaju klanje.
Koreni Dobrice Cosica su tematsi slojevit roman,moderan i po tematici koju obradjuje i po umjetnickoj metodologiji kojom je gradjen .Tematski slojevi romana celovito predstavljaju srpsko selo u njegovom sporom preobrazavanju tokom 19 veka. U mnostvu motiva i tema osobito se istice sledece : tradicionalno slobodarstvo srpskog seljastva,izrazeno u otvorenoj borbi protiv domace despotije i apsolutizma; radikalizam kao idejno-politicko uporiste borbenog seljastva; odrzavanje kultova srpske srpske nacionalne mitologije konstituisane jos u davna vremena i sublimisane kroz etiku narodne epike;problem preranog gasenja porodicnih stabala; patrijarhalna despotija kao kult; evropeizacija srpskog intelektualca; raslojavanje srpskog sela; materinski nagon;psihologija suvisnog covjeka;problem identifikacije licnosti, itd. Devetnaesti vek u zivotu knezevine srbije omedjen je na pocetku ustanickom osvetom pobunjenika nad Osmanlijama ,a na kraju tiranijom sopstvene drzavne vlasti nad nezadovoljnim seljastvom.Cosic je pokazao kako svaka generacija ,gradeci sopstveni zivot ,placa velike dugove onome sto nasedjuje od predaka. Cosic je prikazao tri generacije iz zivota srpskog drustva: jednu cine Karadjordjevi ustanci koji se kao ljudi ostvaruju u borbi protiv turaka i stvaranju sopstvenih poseda .Druga generacija se socijalno raslojava i u tom se raslojavanju markantnije izticu bogatiji posednici ,jedne ,i njihove sluge ,s druge strane .Trecu generaciju cine oni koji nastoje da u osvit 20. veka ,pokrenu srpsko drustvo iz mrtvila i apatije kao posledice politicke obezpravljenosti i despotije.Prvu generaciju predstavljaju Luka Dosljak ,njegova otresita supruga Kata, njen prvi muz Vasilije, roditelji neobicnog starca Nikole i roditelji Steve Cadjevica . U drugoj generaciji isticu se Acim Katic, Steva Cadjevic, profesor Andra, starac Nikola... Predstavnici trece generacije su Acimovi sinovi Vukasin i Đorđe, Đorđeva supruka Simka, Njihov sluga Tola Dacic. Da bi umetnicki realizovo ovako slozenu drustvenu, socijalnu, eticku, psiholosku problematiku, Cosic je zamislio desetak ljudskih karaktera koji cjelovito oslikavaju srpsko drustvo 19.veka .
Analiza likova u Ćosićevom delu “Koreni”
Acim Katić,
seljacki sin,gazda,domacin i radikalski prvak istice se u jednom planu
kao vodja naroda ,domisljat i sposoban ,sa jasnim politickim ciljevima
izgradjeni na tradiciji i jako tradicionalnom osjecaju .S druge strane
,on je skrhan saznanjem da nemoze da se uhvati u kopstac sa problemima
koje donosi novo vreme ali i sa porodicnim problemima ,te prezivljava
niz poraza koje to jos vise oslabljuju.
Djordje i Vukašin
su dva lika koje veze zajednicko porjeklo ali ih mnogo vise razdvaja.
Vukasin predstavlja izdanak novog bremena novog doba i misli. Francuski
djak se vraca u Srbiju koja jos nije uspjela da se oslobodi turskog jarma
i nasledja koja posce pod teretom neprosvecenosti i siromastva.On stremi
ka evropskom duhu ali se istovremeno budi Vukasin zadojen tradicionalnim
i seljackim, sto dovodi do unutrasnje borbe ,mucenje i preispitivanja.Djordje
je svojim poslovnim uspjesima ,trgovinom i bogatstvo osigurao mjesto u
drustvu ,ali ono je poput njegoivog polozaja u porodici na klimavim nogama
, jer on nije u mogucnosti da ispuni osnovni zadatak-da obezbjedi sebi
potomka i nastavi lozu Katica.Pritisnut sa jedne strane ocevom naklonoscu
prema Vukasinu a s druge sopstvenim nedostatcima, sto ga jos vise unizava
u sopstvenim ocima, iako je mocnik i gazda u ocima drugih. I Vukasin i
Djordje su izdanici Acima Katica ali ne udovoljavaju negovim zeljama:
prvi se priklanja ocevim politickim protivnicima a drugi je zigosan jalovoscu
.
Simka
je lik okarakterisan ljepotom snagom i zdravljem sto jos vise istice Djordjevu
jalovost. Ona je u potpunosti svjesna svog porekla i svog polozaja u kuci
Katica u koju je usla iz siromasne nadnicarske porodice. Iako je to protivno
njenoj prirodi ona se predaje Toli Dacicu da bi ocuvala sebe i porodicu
. Prodjenje Adama ponistava sve sto je bilo prije trulo i lose u porodici
- Simka se oslobadja mora i nesanica, Acim mu posvecuje ostatak zivota
a Djordje dobija toliko zeljenog nasljednika. Adam je simbol prelaska
iz starog vremena u novo , i sto se tice porodice i Srbije s pocetka 20.
vijeka.
preuzmi seminarski rad u wordu » » »