POCETNA STRANA

OSNIVANJE I SMEŠTAJ

Ni danas nemamo tačnih podataka ko je od mnogobrojnih književnika toga doba došao na ideju da se u Beogradu osnuje jedna javna biblioteka. Prema nekim pretpostavkama zasluge za to pripadaju knezu Milošu, od kojeg je i zavisilo da li će se takav jedan postupak pokrenuti ili ne, i Gligoriju Vozaroviću koji je svojom književnom sredinom ideje kneza Miloša sproveo u delo. Sve u svemu, imamo podatak da je Biblioteka osnovana u ponedeljak, 15. (27.) februara 1832. godine, na dan apostola Onisima. I kao i svaki veliki doogađaj toga doba, i ovaj je proslavljen svečano, kako dolikuje osnivanju jedne takve velike ustanove, naravno uz prisustvo tadašnjih velikana – uglednih svetovnih i crkvenih lica. Od svetovnih lica naveden je Jevrem Obrenovic, a osvećenje Biblioteke izvršio je beogradski protoprezviter Milosav Popović. Mnogi su pisali o tome kako je nastala ova Biblioteka i ko je za njeno osnivanje bio zaslužan, pa tako imamo podatke Milovana Spasića koji je 1844. godine napisao da su Biblioteku osnovali vlada i darodavci u Ministarstvu prosvete, zatim Stojana Novakovića koji je ovaj događaj pripisao Đuri Daničiću i 1856. – oj godini, i jedan od bitnijih podataka jeste podatak Jovana Boškovića iz 1881 – 1882. godine koji govore o tome da je ideja o osnivanju Biblioteke nastala još u knjižari Gligorija Vozarovića i u njoj i osnovana 1832. godine.
Nešto malo podataka imamo i o zgradi u kojoj je sve počelo, tj. mestu u kome je ova naša dragocena biblioteka nastala. Zgrada je opisana kao opštinska kuća sazidana od cigala i to uz samu portu tadašnje saborne crkve. Strma ulica omogućila je da zgrada imala u zemlji jednu prostoriju, a to je tačno opisano u knjizi Miraša Kićovića ovako: „... zgrada je imala u zemlji sa ulice dućan oko 5 metara u dužinu i širinu sa magacinom na svod pozadi. Dućan je imao teška gvozdena vrata i prozor sa crno obojenim gvizdenim kapcima . Tu je Vozarović imao knjižaru. Nad ovim prostorijama je bilo prizemlje, koje je sa ulice ličilo na sprat i koje je imalo sa ulice za priredbe jednu veliku sobu sa predsobljem i jednom omanjom sobom pozadi. Uza sam zid sa istočne strane vodile su od dućana u dvorište velike stepenice...“

IME BIBLIOTEKE I POČECI RADA

Mnoga imena ove biblioteke pominjana su kroz istoriju. Neki od tih imena su, na primer, „Nova biblioteka serbska“ i pominje se u jednom tekstu Letopisa Matice srpske. Onda 1832. godine Jovan Stejić u svojoj knjizi „Sabor nauke i istine“ govori o biblioteci sa nazivom „Novozavedena biblioteka varoši beogradske“ , a 1838. godine se u Arnautovoj „Srpskoj novini“ pojavljuje kao „Knjigohranilište beogradsko“ i „Beogradske varoši biblioteka“. Sve ovo nam pokazuje da nije postojalo jedno određeno ime boblioteke, već da je svako od pisaca davao neki svoj uopšteni naziv. Sa druge strane, postoji jedan službeni akt kojim je knez Miloš 1832. godine odobrio štampanje „Srpske istorije“ Milovana Vidakovića i u njemu navodi da se štampanje odobrava samo ako Štamparija zadrži jedan primerak za „beogradsku Biblioteku“, pa se odatle pretpostavljalo da je naziv ove ustanove u početku bio samo Biblioteka, s obzirom da je u aktu prva reč napisana malim, a druga velikim slovom.
Ipak postoje dve „teorije“ koje se čine najsigurnijim i najpotkrepljenijim realnim dokazima. I jedna i druga potvrđuju da je ime biblioteke od samog početka bilo „Narodna biblioteka“. Prvi podatak pronadjen je u jednom pismu Dimitrija Isailovića iz 1833. godine upućenom Cenzuri, u kojem kaže da se od štampanih knjiga Milovana Vidakovića i Dositeja Obradovića ostavi po jedan primerak za „Narodnu Biblioteku“ , a kako je „Srpska novina“ Isailovića u više navrata navodila kao njenog bibliotekara otuda je njegovo ime i bilo jedno od najpouydanijih, a još ako uzmemo u obzir da je to ime upotrebljeno u spisima pravnog karaktera, ne u običnim književnim delima, još više verujemo daje ovo pravi odgovor na naše pitanje – koje je bilo prvobitno ime biblioteke? Drugu potvrdu da je ovo bilo zaista prvo pravo ime biblioteke nalazimo u govoru Đure Daničića, jednog od njenih najpoznatijih bibliotekara, kojim se on zahvaljivao Popečiteljstvu za darovane knjige „Narodnoj biblioteci“. Ovime je definitivno rešena dilema o prvobitnom imenu ove velike ustanove.
Kada govorimo o počecima rada Biblioteke, prva pomisao vodi nas do osnovnog knjižnog fonda. Kako je osnivanje Biblioteke predstavljalo veliki dogadjaj za Beograd, Srbiju... To je za „posledicu“ donelo da su za biblioteku neprekidno stizali prilozi u knjigama, novcu, slikama i još mnogim drugim predmetima značajnim za ovu vrstu ustanove. Srbi iz raznih gradova slali su ovakve priloge, a njih su činili advokati, činovnici, medicinari, lekari, trgovci, zanatlije... Među njima je bila i Matica srpska koja je tada predstavljala jedino srpsko književno i izdavačko društvo. Ona je i u to vreme imala svoj „Letopis“ u kome je Pavle Stamatović, njen urednik, čim je biblioteka osnovana, napisao članak u kome je zamolio svakog Srbina koji je u mogućnosti, da pošalje neki od priloga u Beograd ili Peštu, a za uzvrat će biti navedeni u Srpskoj novini kao priložnici i „prvi osnovatelji“ ove biblioteke. Ovo se pokazalo veoma uspešnim, pa je do 1838. godine priložnika bilo sve više i više. „...Pored Jevrema Obrenovića tu su: Antonije Arnot, advokat i književnik, saradnik Letopisa i pisac poznatog književnoitoriskog rada Srpsko spisateljstvo; Jovan Berić, doktor filozofije, aktuar, čovek široka znanja, pesnik, prevodilac Šrekove Svemirne istorije ; zatim, napred spomenuti književnici Dimitrije Davidović, Dimitrije Isailović, i Dimitrije Tirol; onda Petar Demelić, prevodilac Ilijade, Stejić, lekar i književnik, pisac Zabava za razum i srce i Sobora nauke i istine i prevodilac Makroviotike; Sava Tekelija, doktor sviju prava i ugledni javni radnik; Jovan Hadžić – Miloš Svetić, književnik i pravnik; Josif Milovuk i Gavrilo Bozitovac, peštanski trgovci, Milovuk izdavač knjiga i jedan od osnivača Matice srpske; Pavle Kojić, advokat i drugi.“
O rukovodiocima, s druge strane, imamo nekoliko podataka od kojih su, jedan iz „Srpske novine“ 1838. godine, koji kaže da je tad bibliotekom upravljao Dimitrije Isailović, tako da je ovu dužnost jedno vreme sigurno on obavljao. U Državnoj arhivi, ipak, ovaj podatak nemamo. Ona nam navodi više rukovodioca biblioteke, od kojih su svi, sem Gligorija Vozarovića, bili državni službenici, a neki od njih su: Adolf Berman, Filip Valter, Cvetko Rajović... Na osnovu ovoga mozemo da pretpostavimo da je biblioteka bila pretežno državnog karaktera, ali obavezni primerak, veliki broj priložnika i ogromno interesovanje naroda za nju ipak opravdava ime koje je nosila – Narodna Biblioteka. Sve u svemu, ono što sigurno možemo potvrditi jeste da su za njen nastanak nesumnjivo najzaslužniji bili knez Miloš i Gligorije Vozarović.

PERIOD OD 1833. DO 1853. GODINE

Ugled biblioteke koji je postignut zahvaljujući ugledu ljudi koji su je osnovali, kao i oduševljenje koje je izazvala u narodu svojim nastankom doveli su do toga da je biblioteka u jednom periodu veoma brzo uvećala broj svojih knjiga i došla do 800. Jedan od najzaslužnijih za ovo uvećanje fonda je nesumnjivo obavezni primerak koji je biblioteka dobila čim je nastala. Kako se to dogodilo? Godine 1832. osnovana je štamparija čiji je administrator bio Dimitrije Isailović. On je morao najpre da pošalje zahtev Cenzuri kako bi mu odobrila štampanje i i objavljivanje knjiga. Na ovaj zahtev dobio je odgovor kneza Miloša koji mu to odobrava, pod uslovom da se od svake štampane knjige odvoji šest primeraka i šalje Cenzuri, od kojih će jedan biti za biblioteku. Ovaj njegov odgovor predstavlja prvi pisani zakonski akt biblioteke. Njime je propisan dupli obavezni primerak – jedan za Cenzuru i drugi za biblioteku.
Iako je broj knjiga bio sve veći, svi drugi uslovi za napredak biblioteke bili su nepovoljni. Neki od tih uslova bili su:određeno rukovodstvo, osoblje, budžet, propisi o radu... Nista od ovog biblioteka nije imala, izuzev rukovodstva, koje teško da se moglo računati s obzirom da su je vodili Gligorije Vozarović i državni službenici koji, pored toga što su bili nestručni, već su imali dovoljno svojih obaveza kako bi posvetili biblioteci svu pažnju koja je bila potrebna.

preuzmi seminarski rad u wordu » » »