POCETNA STRANA

SEMINARSKI RAD IZ KNJIŽEVNOSTI

OSTALI SEMINARSKI RADOVI - KNJIŽEVNOST | JEZIK -

Alternacija suglasnika u srpskome jeziku-seminarski rad Alan Ford i kulturološki kontekst-seminarski rad Analiza dela “Hamlet”- seminarski rad Analiza “Hamleta”-seminarski rad Analiza pesme “Dioba Jakšića”-seminarski rad Analiza pesme “Smrt majke Jugovića”-seminarski rad Analiza pesme „Banović Strahinja“- seminarski rad Analiza dela “Nečista krv”-seminarski rad Antun Branko Šimić-seminarski rad Antun Branko Šimić “Preobraženja”-seminarski rad Antigona-seminarski rad Antun Šoljan “Kratki izlet”-seminarski rad Andrićeve pripovetke-seminarski rad „Ako jedne zimske noći neki putnik“ Italo Kalvino-seminarski rad August Šenoa “Seljačka buna”-seminarski rad August Šenoa “Zlatarevo zlato”-seminarski rad August Šenoa “Prijan Lovro”-seminarski rad Alisa u zemlji čuda-seminarski rad 20 000 milja pod morem-seminarski rad Bijeli anđeo - Ćamil Sijarić-seminarski rad Branko Radičević - poezija-seminarski rad “Balkanski Špijun” Dušan Kovačević- seminarski rad Bilingvizam-seminarski rad “Bijeg” Milutin Cihlar Nehajev-seminarski rad Blugakovljev Majstor i Margarita- seminarski rad “Bogorodična crkva u Parizu”Viktor Igo -seminarski rad Bodler-seminarski rad Branko Ćopić „Bašta sljezove boje“-seminarski rad Civilizacijski okvir italijanskog jezika-seminarski rad “Crveno i crno” Stendal-seminarski rad Ćopićeva poezija za decu-seminarski rad Dečja književnost- seminarski rad Dante Aligijeri-seminarski rad Dante Alighieri "Božanstvena komedija"-seminarski rad Dante Alighieri - O božanstvenoj komediji-seminarski rad Djelo Marina Držića i njegovi izvori-seminarski rad Doktor Faustus-seminarski rad Dositej Obradović-seminarski rad “Don Kihot”-seminarski rad Don Žuan - Žan Baptist Poklen Molijer-seminarski rad Dostojevski i revolucija-seminarski rad Drama dvadesetog veka-seminarski rad Džon Don-seminarski rad “Dubravka” Ivan Gundulić-seminarski rad “Dundo Maroje” Marin Držić-seminarski rad Eliotova poezija-seminarski rad “Ep o Gilagamešu”- seminarski rad Epilepsija i Dostojevski-seminarski rad ''Evgenije Onjegin'' - Puškin-seminarski rad “Faust” Gete- seminarski rad Fjodor Mihajlovič Dostojevski-seminarski rad Fjodor Mihajlovič Dostojevski “Zapisi iz mrtvog doma”-seminarski rad Franc Kafka-pripovetke-seminarski rad Franc Kafka “Preobražaj”-seminarski rad Frančesko Petrarka-seminarski rad Gete “Godine učenja Vilhelma Majstera”-seminarski rad Govor i pismo-seminarski rad Gotski roman-seminarski rad “Gorski vijenac” Petar II Petrović Njegoš- seminarski rad “Gospoda Glembajevi” Miroslav Krleža-seminarski rad Grafički “anglicizmi”-seminarski rad “Gospođa Bovary” Gustave Flaubert - seminarski rad “Hamlet” Vilijam Šekspir- seminarski rad Hasanaginica-seminarski rad Hljebnikov i Majakovski-pjesnici ruske avangarde-seminarski rad “Homo balcanicus, homo heroicus ”-seminarski rad Hrvatski jezik u 19. stoljeću-seminarski rad Hronotop romana „Proces“-seminarski rad „Hipnos“ Rada Drainca-seminarski rad Idiot i Braća Karamazovi-seminarski rad Interkulturalnost u romanima Meše Selimovića i Ive Andrića-seminarski rad Istočni diwan – Dževad Karahasan-seminarski rad “Ilijada i Odiseja” Homer- seminarski rad Imenice-seminarski rad Interpretacija basni i priča o životinjama-seminarski rad Istorija Narodne biblioteke u Beogradu u 19. veku-seminarski rad Istorija razvoja zemunske biblioteke-seminarski rad Jao... trista puta! Sava Mrkalj-seminarski rad Jezične djelatnosti: slušanje, govorenje, čitanje, pisanje-seminarski rad Jure Kaštelan -seminarski rad Jezična obilježja publicističkoga stila hrvatskog jezika-seminarski rad Kamijevi romani-seminarski rad ''Kad su cvetale tikve'' i ''Petrijin venac''- seminarski rad Kategorizacija lika Ahileja iz Homerovog epa Ilijada-seminarski rad “ Kći Lotršćaka” Marije Jurić Zagorke-seminarski rad Knjižničar – katalogizator u knjižnici-seminarski rad Knjižnice i obrazovanje-seminarski rad Književne aluzije u Loliti- seminarski rad Književnost 20. veka- seminarski rad Ko je maznuo moj sir? - seminarski rad “Koreni” Dobrica Ćosić - seminarski rad Komika u eruditnim komedijama Marina Držića-seminarski rad Kraljević Marko-seminarski rad “Kraljević Marko drugi put medju Srbima” Radoje Domanović-seminarski rad “Kralj Edip” Sofoklo-seminarski rad Lav Nikolajevič Tolstoj-seminarski rad Laza Kostić “Medju javom i med snom” i “Santa Maria della Salute”-seminarski rad Legenda o Velikom inkvizitoru-seminarski rad Lik Fatime u epu “Ženidba Smailagić Meha”-seminarski rad Lirska poezija (lirika)- seminarski rad “Lovac u žitu” Jerome David Salinger-seminarski rad Ljubav u Kavabatinim delima-seminarski rad Ljubav u djelima realizma-seminarski rad Ljubavno pjesništvo Disa i Sime Pandurovića-seminarski rad “Mali princ”-seminarski rad Mato Lovrak “Vlak u snijegu”-seminarski rad Makijaveli-seminarski rad Marketing u školskoj knjižnici-seminarski rad Meša Selimović “Derviš i smrt”-seminarski rad Metaforična i mitski gradjena poezija Branka Radičevića-seminarski rad “Metamorfoze” - Publije Ovidije Nason-seminarski rad “Medeja” Euripid-seminarski rad Mitološka bića kod Ivane Brlić Mažuranić i Tolkiena-seminarski rad Mit o Vragu-seminarski rad “Milan Narandžić” Jakov Ignjatović- seminarski rad Milan Dedinac-seminarski rad “Most na Žepi” Ivo Andrić- seminarski rad Motiv ponora u Pavličićevoj Rupi na nebu i Brešanovoj Vražjoj utrobi-seminarski rad “Na Drini ćuprija”-seminarski rad “Na Drini ćuprija”-vremena i ljudske sudbine vezane za most-seminarski rad Narodni, književni i standardni jezik-seminarski rad Niče i Dostojevski-seminarski rad Vuk Stefanović Karadžić-seminarski rad Vukov rad na sakupljanju pesama - seminarski rad "Čiča Gorio"-seminarski rad Tipološke karakteristike ruskog realizma-seminarski rad Olja Ivanjicki-seminarski rad “Okovani Prometej” Eshil-seminarski rad OSMAN - Ivan Gundulić-seminarski rad Jure Kaštelan-seminarski rad “Patnje mladog Werthera” Gete-seminarski rad Principi stvaranja nelogizma-seminarski rad Poezija za decu Duška Trifunovića-seminarski rad Poezija - Federico Garcia Lorca -seminarski rad “Pod drugim suncem”-seminarski rad “Portret umjetnika u mladosti”-seminarski rad “Pop Ćira i Pop Spira” Stevan Sremac - seminarski rad “Povratak Filipa Latinovića” Miroslav Krleža-seminarski rad “Priče iz davnine” Ivana Brlić Mažuranić-seminarski rad Pričanja Vuka Dojčevića-seminarski rad “Prokleta avlija” Ivo Andrić- seminarski rad „Reče mi jedan Čoek“ Matija Bećković- seminarski rad Stari uskrsni običaji-seminarski rad “Staklenko” Živka Jeličića-seminarski rad Semjuel Beket-seminarski rad Selo u poeziji sentimentalizma i romantizma-seminarski rad Semiotika Umberta Ecoa-seminarski rad Seobe Miloša Crnjanskog u svetlu snova Vuka Isakoviča-seminarski rad “Seobe” Miloš Crnjanski- seminarski rad Slovenofilstvo u Njegoševom djelu “Luča mikrokozma” - seminarski rad Simbolika imena u romanima Dostojevskog-seminarski rad Simbolika šume kroz tematske i intermedijalne veze-seminarski rad Strukturalizam Krste Papića u filmu Lisice i djela Frane Šimunovića-seminarski rad “Smrt Smail - age Čengica” Ivan Mažuranić- seminarski rad Srbi svi i svuda i Slovo o srpskom jeziku-paralele Srbi u Hazarskom rečniku- seminarski rad Srpska apokalipsa po Dostojevskom-seminarski rad “Stranac” Alber Kami - seminarski rad “Starac i more” Ernest Hemingvej-seminarski rad “Slika Doriana Greja”-seminarski rad Smjerovi istraživanja književnosti-seminarski rad Specifičnost dječje književnosti-seminarski rad Stilske figure-seminarski rad Spoznajni značaj Ničea-seminarski rad Spoznajni značaj Stuarta Milla-seminarski rad Sukob ljubavi i dužnosti u Kornejevom Sidu-seminarski rad Šekspir „Bogojavljenska noć”-seminarski rad Šekspir “Bura”-seminarski rad Šekspir “Kralj Lir” -seminarski rad Šekspir “Kako vam drago”-seminarski rad Šekspir “Magbet”-seminarski rad Šekspir „Otelo”-seminarski rad Šekspir “Romeo i Julijа ” - seminarski rad Šekspirove istorijske drame-seminarski rad „Tajanstveno ostrvo“- Žil Vern-seminarski rad TENA - Josip Kozarac-seminarski rad Tomas Man "Budenbrokovi"-seminarski rad Tomas Man “Čarobni breg”-seminarski rad “Ujka Vanja” - Antona Pavloviča Čehova- seminarski rad “U registraturi” Ante Kovačić-seminarski rad Vladimir Majakovski-seminarski rad Vijon-seminarski rad Volter-seminarski rad Zločin i kazna- F. M. Dostojevski-seminarski rad Značenje bajki-seminarski rad Još...

 

Panorama Zemuna, XVIII vek

Istorijska pozadina osnivanja prve zemunske biblioteke

Posle dva rata sa Turskom (1716-18. i 1737-39. godine), Austrougarska je definitivno utvrdila kao svoj posed malo naselje u neposrednoj blizini Beograda, kao i Sremsku oblast. Pošto su sva naselja uz Dunav imala značaj kao pokrajinska naselja, godine 1746. ukinuta im je vlastelinska uprava. Pripala su Vojnoj granici, a 1749. Zemun je dobio slobodno upravljanje i svoju gradsku upravu, Magistrat.

Zgrada Magistrata

Uspostavljanjem građanske uprave Zemun se počeo razvijati kao trgovački grad koji je bio kapija tadašnje Evrope. Godine 1730. osnovan je granični prelaz Kotumac. Preko te stanice odvijala se trgovina robom sa istoka i sa zapada. Godine 1749. Zemun je imao oko 2700 stanovnika. Carski savetnik V. Taube pisao je 1776. da je privreda u usponu i da „trgovina čini ovo mesto znamenitim. Pošto Zemun leži otprilike između Beča i Carigrada, sve što ovamo ili onamo ide mora proći kroz ovu varoš."
Među raznovrsnom robom koja se mogla naći kod zemunskih trgovaca, prodavale su se čak i boje za slikarska platna, kao i razne knjige. Prvi zemunski knjižari bili su Gavrilo Kovačević i Mihailo M. Jovanović. Srpskom knjigom bavili su se i trgovci Mojsije M. Lazarević, Dimitrije Nikolić, Vasilije Vasiljević, kao i komisionar Aleksandar E. Zahe. Uspešnom trgovinom, kao i razvijanjem zanata , u Zemunu se stvorilo građansko jezgro čija je inteligencija koristila knjige. Veliki broj trgovaca imao je članove porodice po glavnim gradovima Centralne Evrope, kao i u Carigradu, kako bi lakše razvijali svoju trgovinu. Na taj način su i napredne ideje, zajedno s knjigama, stizale u Zemun.
Pošto Zemun leži u neposrednoj blizini Beograda, njegovi stanovnici, najvećim delom Srbi, učestvovali su na razne načine u oslobodilačkoj borbi protiv Turaka, pomažući svom narodu s druge strane Dunava. Zanatlije su činile razne usluge ustanicima, dok su ih trgovci novčano pomagali. Takođe su se tu našli i umetnici, tj. prosvetni radnici. Tako je iz Zemuna u oslobođeni Beograd prešao i književnik Dositej Obradović i pozivao ostale učene Srbe na prosvetni rad.
Premda je Austrougarska vodila apsolutističku politiku, srpsko građanstvo se, pod vođstvom mitropolita Stevana Stratimirovića, pozivalo na ranije privilegije i tako izborilo za osnovnu narodno-crkvenu autonomiju, oličenu u crkvenim opštinama. To su bile zajednice svih stanovnika pravoslavne vere, kao i sveštenstva, u jednoj ili više parohija. Crkvene opštine su vodile računa o školama, kao i o drugim kulturno prosvetnim ustanovama, a čelnici su shvatili značaj dobro organizovanih škola i biblioteka.

Biblioteka slavenoserbska zemunska

Austrougarska politika je radila na denacionalizaciji Srba, a zemunski su se Srbi protiv toga borili unapređivanjem sopstvenog kulturnog i verskog nasleđa, razvijanjem težnji ka otvaranju škola i drugih kultuno-prosvetnih ustanova. Postoji pomen iz 1725. godine - Zemun je tada bio veoma malo naselje - da je u njemu radila jedna škola i u njoj učitelj Toma. Dvadeset godina kasnije, pored Nikolajevske crkve izgrađena je Opšta srpska osnovna škola, sa ciljem da poučava pravoslavnu mladež u srpskom, ili tada zvanom slavenskom čitanju i pisanju.
Pored Bogorodičine crkve u Zemunu, sagrađena je škola u kojoj je, po zamisli, trebalo da bude smeštena knjižnica, kao i čitaonica za narodno prosvećivanje. Sa njom počinje istorija zemunske biblioteke koja je nazvana Slavenoserbska biblioteka zemunska.

Prva škola u Zemunu pored Nikolajevske crkve

Po ugledu na karlovačke Srbe i zemunske Grke, koji su već imali školske fondove, Srbi u Zemunu su 14. januara 1812. sačinili dokument o osnivanju srpskog crkveno-školskog fonda. Dokument je nazvan Ustav fonda ili prvo osnovno pismo, a sačinjen je na podstrek protoprezvitera i pisca Jeftimija Ivanovića , na dan svetog Save . Već iste godine, 1. novembra, potpisan je Ustav fonda, a potpisali su ga zemunski sveštenici i ugledni građani. Fond se u narednom periodu uvećao, pa je prota Ivanović aprila 1826. sazvao Srbe na savetovanje.
Na svetosavskim proslavama skupljen je novac za kuću u kojoj je trebalo da bude škola. Godine 1822. srušena je dotrajala, stara kuća i na zapadnoj strani Bogorodičine crkve sagrađena nova školska zgrada. Po jednom tadašnjem opisu, zgrada, koja je imala petnaest učionica, bila je „ujedno i ukras grada“.
Zemunski Magistrat je 1. avgusta 1823. poslao izveštaj Slaveno-sremskoj generalnoj komandi, u kome je istaknuto da se u novoj zgradi nalazi pet škola: tri ilirske (srpske), jedna nova grčka i jedna stara grčka škola. U zgradi škole je osnovana i Slavenoserbska biblioteka, ukrašena portretima istoričara Jovana Rajića i prosvetitelja Dositeja Obradovića. Na zgradu je bila postavljena tabla sa natpisom:

Školska biblioteka
Mudrosti je cveće u knjigama
kojih(h) ovde ima stotinama.
Čitaj, rode, i sabiraj cveće,
ono t’ nigda uvenuti neće.
1825
Priloži i pozlati Dimitrij Bratoglič

Drugi ustav školskog fonda potpisan je 1826. godine, a potpisalo ga je sedamdeset dva lica. U oba ustava, i u starijem i u novom, propisano je da se 14. januara okupljaju priložnici crkvenom fondu, kao i da se njihova imena javno spominju, a da jedan učenik pročita kratko slovo (zahvalnicu) svima koji su fondu pomogli: „da se kratkim slovom blagodari svima fundatorima“, ili da se „ govori o polzi kristijanske nauke i prosveštenija“ . Praznovanje školske slave je počinjalo svečanim okupljanjem građana, pa bi posle prigodnog slova učenika i učenice ostala deca pevala. Potom bi se čitali Ustav i imena rodoljubivih građana. Nakon toga bi zemunski protoprezviter pozvao prisutne građane na „žertvodanije“ za školski fond. Posle prilaganja bi se služila liturgija u Bogorodičinoj crkvi, gde bi se takođe održao svečani govor.
Biblioteka je zvanično osnovana 14. januara 1825. godine, a nominalni osnivač je bio Mojsije M. Lazarević, trgovac, koji je poklonio 145 srpskih, nemačkih i latinskih knjiga. Bio je poznat i po tome što je nabavljao svaku novu srpsku knjigu. Zemunski paroh Konstantin Rakić je poklonio biblioteci 71 mahom italijansku knjigu. Vasilije Lazarević, kapetan iz Zemuna, ustupio je veći deo svoje biblioteke, kao i kolekciju starog srebrnog novca. Spisak donatora broji 69 uglavnom Zemunskih građana koji su 1826. potpisali drugi ustav. Biblioteci su knjige priložili i Marko Bratoglić, trgovac, Jeftimije Ivanović, protoprezviter, paroh Lazar Andrejević, paroh Lazar Savić, tumač i magistratski savetnik Ignjat Vasiljević, učitelj jerođakon Avram Živanović, Maksim Mladenović, blagajnik, Marjan Filipović, komesar policije, pisar Georgije Rašković, grčki učitelj Lazar Marjanović, kao i mnogi drugi zemunski građani. Među priložnicima je i jedna institucija, Matica srpska iz Pešte. Biblioteka je nabavljala svaki novoizašli primerak srpske knjige. Fond biblioteke 1830. godine broji više od hiljadu knjiga. Od srpskih knjiga tu su dela istoričara Jovana Rajića, pesnika Lukijana Mušickog, Dositeja Obradovića i drugih, a od stranih knjiga, biblioteka je posedovala i dela filozofa Sokrata i Platona, retora Demostena, kao i Cicerona, pesnika Ovidija i Horacija, kao i dela francuskog filozofa i pisca Rusoa.
Prvi bibliotekar bio je Mojsije M. Lazarević, zapravo on se 1828. pominje kao „direktor“ biblioteke. Biblioteku je održavao u dobrom stanju i za to nije primao nikakvu nagradu.
Uz knjižni fond biblioteka je oformila i svoju muzejsku zbirku. Godine 1830. imala je dva zlatnika, šezdeset srebrnjaka i oko šest stotina starih bakarnih novčića. Stari novac poklonili su zemunci Živko Maksimović i braća Lazarević. Tada je muzejska zbirka dobila stari novac s likovima kraljeva Radoslava, Uroša, cara Dušana. Stari novac darivali su i iz Vukovara i Sente. Tršćanin Ćirković poslao je komad iz oltarskog poda Izidinog hrama u Pompeji.
Biblioteka je imala razne nazive. Njeno ime nalazimo među spiskovima pretplatnika raznih izdanja do 1850. Ona se spominje kao Serbska biblioteka (od 1829-30, 1838, 1844.), Slaveno-serbska zemunska (1830.), Slaveno-serbska biblioteka (1831, 1833-34.), Biblioteka serbska zemunska (1832., Slaveno-serbska biblioteka zemunska (1834), Biblioteka serbska u Zemunu (1838.), Biblioteka zemunska (1844.), Opštinska biblioteka (1847) i Biblioteka slaveno-serbska (1850).
Nije nam dovoljno poznat dalji razvoj zemunske biblioteke, ali u Srpskim novinama s početka 1847. godine nalazi se nekoliko dopisa koji veoma kritikuju rad i organizaciju biblioteke. Zamerka je da Srbi u Zemunu ne ulažu u svoju prosvetu, kao i da se sastaju samo jedanput godišnje, na Savindan, kada treba prikupiti priloge za školu, a da inače biblioteka stoji zaključana tokom cele godine. Zemunski građani su u odgovoru na ove primedbe objavili svoj rad i uspehe od 1812. Za opštinsku biblioteku su tvrdili da je dobro uređena i da o njoj vodi računa varoški lekar i pisac Đorđe Pantelić . Nisu imali bibliotekara koji bi bio posvećen samo biblioteci jer nisu imali novaca da ga izdržavaju. Takođe su smatrali i da je biblioteka dobro organizovana te da svaki čitalac može da se snađe i brzo dobije knjige. Biblioteka je do tada već imala svoju tradiciju i dobra materijalna sredstva, a ipak su, izgleda, sredine sa manje novca uspešno i primereno osnivale i održavale svoja čitališta. Ukazivano je na rad Srba u Pančevu, Irigu, Negotinu, Smederevu i Starom Bečeju. Kritičari su predlagali i da biblioteka mora dvaput nedeljno biti otvorena, kao i da bi bilo dobro da Srbi i Grci u Zemunu osnuju zajedničku čitaonicu.
Ova rasprava je skrenula pažnju zemunskim Srbima na sopstvenu biblioteku, ali je proleće 1848. godine donelo nemirne događaje u raznim evropskim državama i gradovima. Zemun se takođe pobunio 22. marta, a 23. je zbačena uprava Magistrata i osnovan odbor građana koji je, zajedno sa ostalim vojvođanskim Srbima, tokom 1948-49. tražio veća prava za srpsko stanovništvo. U takvim uslovima prosvetni rad nije mnogo napredovao, a zemunski građani, među njima i bibliotekari Đorđe Pantelić i Vasilije Vasiljević , bili su zauzeti javnim i vojnim poslovima. Zemun je pred kraj 1848. postao centar narodnog pokreta, a u aprilu 1949. i sedište glavnog narodnog odbora, koji je bio vlada Vojvodine.

Srpsko građansko čitalište

Nakon revolucionarnih godina prekinut je rad Slavenoserbske biblioteke. Da li je biblioteka u periodu nakon revolucije postojala, nije nam poznato. Ako je postojala, njen rad nije ostavio uočljivih tragova. Izgleda da je 1851. godine postojala pevačka zadruga i da je ona bila jedina organizacija zemunskih Srba, jer je Austrougarska vodila restriktivnu politiku prema svojim manjinama. Njen je rad bio ograničen mahom na pojanje u crkvi. Srpska crkvena pevačka zadruga osnovana je formalno tek 1862. Od 1860. godine, u uslovima povećane slobode, započeto je i obnavljanje zemunske biblioteke. Visoka zemaljska generalna komanda odobrila je osnivanje Građanskog čitalačkog udruženja u Zemunu. U Austriju je vraćeno ustavno stanje, završen je period Bahovog apsolutizma . List Graničar piše: „Kada ono posle oktobarske diplome krene i naš narod u Austriji iz čame, nemara i mrtvila u koje ga Bahov apsolutizam veza, počeše se po srpskim većim gradovima ustanovljavati srpske čitaonice, pevačke zadruge, dobrovoljne pozorišne družine.“ Otvoreno je zemunsko čitalište, a Magistrat je odobrio njegov društveni statut i imenovao jednog komesara, koji nije uticao na tok sednica upravnog veća, nego je samo nadgledao njegov rad pazeći na zakonske odredbe. Magistratu je 10. januara 1861. javljeno da je izabrana prva uprava čiji je predsednik postao Vasilije Vasiljević, sekretar Demetar Orelj-oberlajtnant, za zamenika predsednika izabran je dr Miloš Radojčić, gradski lekar i još dva člana, Demetar Spirta i Atanasije Karamata, obojica trgovci. Članovi su Magistratu uputili primerak Statuta na nemačkom jeziku. Statut Građanskog srpskog čitalačkog društva govorio je o fizionomiji, organizaciji i članovima i imao je 29 stavki.

Izvod iz Statuta Građanskog srpskog čitalačkog društva

Građansko srpsko čitalačko društvo u Zemunu ima svrhu da pomoću zajedničkih sastanaka svojih članova, isključivo u svojim prostorijama, nabavlja korisnu i prijatnu lektiru raznog političko-beletrističkog sadržaja i da se time služi; zatim da nabavlja dobre enciklopedijske knjige kako bi se time uvećala srpska opštinska biblioteka. Sledeća svrha ovog čitalačkog udruženja je da pomoću datih prilika zajedničkih sastanaka izmenjuju misli i na taj način pomažu jačanju građanske i opštinske svesti uopšte.

Čitalište je imalo prostorije u jednospratnoj zgradi škole Srpske crkvene opštine, koja se nalazila pored Bogorodičine crkve. Crkvena opština je čitalištu ustupila knjižni fond „srpske opštinske biblioteke“. Nakon što su ispunjeni osnovni uslovi, čitaonica je počela s radom. Gradonačelnik Zemuna, major fon Jakob, nije joj bio naklonjen i bio je poznat zbog svog nemačkog nacionalizma. On je osnovao i nemačko Zemunsko muško pevačko društvo, a magistratski činovnici i Nemci izbegavali su srpsku čitaonicu. U čitaonicu nisu zalazili ni zemunski Grci, koji su bili u sukobu sa Srbima oko upotrebe grčkog jezika u obredima u Bogorodičinoj crkvi. Srbi su im zamerali što nimalo ne doprinose izdržavanju sveštenika i crkve pa su tražili da se grčko bogosluženje potpuno ukine.
Prvih godina Srpska čitaonica je dobro radila. Imala je 145 članova. Ipak, 1867. njen je rad bio u padu, što se vidi po jednom članku Zemunskog glasnika gde se primećuje da su rashodi veći od prihoda, kao i da je od članova osnivača ostala jedva polovina, „a ni za sve ove se ne zna hoćeju li svi ostati ili ne, jer nisu ni oni svi ovogodišnji prilog platili.“ Godišnja skupština je okupljena tek na treći poziv. Te godine je i doneta odluka da se novine koje čitaonica poseduje rasprodaju. Glasnik konstatuje da je to velika greška. Danas u Zemunu ne posedujemo ni jedan jedini komplet nekog zemunskog lista, čijih je brojeva izašlo više od trideset. U želji da se privuče veći broj Srba, godišnja članarina je smanjena sa pet na tri, potom na dve, a na kraju na jednu krunu. Takvim delovanjem čitaonica je, ipak, nastavila svoj rad i povećala broj članova.

Bogorodičina crkva

Čitaonica je i dalje učestvovala u praznovanju svetosavske školske slave. Zemunski Graničar opisuje kako je 1875. slava počela crkvenim zvonima i kako je ujutru prvo bila osvećena vodica u čitaoničnoj dvorani, a onda su jedan učenik i jedna učenica govorili o svetom Savi i njegovom prosvetnom radu. Ovako je izgledala beseda iz 1900. godine, koju je sastavio školski učitelj Teodor Panić: „Poštovani zbore, evo dođosmo iz hrama Božijeg u hram prosvete da i ovde proslavimo uspomenu osnivača prve srpske škole i prosvete. Uznoseći slavu i hvalu današnjem našem svetitelju, dokazujemo mi, dokazuje ceo srpski narod da je dostojan takovih velikana, kao što bijaše sv. Sava jer ume da ceni i uvažava neizrecive zasluge i žrtve, koje je sv. Sava na oltar sreće i napretka srpskog naroda prineo."
Rad biblioteke u poslednjoj četvrtini devetnaestog veka polako je zamirao. U jednom izvodu iz 1874. godine opisuje se da je biblioteka u zgradi Srpske crkveno-školske opštine u jadnom stanju, da se u jednoj prostoriji nalaze dva ormana puna naslaganih knjiga bez ikakve organizacije, kao i da je soba nekorišćena i sva u prašini. Pretpostavlja se da je mnogo knjiga uzeto i nije vraćeno.
List Graničar iz 1897. piše da se obnavlja rad čitaonice, da je osnovan novi odbor, sa protom Dimitrijem Ruvarcem i dr Jovanom Radivojevićem na čelu. Glavna skupština je održana 10. oktobra u hotelu Royal, gde su u novi odbor uključeni poznati zemunski građani. Na istom skupu je učlanjeno preko sto članova. Takođe je istaknuto da će se tražiti stan „dostojan Srpske čitaonice“. Dve nedelje kasnije je i Srpska crkvena pevačka zadruga, u znak podrške, priredila u hotelu Grand „besedu s igrankom“, kako bi prilozima pomogla ovu ustanovu. Vidi se da je građanstvo smatralo kao svoju dužnost da održava u što boljim uslovima ovu svoju prosvetnu ustanovu.
Početkom 1902. održan je spomen na osnivanje školskog fonda, a u dvorani Srpske crkveno-školske opštine otkrivena je i slika osnivača fonda Jeftimija Ivanovića. U martu je održana vanredna skupština koja je utvrdila da će se čitaonica preseliti u prizemni stan koji ustupio domaćin kafane Orijent. Postojala je potreba da se u takvoj ustanovi okupljaju srpski građani i izmenjuju svoja mišljenja. Rad je brzo oslabljen zbog sukoba u članstvu, zato što je „došlo do nekih ličnih momenata“ i jedan se deo odvojio i osnovao Srpsku kasinu. Podela je prevaziđena 1906. godine, kada su se obe ustanove spojile pod imenom Srpska čitaonica. Po pisanju Glasnika, „Skupština Srpske kasine prima u sebe sve članove Čitaonice, a kao bratski odziv na to menja svoje ime Srpska kasina u Srpska čitaonica.“ Tada je obrazovana nova uprava. Za predsednika je bio izabran dr Vladimir L. Nikolić, a za potpredsednika dr Jovan Radivojević. Oni će i kasnije biti birani na tu funkciju, na kojoj će ostati sve do 1914. godine. U periodu do 1912. godine rad čitaonice može se smatrati zadovoljavajućim.
Stare prostorije školskog zdanja kod crkve, u kojem je čitaonica osnovana i godinama ranije radila, bile su 1907. srušene, a do 1909. na tom prostoru je sagrađena jedna od najimpozantnijih zgrada u centru Zemuna – Dom srpske pravoslavne crkvene opštine. Fond Srpske čitaonice je pripadao crkvenoj opštini, a sama opština imala je i svoju biblioteku koja nije bila velika, ali je, otprilike u to vreme, bila dopunjena i knjigama Matice srpske i Književne zadruge, koje je poklonio Milan Grol, tadašnji upravnik Narodnog pozorišta u Beogradu. U pravilu čitaonice nalazio se član koji je predviđao da će „sva nabavljena literatura (knjige i časopisi) preći u vlasništvo... Crkvene opštine u slučaju da se čitaonica rasformira ili bude morala preći u druge prostorije“.
U Zemunu su, inače, pored Srpske čitaonice postojale još tri javne čitaonice: zemunskih Hrvata, Mađara i Jevreja.
I 1913. godina bila je teška za Srbe u Zemunu zbog Aneksione krize i balkanskih ratova. Pritisak su osećali i Srbi i deo građana jugoslovenske orijentacije, jer teško vreme koje je predstojalo moglo se naslutiti. Mišljenje je učitelja Stanimira Subića da su sve srpske ustanove stagnirale i on u Malom glasniku od 26. oktobra 1913. godine poziva svoje sugrađane da pomognu uspešnijem delovanju ovih ustanova. On piše: „Zar našim trgovcima nije potrebna zdrava beletristična i novinska lektira? Pa gde su toliki drugi Srbi? Zanatlije, ratari, profesori i ostali činovnici? Zar oni ne osećaju potrebu zbliženja ni društvenog ni umnog?“
U 1914. godinu Srpska čitaonica je ušla sa lepim planovima. Nakon proslavljanja godišnjice školskog fonda, održana je godišnja skupština i obavljeno još jedno preseljenje. Čitaonica je preseljena u „društveni stan“ trgovačke čitaonice. Po planu rada, tokom leta je trebalo da bude organizovano nekoliko tečajeva i predavanja.
Nakon sarajevskog atentata, vlasnici i urednici listova su održavali sednice i upućivali izraze vernosti Austrougarskoj. Odbor Srpske čitaonice je 6. jula, na čelu s predsednikom dr V. Nikolićem, osudio atentat i izrazio lojalnost ove srpske institucije. Početak rata doveo je do hapšenja istaknutih kulturnih radnika i patriota: potpredsednika dr Jovana Radivojevića, prote Paje Milina, dr Milivoja Babića, štampara Miloša Grabovačkog, knjigovođe crkvene opštine Mite Dimitrijevića, učitelja Stanimira Subića, učitelja Koste Petrovačkog, trgovca Živka Bočarskog i mnogih drugih.
Sedmog avgusta, umnoženim oglasom, naređen je prestanak rada svih društava koja su imala odobrenje zemaljske vlade. Srpski dom su rekvirirale austrijske vojne vlasti i u nju su ušli vojnici Mađarskog puka. Gradonačelnik Zemuna i pisac dr Petar Marković je zabeležio: „Arhiva crkvene općine je, doduše, izneta i spašena, ali za biblioteku nije bilo ni vremena ni ljudi da se brinu, i veći deo njenih knjiga, osobito srpskog sadržaja, delom je spaljen, a delom – razvučen. Posle rata našlo se još stotinjak knjiga, koje sam posle ja, kao predsednik Crkvene općine, dao sakupiti i složiti u jednom ormanu u opštinskom arhivu. To je žalosna istorija Biblioteke slaveno-sebrske u Zemunu.“ Sličnu sudbinu doživele su i druge srpske ćirilične knjige koje su se nalazile u drugim ustanovama, knjižarama i kod građana.
Beograd je oslobođen prvog novembra 1918. godine, a šestog je srpska vojska ušla u Zemun. Grad Zemun i Sremska oblast su tada ušli u sastav formirane kraljevine Jugoslavije.

Zemun viđen sa beogradske strane

LITERATURA