OGIST KONTOV DOPRINOS SOCIOLOGIJI

Nijedan čovek, naravno, nije u stanju da utemelji čitavu jednu oblast istraživanja -stoga ima mnogo onih koji su dali svoj doprinos ranoj sociološkoj misli. Posebno mesto, ipak, obično se daje francuskom autoru Ogistu Kontu (1798-1857), ako ni zbog čega drugog, onda zbog toga što je on zapravo izumeo reč „sociologija". Kont je u početku koristio izraz „društvena fizika", ali istim izrazom služili su se i neki od njegovih intelektualnih suparnika tog vremena. Kont je želeo da napravi razliku između svojih misli i njihovih, pa je skovao izraz „sociologija", kako bi opisao predmet koji je hteo da utemelji. Kontovo mišljenje odražavalo je burne dogadaje njegovog vremena. Francuska revolucija unela je značajne promene u društvu a rast industrijalizacije menjao je tradicionaini život francuskog stanovništva. Kont je nastojao da stvori nauku o društvu koja bi mogla da objasni zakone drustvenog sveta isto onako kao što su prirodne nauke objasnile funkcionisanje fizičkog sveta. Iako je Kont uvideo da svaka naučna disciplina ima svoj predmet izučavanja, verovao je da sve one dele način mišljenja i naučni metod koji ima za cilj da otkrije univerzalne zakone. Kao što nam otkriće zakona u prirodnom svetu omogućava da kontrolišemo i predvidimo dogadaje oko nas, otkrivanje zakona koji upravljaju ljudskim društvom može nam pomoći da oblikujemo našu sudbinu i unapredimo blagostanje čovečanstva. Kont je obrazlagao da se drušrvo podredjuje nepromenjivim zakonima na skoro isti način kao što to čini fizički svet.

DRUŠTVENE I KULTURNE PRETPOSTAVKE NASTANKA SOCIOLOGIJE

Sociologija se javila četrdesetih godina prošlog stoleća u specifičnim društvenim i kultumim uslovima razvitka građanskog društva. Opšte pretpostavke koje su determinisale njen nastanak i razvoj vezane su za specifični društveno-istorijski milje i naučno nasledje koje se nalazi u osnovi njenog konstituisanja. Najopštije rečeno, u društvenoj osnovi nastanka sociologije nalaze se: takozvane buržoaske revolucije; industrijska revolucija i uspon kapitalizma i nastup snaga socijalizma; urbanizacija; gradjansko društvo i sve očigiedniji rascep sfera društvenosti u njemu; klasno raslojavanje i antagonizmi osnovnih klasa, ogoljeno delovanje zakona reprodukcije društvenog života i skidanje ideološkog vela koji je prikrivao stvarnu suštinu društvenih odnosa, kao i potrebe bilo snaga društvene reforme ili snaga revolucije. Činjenicu društvene uslovljenosti nastanka sociologije priznaju i gradjanski sociolozi, ističući misao da je "Velika francuska revolucija utrošila svoju praktičnu energiju u slobodjenje buržoazije, a svoju teorijsku energiju u osnivanju sociologije".
U vezi sa socijalno-klasnom uslovljenošću i idejnom usmerenošću sociologije kao nauke, Alen Turen u svom delu "Za sociologiju", izmedju ostalog, piše: "Sociologija nije mogla postojati prije no što su se društva mogla smatrati proizvodom svoga djelovanja. Njen nastanak ukida podredjenost društvenih činjenica ostalim vrstama analiza: religioznim, pravnim i ekonomskim. Sociologija, objašnjenjem društvenog sistema i odnosa, tako zamenjuje interpretacije koje su prijašnja društva davala o svojoj organizaciji u razvoju. Njen je napredak vezan za spoznaju društva o njihovoj povijesnosti i njihovim društvenim odnosima. Ona je tako sredstvo inovacije i oslobodjenja."
U determinističkom sklopu faktora koji su uslovili nastanak sociologije kao nauke značajnu ulogu odigrali su tzv. kulturni faktori. U tom smislu vidna je uloga razvoja nauke i naučnog nasledja, uticaj prirodno-naučnog pozitivizma i racionalizma; zatim potreba prevladavanja socijalne filozofije tj. metafizičkog načina interpretiranja društvenih pojava. Kao što je poznato sociologiji kao nauci prethodila su brojna istraživanja u oblasti socijalne filozofije, filozofije istorije, socijalnih utopija i istorije socijalnih teorija. To je tzv. prednaučna faza-sociološkog mišljenja.
Početkom prošlog stoleća u kontekstu delovanja društvenih i kulturnih faktora izražene su dve opšte idejne- tendencije, toga vremena. Jedna se ogledala u težnji da se izgradi opšta nauka o društvu koja bi se oslobodila filozofije i konstituisala kao "pozitivna nauka", po ugledu na prirodne nauke, i druga, koja je išla za tim da tu pozitivnu novu nauku o društvu i čoveku poveže sa društveno-političkom praksom tog vremena i zahtevima klasa i socijalnih pokreta.12 Upravo četrdesetih godina prošlog stoleća javljaju se intelektualni artikulatori potrebe za novom naukom o društvu i čoveku, rodonačelnici tj.utemeljivači sociologije kao nauke Ogist Kont i Karl Marks. Dakle, u ovim speicfičnim uslovima Kont i Marks razvijaju teorijske i metodološke osnove nove nauke o društvu otvarajući put njenom konstituisanju i razvitku. Sociologija je po predmetnoj sirukturi jedna nauka o društvu, ali sa različilim teorijskim i idejnim orijenlacijama i podelama unutar sebe: gradjanskom i marksistićkom. Ogist Kont je ne samo prvi "kum" te nove nauke o društvu (u IV tomu "Kursa pozitivne filozofije" prvi put je upotrebljena reč "sociologija"), već je i utemeljivač svojevrsne sociologije poretka u funkciji gradjanskih snaga koje su za status quo. Karl Marks je utemeljivač sociologije, kao sociologije revolucije, koja je u funkciji snaga revolucionarnog razvoja društva od klasnog u besklasno.

OGIST KONT, BIOGRAFIJA

Auguste Comte (Ogist Kont, Montpellier, 19. januar 1798. - Pariz, 5. septembar 1857.), francuski matematičar, filozof i utemeljitelj sociologije kao moderne, pozitivne, nauke o društvu .

Dela:

- Kurs pozitivne filozofije
- Kurs pozitivne politike (Système de politique positive; 1851 - 1854.)
- Program naučnog rada potrebnog za reorganizaciju društva (Plan de traveaux scientifiques nécessaires pour réorganiser la société; 1822.)

Jedan od osnivača sociologije, francuski sociolog Ogist Kont, označava se kao utemeljivač, pored Lestera Vorda i Leonarda Hobhausa, organsko-racionalističke teorije, po kojoj se drustvo zahvaljujuci ljudskom razumu razvija kao poseban deo stvarnosti koja deluje po posebnim zakonima, osobenoj strukturi i odnosima. Kont je smatrao da je ljudsko drustvo rezultat sklada, opsteg konsenzusa koji postoji izmedju strukture i funkcije u drustvu koje se poima kao osoben biološki organizam, ali i iz osećanja društvenosti svakog pojedinca s jedne, i skupnih ideja, verovanja i moralnih i ostalih kolektivnih vrednosti s druge strane.
Ogist Kont je osnivač pozitivizma, filozofskog pravca koji odbacuje svaku metafiziku i uzima iskustvo kao jedini izvor pozitivne spoznaje. Umesto da se gubi u idealističkim špekulacijama, ljudska misao treba da pređe iz teološke i metafizičke faze u filozofsku, tj. pozitivnu; da se posveti proučavanju pozitivno utvrdljivih činjenica, tj. same stvarnosti. Sve nauke, od matematike kao najapstraktnije preko astronomije, fizike, hemije, biologije, konvergiraju prema nauci o ljudskim društvenim odnosima, tj. prema sociologiji. Socijalna fizika deli se na socijalnu statiku i socijalnu dinamiku. Statika proučava pojedince, porodicu i društvo, čvrste uslove egzistencije društva, uslove ravnoteže društvenog organizma, a dinamika zakone njegova napretka kojemu su pokretač ideje. Praktični cilj sociologije mora biti organizacija društva na principu pozitivne nauke. Ogist Kont je prvi mislilac koji je zakone o razvoju ljudskog društva povezao u jedinstven sistem i tako zadao temelje buržoazijskoj sociologiji. On napredak društva shvata kao kvalitativan razvoj u okviru postojećeg reda, kao evoluciju koja ne zna ni za kakve bitne preobražaje ni revolucionarne skokove u novo kvalitativno stanje. Pojave u društvu kao i njegovi međusobni odnosi, ispituju se prema njihovoj vanjskoj "koegzistenciji i sukcesiji" empirijskim utvrđivanjem i upoređivanjem. Ali on ne istražuje uzorke koje te promene rađaju, osnovne pokretačke snage društva, nego samo raščlanjuje okolnosti pod kojima su te pojave nastale, i onda ih povezuje po redu i sličnosti. Političke i ekonomske promene po njemu nemaju uticaja na društveni proces osim ako s njima nije povezana i moralna metamorfoza individuuma. Zato je zadatak pozitivističke politike da moralno preporodi društvo, da egoizam zameni altruizmom. To znači da izmiri antagonizam klasa, u prvom redu radničke klase, takozvanim pozitivnim odgojem. Filozofi pozitivisti trebali bi imati vodeću ulogu u duhovnom životu. Smisao Kontovog pozitivizma u svojim krajnjim društvenim konsekvencama je izgradnja i čuvanje kapitalističkog poretka.

KONTOV SOCIOLOŠKI METOD

Kont stvara u periodu kada su u Francuskoj bila u duhovnoj sferi dva dijametralno suprotna stajališta. Prvo stajalište je zastupalo duh, rezultate Francuske revolucije, koja je postulirala univerzalne principe prosvetiteljstva, tj.da čovek u svojoj vlastitoj delatnosti treba samo da se rukovodi svojim vlastitim razumom, te kad on to čini onda mu nije potreban nikakav teološki, crkveni autoritet.
Drugo stajalište je bilo stajalište reformacije, kontrarevolucije, a on je podrazumevao negaciju tekovina Francuske revolucije, mir, red, kao i obnovu teologije uz reprodukciju feudalne aristokracije. Između ova dva stajališta Kont pravi neku vrstu kompromisa, te njegov koncept soc. i socijalističkog metoda predstavlja jednu vrstu kompromisa. Iz ovog kompromisa on je izradio konkretan sistem socijalnog pozitivizma, pa je njegov metod prevashodno pozitivističkog karaktera, pa i njegova epistemologija teorijskih spoznaja je u potpunosti pozitivistički objavljena.
On stvara u vremenu i prostoru kada primena nauke postaje novom tehnikom, tako da je socijalnim činjenicama ovladao naučni duh, te naša spoznaja mora polaziti od tih naučnih činjenica, kao objektivne realnosti, te u tom kontekstu odbacivati sva metafizička, teološka stajališta o samom društvu, jer ovde su činjenice indikator istine i ništa više.
U svojoj raspravi o kategoriji slobodnog duha Kont je dao definiciju značenja pozitivizma, a ta definicija se između ostalog odnosi i na sam njegov socijalistički metod:

“Uzeta najpre u svom najstarijem i najopštijem značenju, reč pozitivan znači realan, nasuprot himeričnom. U tom pogledu ona potpuno odgovara novom filozofskom duhu koji je ovako definisan, zbog toga što se potpuno posvetio istraživanjima koja su istinski pristupačna našoj inteligenciji, neprestano odbacujući nedokučive misterije kojima se on lično bavio u svom detinjstvu. U drugom smislu bliskom, ali ipak različitom od prethodnog, osnovni termin ukazuje na kontrast korisnog i jalovog. U filozofiji podseća nas to da su sve naše zdrave špekulacije namenjene neprestanom poboljšanju naših istinskih individualnih i kolektivnih uslova, a ne uzaludnom zadovoljenju beskorisne ljubipitljivosti. Prema trećem uobičajenom značenju taj sretni izraz često se koristi da bi se okvalifikovala suprotnost između izvesnog i nerazumljivog. Tako on ukazuje na karakternu sposobnost ovakve filozofije da spontano uspostavlja logičnu harmoniju u ličnosti i spiritualno jedinstvo u čitavoj vrsti umesto onih beskrajnih sumnji i onih neprekidnih rasprava koje su morale da podstiču stvarni duhovni režim. Četvrto je uobičajeno značenje često brkano sa prethodnim u suprotstavljanju preciznog i nejasnog. Ovo značenje podseća na neprekidnu tendenciju istinski filozofskog duha da uvek dostiže stepen preciznosti koji se slaže s prirodom pojava i odgovara zahtevima naših pravih potreba. Dok je stari način filozofiranja vodio nejasnim mišljenjima, dopuštajući neku neophodnu disciplinu samo zbog stalnog pritiska koji se zasnivao na nadprirodnom autoritetu.“

Dakle prema Kontu, i njegovoj konkretnoj disciplini, pozitivizam je ono što je realno, korisno, izvesno, precizno, afirmativno, relativno, i ono što je kolektivno, socijalno.
Iz ovog određenja pozitivizma, on je izgradio konkretan sociološki metod koji možemo definisati kao metod koegzistencije i metod sukcesije. Ova metodologija proizilazi iz njegovog koncepta evolucijskog organicizma. Kada je reč o metodu koegzistencije onda to podrazumeva da jedna pojava postoji pored druge. Da te pojave predstavljaju jednu harmoniju, organsko jedinstvo, da se izbegavaju socijalno klasni antagonizmi, a ovo jedinstvo pojava je utemeljeno na socijalnom konsenzusu, tj.da sve individue, kolektiviteti putem konsenzusa prihvataju društvo kao svoj vlastiti zavičaj. Kod Konta pojam koegzistencije znači negaciju dijalektičke metode i klasnih antagonizama koji određuju istorijski tok.
Dakle, ovaj pojam koegzistencije je vezan za postojeći red stvari, njihov mir za evoluciju, a metod sukcesije podrazumeva proces ali koji je utemeljen na socijalnoj evoluciji, gdje jedna pojava ustupa mesto drugoj. Dakle, ovde ne postoje unutrašnja protivrečnost da samoj pojavi, gde kvantitativni razvoj pojave dovodi do novog kvaliteta, do vlastite negacije, nego sukcesija podrazumeva da jedna pojava nestaje te ustupa mesto drugoj, jer sve je u uzajamnoj harmoniji i utemeljeno je na socijalnom konsenzusu, te nema protivrečnosti klasnog antagonizma. Prisutna je saradnja individua, ako ovaj konsenzus podrazumeva šta se prihvata određeni pravni, politički, moralno-etički, naučni poredak koji osigurava progres-napredak, a on je moguć samo kroz postojeći red stvari, kroz harmoniju. Bilo koja vrsta klasnog antagonizma socijalno-političke revolucije prema Kontu je pogubna za progres i to predstavlja patologiju društva koja se kroz konsenzus nadilazi, jer društvo ide u svoj pozitivni stadij koji prema Kontu predstavlja i završetak povijesti.

Dakle, Kontov socijalistički metod moramo sagledavati i izvesti iz njegove šire teorijske koncepcije, socijalistička teorija društva koja vodi progresu kroz očuvanje postojećeg reda stvari.
Kada je reč o sociološkim metodama Kont je razradio još 4 metodološka procesa koji se idealno uklapaju u njegovu teoriju pozitivizma. To je metodski postupak posmatranja, eksperimentalna i komparativna metoda. On će ovu komparativnu metodu u svom konceptu filozofije istorije razviti u četvrti metodološki postupak kao komparativno-istorijski metod.

KONTOVA KONCEPCIJA DRUŠTVA

Kont je smatrao, podeljen između tekovina Francuske revolucije i kontrarevolucije, tj. reformacije, da je pretpostavka stvaranja novog društva koje će biti utemeljeno na kategoriji osećajnosti, altruizma, bratstva i ljubavi, da je pretpostavka novog društva transformacija, rekonstrukcija postojećih duhovnih znanosti. Da bi se društvo transformisalo, on polazi od idejne, duhovne, filozofsko-moralne rekonstrukcije koja će predstavljati nukleus i same sociološke konstitucije društva na novim osnovama. Ovde je reč o specijalnoj vrsti Kontovog idealizma, gde se putem preinake, ideja, morala i njihovog značenja nastoji stvoriti jedan novi eliksir, koji on definiše kao pozitivni stadij završetka razvoja i konstitucije čovečanstva.
U ovoj njegovoj filozofiji istorije imamo jedno relativno novo teoretsko-filozofsko stajalište, da društvo ne ide samo od prostog ka složenim oblicima u svom istorijskom razvoju, već da ti složeni oblici vode jednom složenijem društvu kao takvom. Kada je reč o njegovom pozitivnom stadiju poimanja kraja istorije, onda Kont staje na stajalište kozmo-politizma, jedinstva, te pune afirmacije ljudske prirode kao istinske sociološke prirode, gde će se ostvarivati čovečanstvo, kao vrsta federacije utemeljene na univerzalnom moralu i slobodi kolektiviteta.
Da bi se sve ovo ostvarilo Kont se zalaže prevashodno za reformu filozofije, koja više neće biti utemeljena na sistemu apstraktnih, metafizičkih ideja, već će biti utemeljena na postojećoj socijaloj zbilji. On u potpunosti se zalaže za promenu mesta, uloge, funkcije i ciljeva same filozofije jer filozofija više neće biti spoznaja zbog apstraktne spoznaje, neće biti metafizika koja će se pitati o opštim načelima nastanka sveta, nego će ona postati sredstvo u reformama postojeće socijalne zbilje. Stoga on ovakvu filozofiju, koja postaje sredstvom transformacije, evolucije, socijalne zbilje definiše kao pozitivnu filozofiju koja odbacuje svaku metafiziku, špekulativni idealizam, te koja se okrenula direktno svetu socijalnih činjenica. Ova pozitivna filozofija ima za zadatak da stvori pozitivnu politiku, pozitivni moral, pozitivnu religiju, dakle pozitivističko društvo u njegovoj celini.
Odbacujući iz filozofije metafiziku, Kont je smatrao da su ideje o narodnom suverenitetu, o političkoj liberalnoj demokraciji, o klasnoj borbi, o državi kao moći vladajuće klase, da su ove ideje čiste špekulacije, te da ih treba odbaciti, pa konsekventno tome, odbacuje ideju liberalizma, tj.slobode individua. Kod njega individua ne postoji, to je čista apstrakcija, rezultat špekulativnog uma. Kod Konta je inicijalno prisutno jedno sociologističko stajalište, tj.da globalne društvene grupe, kolektiviteti imaju dominantno značenje, te da su to realni socijalni subjekti u odnosu na lažne apstrakte individua. On daje primat kolektivitetu, etnici, naciji, državi, porodici, nad životom individue.
Iako se zalagao za izvršenje rekonstrukcije filozofije, da se iz nje izbaci, sistem špekulativnih ideja koje su povezane sa teologijom, ili imaju teološko značenje, dakle da filozofija postane pozitivna nauka koja neće postavljati samo temeljna pitanja o postanku sveta i čovekovom mestu na svetu, već će davati egzaktne odgovore o konstituciji budućeg društva, putevima i sredstvima, kako promeniti društvo, filozofija će postati pozitivna znanost, pozitivna politika, pozitivna etika.
On je ipak u svojoj koncepciji istorije upao u zamku tradicionalne filozofije, te je stvorio svojevrsnu filozofsku istoriju, istoriju koja se razvija kroz tri razdoblja, tri faze. Ušao je u zamku metafizike, jer njegov koncept istorije, nije zbiljski koncept istorijskog razvoja, nego je produkt, rezultat, u krajnjoj konsekvenci spekulativne filozofije uma. On je naročito u istoriji socijalnih doktrina i postao poznat preko svoje filozofije istorije koja se grana kroz tri faze, a te faze vode napretku.

1. Teološka faza - koja je utemeljena na napadačko-osvajačkoj delatnosti,

2. Metafizička faza - koja je utemeljena na odbrambenoj aktivnosti.

3. Poztitvna faza - koja je utemeljena na kategoriji rada, pozitivne, evolutivne, praktične naučne delatnosti.

Ovaj njegov koncept istorije kroz tri faze, teološke, metafizičke i pozitivne ujedno predstavlja i metodološko sredstvo, ne samo objašnjenja istorije, nego i same antropologije, gnoseologije i epistemologije. On kaže da sa gnoseološko-epistemološkog stajališta i sama naša spoznaja, a ne samo istorija polazi kroz ove tri faze, gde prva teološka faza jesu i prve spoznaje čoveka, govori o mističnom, teološkom nastanku sveta i čoveka. Druga metafizička faza emancipira se od same religije kao teologije te kroz sistem svetovnih, špekulativnih ideja daje nam određena racionalno-umna, mada metefizička objašnjenja sveta života. Treća faza predstavlja vrhunac razvoja ljudske misli koja je motivisana u samoj nauci, a ta nauka nam pokazuje putokaze i sredstva ozbiljenja našeg socijalnog života na samim principima i načelima racionalnosti.

On prvu fazu sagledava kao razvojni proces, kao drugu stranu ili oblik profiliranja same religijske svesti. Ovoj fazi imamo tri faze:

1. Animističku -gde su ljudi verovali da u prirodi kao i u socijalnoj zbilji, vladaju duše umrlih, duše predaka. Ovo je inicijalna religijska kapsula spoznaje sveta života, jer za svaku stvar, biljku, životinju postoji duša putem koje se objašnjava materijalna tvar.

2. Politeizam - verovanje da društvom i prirodom upravlja više bogova, više uzroka.

3. Da bi politeizam postao monoteizam , gde će ljudi putem jednog Boga objašnjavati svoj vlastiti nastanak i nastanak sveta kao takvog.

Sa monoteizmom nastupa drugo razdoblje, metafizičko, a to je i razdoblje kako teoloških, tako i spekulativnih ideja, jedna priprema za samu nauku. Ovde je bitno naglasiti da sva tri razdoblja, faze istorije Kont među prvim sociološkim misliocima uočava fundamentalni značaj religije, ali ne religije kao transcendentalne kategorije, rego religije koja ima praktično sociološko značenje, koja vrši sintezu harmonizacije, koja ima i organizacijski princip u svetu socijalnog života. To na x-mjesta pokazuje, kako je religijski način promišljanja sveta, kako su religijska prava i sankcije imale odlučujuće uloge u stvaranju socijalnog konsenzusa, za funkciju društva kao novog organizma druge vrste.

U pozitivnoj fazi, a to je prema njegovu mišljenju kraj istorije, dominantno mesto i ulogu imaće prirodne i socijalne nauke koje će racionalizirati celokupan svet života koji će biti utemeljen, na pozitivnom moralu i pozitivnoj religiji.

U pozitivnom stadiju on definiše tri oblika vladavine:

1. Materijala vladavina - koja pripada industrijalcima, finansijerima, zemljoposednicima, ali najviše finansijerima jer Kont stvara u vremenu i prostoru kada se finansijski kapital odvaja od industrijskog kapitala i kada bankari imaju odlučujuće značenje za kapitalističku ekspanziju.

2. Intelektualna vladavina - nju čine naučnici najvećeg kalibra, poput Kopernika, Galilea Galileja, Đordana Bruna itd. Ako je Kont postulirao da će nauka vladati društvom, pozitivnim stadijem on je onda pravovremeno uočio razvojne tendencije kapitalodnosa koji vodi racionalizaciji, ali i parcijalizaciji sveta života, te se on zalaže za treći oblik vladavine u pozitivnom stadiju a to je

3. Moralna preobrazba - vladavina univerzalnih etičkih principa kojima je dato sekularno obeležje ili značenje, ali oni su u krajnoj konsekvenci preparirana hrišćansko-katolička etika, jer on vladavinu znanosti u pozitivnom stadiju sagledava kao vlast katoličke crkve, na čelu sa papom, s time što papu zamjenjuje naučnik koji ima slična ovlašćenja i ustrojstvo.

Kada je reč o građanskom društvu Kont je uočio da sve veća duštvena i tehnička podela rada vodi parcijalizaciji same ličnosti, tamo gde se deli rad, deli se i čovek. Ovako podeljena ličnost na svoje parcijalne funkcije, uloge, profesije vodi egoističnom parcijalnom interesu gde Kont buržoaska individualna liberalna građanstva definiše kao egoizam, gde su ličnosti- suprotstavljene, gde je univerzalni moral ugrožen, te da bi se uspostavili univerzalni etički principi Kont se zalaže za reafirmaciju same porodice, porodičnog morala, gde će žena (majka) čija još priroda nije inficirana egoizmom biti u potpunosti nosilac ovog pozitivističkog morala utemeljenog na altruizmu. Ovu altruističku zadaću Kont daje i proleterijatu koji će u uzajamnoj povezanosti i saradnji sa industrijalcima biti skup organiziranja društva na naučnim tekovinama.
Njegov svet pozitivnog pozitivizma do kojeg dolazi sociološkom evolucijom, progresom, uvažavanje reda i rada nije klasno-antagonistički utemeljen, već Kont predviđa međusobnu saradnju svih klasa i slojeva koja će biti uspostavljena u njihovom zajedničkom zahtevu za progresom. U novom pozitivnom društvu postavljeno je i privatno vlasništvo i klasni odnosi. Ove neke socijalne antagonizme, gde je usled društvene i tehničke podele rada čovek raspolučen, gde čovek obavlja samo jednu funkciju nauštrb svojih stvaralačkih mogućnosti koje nastoji prevladati kroz funkciju same države.
Zadatak države je prema njegovom mišljenju da koordinira, objedini parcijalne funkcije, uloge, jer kroz ovu koordinaciju se suprotstavlja i kontrola države nad socijalnom zbiljom. Njegovo stajalište u ordinirajućoj ulozi države nad parcijalnim funkcijama preuzeto je od Aristotela, a stajalište da država ima političku moć kontrole preuzeo je od Thomasa Hobbsa. On državu nije posebno razmatrao, mada se po svojim funkcijama, vidi da Kont razlikuje državu od društva.
Kod njega je država prevashodno teritorijalna, geografska organizovana, utemeljena na etnosu, vojsci i policiji, jedno uprošteno ali fundamentalno određenje države. Da bi kolektiviteti imali uvida u pozitivno društvo u celini, ono će biti načinjeno od država sa manjim etnosom, države koje će brojati od milion do tri miliona stanovnika, kao Belgija, Holandija i sl.
Kada je reč o pozitivnom društvu reč je o jednom federalističkom konceptu gde će nauka, a ne politika imati dominirajuću funkciju u integraciji čovečanstva. On nauci daje organizatorsku svrhu da izvrši integraciju društva, a onda pozitivizam zaboravlja primarni, epistemološki, naučni princip, tj. spoznajni zadatak nauke.
Kont je za osnovnu ćeliju drustva oznacio porodicu, gradovi su bila neka vrsta organa, dok je sistem gradova činio narod. Društvene klase su bile identične sa tkivom u biološkom organizmu. Iz porodice i osobenih porodičnih odnosa razvija se grad, a iz ovoga jedna šira celina-država. Kont je razlikovao tri klase u drutvu: spekulativnu, prakticnu i proizvodjacku. Filozofi i naucnici su imali zadatak da naucno usmeravaju razvoj drustva, dok su bankari, trgovci, industrijalci neka vrsta menadzera. Proizvodna, radnicka klasa, zanatlije i seljaci bili su u prilici da stvaraju novu vrednost.
Polazeci od tri stepena u razvoju ljudskog uma, Kont razlikuje tri istorijska doba: 1) teolosko-obuhvata fetisizam, polietizam i monoteizam; 2) metafizicko; 3) pozitivno-naucno; Nauka, dakle, ima za krajnji cilj da posmatra i klasifikuje cinjenice, utvrdi odnose u vezi koja postoji izmedju njih, i naposletku spozna zakone koji uticu na razvoj drustva. Kont je u delu “Kurs pozitivne filozofije”, podelio prirodne pojave na organska i neorganska tela. Sociologija, odnosno Kontova socijalna fizika se delila na drustvenu statiku i drustvenu dinamiku. Drustvena statika vise je bila okrenuta utvrdjivanju elemenata drustvene structure, osnovnim funkcijama i socijalnim odnosima, dok je drustvena dinamika obuhvatala razvoj ljudskog uma. Ogist Kont je utemeljio sociologiju kao pozitivnu nauku koja sadrzi sistem, pozitivnog naucnog saznanja o svetu. Isto tako, Kont je utemeljivac sociologije i to ne samo kao naucne, vec i primenjene naucne discipline.

KONTOV POZITIVIZAM I ORGANICIZAM – JEDNO VIĐENJE

Kont je bio pod uticajem antiprosvetitelja, kontrarevolucionara, sama podvojenost koja je bila izraz drustvene krize, uticala je na Konta tako sto je on umesto da se opredeli izabrao kompromis, odnosno pokusao da sve suprotnosti spoji. O tome Z. Gurvic kaze: “Ogist Kont je sociologiju zamislio kao pokusaj pomirenja ili sinteze poretka i napretka”. Kont je sociologiju delio na drustvenu statiku i drustvenu dinamiku, u toj podeli kod prvog pojma dolazi vise do izrazaja uticaj konzervativaca, a kod drugog pojma vise se oseca uticaj naprednjaka. Sama drustvena dinamika odaje sklonost Konta za kompromis, jer on kaze da se redom stize do progresa. Slicno uocava i u slucaju socijalne statike. Naime, Kont navodi das u porodica, grad i crkva osnovne celije iz kojih se sastoji drustvo.
Sociologija se pojavila u atmosferi konzervativne reakcije na revoluciju. Sociologiju su podupirale konzervativne grupe. Stapajuci organicizam sa pozitivizmom sociologija je preduzela da skrene empiristicko-pozitivisticku tradiciju Zapada prema konzervativnim ciljevima. Kao posledica toga javljaju se prve socioloske skole sa znacajnim ideoloskim dimenzijama koje se jedva mogu naucno prikriti.

Za organsku teoriju, vazan je pozitivizam sa sledecim bitnim karakteristikama:

1) U pogledu metoda i modela izlaganja naucnog saznanja, drustvene nauke a posebno sociologije, treba da se zasnivaju na prirodnim naukama i njihovim dostignucima. Iza toga se krije postulat koji ide dalje od tvrdnje o jedinstvu sveta, tj. nema bitnih razlika izmedju prirode i drustva.
2) Naucni zakoni koji se odnose na veze medju drustvenim pojavama moraju da obuhvate sve pojedinacne slucajeve, jer ako postoji cak samo jedan slucaj koji ne moze potpasti pod njega, naucni zakon ne moze opstati. Za svaku pojedinacnu cinjenicu kaze se da je objasnjena tako sto se pokaze njen uzrok.
3) Naglasena je induktivisticka orijentacija.
4) Odbacuje se mogucnost utvrdjivanja sudova vrednosti od strane drustvenih nauka.
5) Primetna je sklonost da se stvori naucno saznanje koje bi bilo prakticno, korisno i primenljivo u poboljsanju drustva.
6) Kako pozitivisti imaju na umu odrzavanje osnova kapitalistickog drustvenog poretka, kojeg teze neznatno izmeniti unosenjem naucno zasnovanih promena koje ce doprineti njegovom skladnijem funkcionisanju.

Kont shvata sociologiju kao enciklopediju, zbir saznanja do kojih se dolazi u drugim drustvenim naukama, ali ju je definisao, poput Dirkema, kao nauku o drustvenim institucijama, njihovoj genezi i funkcionisanju. Pozitivista Kont osnivac je-ako ga se hoce svesti na upropascavajucu formulu-socioloskog idealizma, u kome ideje determinisu socijalnu stvarnost, a ne obratno kao kod Karla Marksa. Ogist Kont smatra da se u strukturi drustva razlikuju cetiri klase : 1) predstvanici naucne, filozofske i estetske delatnosti; 2) predstavnici proizvodnje i prometa; 3) poljoprivrednici; 4) radnici. Odnosi izmedju klasa zasnivaju se na podeli rada i koordinaciji njihovih aktivnosti.

Kont istice da ostale nauke, u njegovom sistemu klasifikacije, nisu nista drugo nego neophodni prethodni stupnjevi koji su pripremili definitivnu sintezu socioloske nauke. U svom prvom delu, koje je napisao dok je jos bio pod neposrednim uticajem Sen-Simona, Kont je najvecu paznju posvetio drustvenoj dinamici, tj. razvoju drustva. U svojim kasnijim delima, najvise se bavio socijalnom statikom, tj. problemima organizacije i structure drustva-drustvenim redom. Kontov kurs pozitivne filozofije proglasava novu filozofiju i novu drustvenu nauku, nova filozofija je pozitivizam. Njegova sustina se ogleda u stavu da ni religija ni filozofija ne mogu da pruze pravu spoznaju sveta, to moze da ucini samo nauka pod uslovom da postane pozitivisticka. Nauka ne pita zasto, nego kako i proucava samo pojave, takoreci sredinu bez pocetka i bez kraja. O. Kont je nauke delio na apstraktne i konkretne-opisne. Prve otkrivaju zakone pojava, druge ove zakone primenjuju na istoriju postojecih tela. Najmanja opsta, a najkomplikovanija nauka jeste sociologija, ona jos ne postoji, treba je formirati. U tu svrhu Kont najpre ukida sve posebne drustvene nauke, a sociologiju smatra socijalnom fizikom, jer je ona nastavak prirodnih naka, posto, kao i svaka pozitivisticka nauka, proucava coveka i njegovo drustvo kao dva tela.
U težnji da sociologiju učini što egzaktnijom, Kont je izgradio tzv. pozitivisticki metod-drustvo treba proucavati onako kako jeste i objasnjavati ga na osnovu prikupljenih pozitivnih, stvarnih cinjenica, i to posmatranjem, eksperimentom, metodom uporedjivanja i istorijskom metodom. Osim toga, utemeljio je ono shvatanje drustva koje se vodi obrascem prirodnih nauka. Isto tako, postavio je temelje ideji linearnog progresa, neprekinutog napretka u razvoju drustva.
Pozitivizam je, dakle, izrazito pristrasan u prilog postojecem poretku koji smatra prirodnim i jedino mogucim oblikom drustvenog zivota. Istovremeno, taj poredak on posmatra kao harmonican, skladan organizam.

ZAKLJUČAK

Kontova vizija sociologije jeste sociologija kao pozitivna nauka. Verovao je da sociologija treba da primeni iste stroge naučne metode u izučavanju društva kao što ih fizika ili hemija koriste da bi ispitale fizički svet. Pozitivizam zastupa mišljenje da bi nauka trebalo da se bavi samo činjenicama koje su podložne posmatranju i koje su poznate direktno iz iskustva. Na osnovu čulnih zapažanja, Čovek može zaključivati o zakonima koji objašnjavaju vezu izmedu posmatranih fenomena. Razumevanjem uzročnih odnosa izmedu događaja, naučnici su u stanju da predvide buduće događaje. Pozitivistički pristup u sociolgiji veruje u proizvodnju znanja o društvu koje je zasnovano na empirijskim dokazima do kojih se dolazi na osnovu posmatranja, poređenja i eksperimentisanja.

Prema Kontovom zakonu o tri stupnja napori ljudi da shvate svet prošli su kroz teološku, metafizičku i pozitivnu fazu. U teološkoj fazi, mislima su upravljale religijske ideje i verovanje da je društvo izraz Božje volje. U metafizičkoj fazi, koja je došla do izražaja negde u vreme renesanse, društvo je počelo da se posmatra kao nešto prirodno a ne natprirodno. Pozitivna faza koju su najavila otkrića i dostignuća Kopernika, Galileja i Njutna, podsticala je primenu naučnih tehnika na društveni svet. U skladu s tim mišljenjem, Kont je smatrao da je sociologija nauka koja će se poslednja razviti - ona će se nadovezati na fiziku, hemiju i biologiju -ali kao najznačajnija i najsloženija od svih nauka.
U kasnijim fazama života, Kont je sastavio ambiciozne planove za rekonstukciju francuskog društva detaljno, a za druga ljudska društva uopšteno, na osnovu svojih socioloških gledišta. Zalagao se za uspostavljanje religije „humaniteta" (la religion de V Humanite), koja bi napustila veru i dogmu u korist naučnih utemeljenja. Sociologija bi bila srž te nove religije. Kont je bio duboko svestan stanja društva u kojem je živeo; bio je zabrinut zbog nejednakosti koju je industrijalizacija proizvodila i pretnje koju je predstavljala za drušrvenu koheziju. Dugoročno rešenje, po njegovom mišljenju, bilo je stvaranje moralnog konsenzusa što bi pomoglo da se drušrvo uredi, ili objedini, uprkos novim obrascima nejednakosti, iako Kontova vizija rekonstrukcije društva nikad nije bila realizovana, njegov doprinos sistematizovanju i objedinjavanju nauke o društvu bio je značajan za kasniju izgradnju sociologije, i kao profesije i kao akademske discipline.

LITERATURA

Entoni Gidens: Sociologija, Beograd, 2003
Uvod u Sociologiju, Dr Dragan Subotić (2005), Beograd
Ljubiša Mitrović: Opšta sociologija, Niš, 2003
Kurs pozitivne filozofije by Ogist Kont, Radomir Lukić - 1989
http://bs.wikipedia.org/wiki/Ogist_Kont

preuzmi seminarski rad u wordu » » » 

Besplatni Seminarski Radovi