Đuzepe Domeniko Skarlati

Poslednju etapu baroka u muzici, obeležila je delatnost trojice kompozitora. Rođeni iste, 1685. godine, Johan Sebastijan Bah (Johan Sebastian Bach), Georg Fridrih Hendl (Georg Fridrih Hendel) i Đuzepe Domeniko Skarlati (Giuseppe Domenico Scarlatti), uveli su novo poglavlje u načinu izražavanja muzičke misli kroz forme u kojima su pisali svoja dela.

Biografija Skarlatia

Dokumenti koji opisuju privatni život ovog kompozitora su malobrojni. Možemo samo da nagađamo kakva je bila njegova ličnost, šta je voleo i da li je istina da se kockao. Njegova dela postala su poznata tek početkom XX veka, kada ih je Vanda Landovska (Wanda Landowska), poznata čembalistkinja, prvi put izvodila na svojim koncertima. Tada se javlja interesovanje za ovog kompozitora i mnogi muzikolozi počinju istražuju njegov opus. Najobimniju monografiju ovog kompozitora načinio je Ralf Kirkpatrik (Ralph Kirkpatric) 1983. godine. Umetnost Domenika Skarlatija je vrlo originalna i slobodna. Pisao je dela pomoću kojih je svaki izvođač mogao da usavrši svoju tehniku sviranja na instrumentu sa dirkama. Njegova biografija posmatra se hronološki od prve službe u rodnom gradu, sve do smrti u Madridu u Španiji, 23. jula 1757. godine.
Domeniko Skarlati rođen je 26. oktobra 1685. godine u Napulju, kao šesto od desetoro dece u porodici. Njegov otac, Alesandro Skarlati (Alessandro Scarlatti) kompozitor, utemeljivač opere u Napulju, dao mu je osnovno muzičko znanje. Pretpostavlja se da je dalje muzičko obrazovanje dobio od Frančeska Gasparinija (Francesco Gasparini), Gaetana Greka (Gaetano Greco) i Bernarda Paskuinija (Bernardo Pasquini). Smatra se da nije pohađao konzervatorijum, zato što ni u jednom univerzitetskom spisku nije sačuvano njegovo ime.
Prva služba Domenika Skarlatija počinje 13. septembra 1701. godine. Radio je kao orguljaš i kompozitor kraljevske kapele u Napulju. Otac, Alesandro Skarlati, istaknuti napuljski operski kompozitor, je veoma uticao na svog sina Domenika, te ga je sledeće godine poveo na četvoromesečno putovanje u Firencu. Domeniko se sa ovog putovanja vratio sam u Napulj i počeo da piše dve opere za napuljsko pozorište. Shvatajući koliki je Domenikov talenat, Alesandro vrši pritisak na svog sina tako što ga podstiče da često putuje. Iz ovog perioda je sačuvano pismo Alesandra Skarlatija upućeno Ferdinandu de Medičiju. U ovom pismu, Alesandro hvali Domenika kao talentovanog kompozitora koji mora da nastavi da razvija svoj talenat, ali mu je to onemogućeno u gradu u kome živi, te mora da putuje u druge italijanske gradove. Po odlasku u Veneciju, Domeniko je imao priliku da se upozna sa Marčelom (B. Marcello) i Hendlom, sa kojima se kasnije veoma sprijateljio.
Godine 1709. Domeniko Skarlati započinje službu kod poljske kraljice Marije Kazimire, čija je rezidencija bila smeštena u Rimu. Kraljica Marija Kazimira je dobila dozvolu od Pape da se u njenom domu izvode pristojne komedije, i u te svrhe, Skarlati je bio zadužen da komponuje: kantatu, oratorijum i šest opera. Skarlatijeva služba kod kraljice Marije Kazimire završila se 1714. godine, kada je kraljica napustila Rim.
Početkom XVIII veka, kardinal Pijetro Otoboni (Pietro Ottoboni), zaštitnik i mecena nekoliko kompozitora, želeo je da osnuje mesto gde će se okupljati muzičari. Accademie poetico-musicali bili su resitali koje je ovaj kardinal organizovao jednom nedeljno. Na ovakvim skupovima Skarlati je upoznao Đuzepea Korelija (Giuseppe Corelli) i Tomasa Rozengrejva (Thomas Roseingrave). Na jednom od takvih manifestacija, kardinal Otoboni je napravio takmičenje u kojem su Hendl i Skarlati odmeravali svoje tehničke sposobnosti na čembalu i orguljama. U sviranju čembala, obojica kompozitora bili su podjednako dobri, dok je na orguljama Skarlati dao prednost Hendlu rekavši da nije mogao da zamisli da takvo tehničko umeće uopšte postoji.
Za vreme boravka u Rimu, Skarlati je radio kao kapelmajstor u bazilici Đulija i u bazilici Sv. Petra, od 1715. godine. U ovom periodu nastala su mnoga duhovna dela za potrebe bogosluženja. Skarlati nije zainteresovan za mesto kapelmajstora, stoga 1717. godine putuje u London, gde nekoliko godina radi kao čembalista italijanske operske trupe.
Godine 1719. otišao je u Portugal gde je postao kapelmajstor lisabonske kapele. Zapisa o ovom periodu njegovog života ima vrlo malo, zato što su svi dokumenti uništeni u zemljotresu koji se dogodio 1. novembra 1755. godine. Posle 1729. godine, Skarlati više nije napuštao Iberijsko poluostrvo. Skarlatijeve obaveze na dvoru u Lisabonu bile su višestruke. Bio je muzički pedagog, odnosno, učio je decu kralja Džona V da sviraju klavir. U ovom periodu, nastaju njegova najznačajnija dela – sonate.
Kada se Marija Barbara, kćerka kralja Džona V, udala za španskog prestolonaslednika princa Ferdinanda 1728. godine, povela je Skarlatija kao dvorskog učitelja i kompozitora. Narednih 28 godina tj. do svoje smrti, Skarlati je živeo pod pokroviteljstvom španskog dvora. Skarlatijeva najznačajnija dela, sonate predstavljaju dela koja pojedinačno ispunjavaju određene tehničke zahteve. Ukupno je napisao 550 sonata. Prema rečima Josipa Andreisa, Skarlatijeve sonate su: ,,Strogo osobne, one su i odbljesak mentaliteta rokokoa; u njima živi sjaj i dražest, humor i prpošnost, vedrina i lakoća, virtuozitet i dekorativnost galantne sredine.'' Ova dela se zasnivaju na elementima kasnog baroknog stila (sadrže umerenu polifoniju, ritmove igara iz svite ili narodnih napeva) i raspevanosti galantnog tj. rokoko stila.
Skarlati je sonate pisano za izvođenje na čembalu i nazvao ih je Essercizi per gravicembalo. To su jednostavačne komozicije, čiji se dvodelni oblik zasniva na formi igara iz barokne svite. Prvi deo Skarlatijevog sonatnog oblika sadrži I temu u osnovnom i II temu u dominantom ili paralelnom tonalitetu. Između tema može biti kraći modulatorni prelaz. Posle II teme može da se pojavi kratak završni odsek koji potvrđuje kadencu tonaliteta II teme. Ukoliko su prelaz i završni odsek jasno izraženi, može se reći da je prvi deo začetak ekspozicije klasičnog sonatnog oblika. U drugom delu se obrađuje motivski materijal I teme u dominantnom ili paralelnom tonalitetu (u zavisnosti u kojoj je II tema modulirala), eventualno sa modulacijama u bliske tonalitete. Posle ovakvog izlaganja I teme, ponovo se izlaže II tema, ovaj put u osnovnom obliku. Sonate ovog kompozitora predstavljaju začetke klasične sonatne forme.
Skarlati je doveo do vrhunca tehniku čembalističke prakse, ali u nekim sonatama, čembalo nije moglo da zadovolji kompozitorove zahteve, te je Skarlati morao da upotrebi drugi instrument sa dirkama. Virtuoznost ovih kompozicija temelji se na: lestvičnim prelazima, razlomljenim akordima-arpeđima koji se izvode u jednoj ili u obe ruke, upotrebi terci, seksti ili oktava i ponovljanjem tonova. Svi ovi elementi značajni su zbog usavršavanja tehnike sviranja na čembalu, ali se time ne narušava lepota i elegancija melodičnosti kompozicija. Ukrašavanje tonova se upotrebljava u manjoj meri nego kod francuske čembalističke škole. Zbog načina proizvodnje tona na čembalu, tempo ovih sonata je bio veoma brz, stoga se, za Skarlatijev sonatni oblik, u literaturi često može pronaći izraz – sonatni allegro.

Periodizacija Skarlatijevog stvaralaštva

 Zaključak

Uloga Domenika Skarlatija u istoriji muzike početkom XVIII veka bila je veoma značajna. Bio je veoma inovativan kompozitor koji je težio ka stvaranju novog izraza. Zbog svog napolitanskog porekla, Skarlati je vezan za svetovne i koncertantne tradicije italijanskog instrumentalizma, koje prenosi na Iberijsko poluostrvo. Tamo postavlja internacionalni pravac razvoja italijanske klavirske muzike, te postaje uzor pijanističkog modernizma. Domeniko Skarlati je bio spona između starog i novog, baroka i rokokoa. Njegova originalnost se ispoljava umetanjem starih baroknih elemenata u nove muzičke misli galantnog stila.

Literatura

• ANDREIS, Josip: Historija muzike, Zagreb, Školska knjiga, 1966.
• KATUNAC, Dragoljub: Scarlattieva sonata, Beograd, Savremena administracija, 1990.
• KOVAČEVIĆ,Krešimir: Muzička enciklopedija, Zagreb, Jugoslovensko leksikološki zavod, 1977.
• SKOVRAN, Dušan i PERIČIĆ, Vlastimir: Nauka o muzičkim oblicima, Beograd, Univerzitet umetnosti u Beogradu, 1991.
• THE NEW GROVE DICTIONARY OF MUSIC AND MUSICIANS, volume 16.

preuzmi seminarski rad u wordu » » » 

Besplatni Seminarski Radovi