POJAM I PREDMET KRIMINOLOGIJE

1. POJAM KRIMINOLOGIJE

KRIMINOLOGIJA je nauka o zločinu , latinski crimen-zločin. Kriminologija je nauka koja izučava kriminalitet kao negativnu društvenu pojavu. U najopštijem smislu kriminologija je nauka o zločinu. Ovaj termin je prvi upotrebio francuski antropolog P. Topinard u svom delu “Antropologija” 1879, označavajući kriminologiju kao nauku o proučavanju zločina. Prvo delo pod nazivom Kriminologija objavio je italijanski pozitivista – sudija krivičar RAFAELE GAROFALO 1884.
Definisanjem pojma kriminologije bavio se veliki broj autora TRADICIONALAN POJAM. zločin, a u savremenom značenju to je kriminalitet. Kriminalitet je veoma stara društvena pojava i za nju se zanimaju mnoge nauke kao što su: pravna nauka, sociologija, psihologija, psihopatologija, antropologija, fenomenologija i dr. Istorijski posmatrano moramo navesti Hamurabijev zakonik 1800g.p.n.e. Indijski zakoni Manu 1200 g,p.ne. Zakon dvanaest tablica kojim se kriminalitet kažnjavao. Proučavajući kriminalne probleme sa raznih aspekata vremenom su se razvile i posebne kriminološke discipline kao što su: kriminalna antropologija socijologija, psihologija, politika, etiologija, fenomenologija i druge koje ne nose predznak “ kriminalne” kao što su: viktimologija, penologija i slično.
Nekadašnji direktor kriminološkog društva u Beču Grasberger smatra da kriminologija obuhvata brojne naučne discipline koje međusobno povezuje jedino to što predmete njihovog istraživanja predstavljaju krivična dela. On smatra da je Franc List s pravom okvalifikovao kriminologiju kao pomoćnu nauku krivičnog prava. Po mišljenju Grasbergera kriminologija nije čista već je pre prirodna nauka jer se u metodi istraživanja služi njihovim metodama.
Profesor kriminologije Graunhurt u Oksfordu smatra da je kriminologija empirijska nauka koja naučno proučava rezultate, forme i uzroke zločina, kaznenog i popravnog postupka sa zločincima.
Koncepcija kriminologije ima onoliko koliko ima i samih kriminologa. Neki autori smatraju da postoji pet i više područja na kojima se iskazuje predmet kriminologije. Holist tvrdi da se u teoriji kriminologija pojavljuje: prvo, kao samostalna naučna disciplina koja se bavi istraživanjem krivičnih dela i kazni, zatim kao nauka o zločinu u širem smislu, kojom se obuhvataju uzroci kriminaliteta, metodi njihovog suzbijanja, pitanje kriminalne politike, penologije, materijalnog i formalnog krivičnog prava; treće kao nauka o pojavama i uzrocima kriminaliteta, uz kriminalistiku, krivično pravo i kriminalnu politiku; četvrto kao nauka o ličnosti i peto područje po kome se kriminologija u užem smislu shvata kao nauka o uzrocima i pojavama kriminaliteta. Iz treće grupe pravca kriminologije izdvajaju se stavovi Reklesa koji ovu
discipline smatra naukom o kažnjavanju, policiji, sistemu sudstva, kriminalitetu maloletnika i drugo.

Po Danskim naučnicima Hurvitu i Kristijansenu kriminologiju čine: kriminografija-opisni deo zasnovan na statistici; kriminalna sociologija, kriminalna biologija, kriminalna somatologija, kriminalna psihologija, društveno-psihološko tretiranje delikvenata, kriminalna genetika, predikciona istraživanja i viktimologija.
Četvrti pravac zastupaju savremeni američki kriminolozi koji u svojim radovima akcenat stavljaju na ličnost delikventa i njegov tretman, učešće o činjenicama zločina i načinu njegovog suzbijanja. Po uverenju Saderlanda i Kresija kriminologija je nauka koja tim nazivom obuhvata tri discipline: sociologiju krivičnog prava,. kriminalnu etiologiju i penologiju.
Predstavnici petog pravca su pretežno nemački kriminolozi koji su veoma brojni. Lernel razlikuje kriminologiju sensu stricto, kao nauku o genetskom činiocu zločina i sensu largo koja pored prvog značenja obuhvata i kriminalnu femenologiju, strukturu i dinamiku. Po Midendorfu kriminologija u Nemačkoj smatra se naukom o zločinu, kao pojava pojedinaca i naroda, po Eksneru to je nauka o kriminalitetu. Poljski kriminolog Valčak smatra da je kriminologija nauka
čiji je predmet istraživanje uzroka kriminaliteta, njegovih oblika, pravilnosti i zavisnosti povezanih s prestupnikom i kriminalitetom.
Veoma rano se kriminalitetom bavila i kriminalna sociologija koja je svoja kriminološka shvatanja začela praktično sa klasičnom školom u 18 veku. Poznati francuski sociolog Dirkem je preko definisanja pojma kriminaliteta ustanovio pojam kriminologije. On je rekao da je kriminalitet proizvod mešanja uticaja ljudi i društva, čiji se koreni nalaze u društvu i da je imanentan samom društvu. Po njemu pojava kriminaliteta sadržana je u kažnjavanju dok nauka koja se tim bavi naziva se kriminologija.
S obzirom da postoji različito definisanje pojma kriminologije u teoriji postoje različiti pokušaji određenja kriminoloških područja i diciplina .Po tome kriminologija kao grupna nauka deli se na teorijske i aplikativne discipline. U teorijske- prema njima spadaju kriminalna sociologija, kriminalna antropologija, kriminalna psihologija, kriminalna psihopatologija i penologija.
Aplikativna ili primenjena kriminalogija obuhvata kriminalnu politiku, kriminalnu profilaksu i kriminalistiku.

PREDSTAVNICI AUSTRIJSKE ENCIKLOPEDIJSKE ŠKOLE smatraju da je kriminologija multidisciplanarna nauka koja obuhvata parcijalne discipline: od kojih se jedne bave kriminalnom stvarnošću-kriminalna fenomenologija, kriminalna sociologija, kriminalna psihologija i kriminalna antropologija; druga se bavi činjenicama krivičnog postupka -kriminalistika, sudska medicina, sudska psihologija, a treće sprečavanjem krivičnih delakriminalna profilaksa, kurativna pedagogija, penologija.

SINTETIČKA SHVATANJA kriminologiju vide kao sintetičku nauku koja se svodi na enciklopedijsko shvatanje kriminaliteta. Nju su postavili Nićeforo i Feri. Ovo stanovište su kasnije prihvatili i drugi naučnici, a od savremenih francuski kriminolog Pinatel. Prema Feriju kriminologija je opšti pojam za sve krivične nauke pa i za krivično pravo. Ovakva shvatanja temelje se na teoriji da je kriminologija nauka koja se bavi sveobuhvatnim proučavanjem zločina i izvršioca, kao delatnost čoveka i masovne pojave. Ona koristi saznanja drugih nauka poput biologije , medicine, psihologije, sociologije i psihopatologije.

KRIMINOLOŠKE DISCIPLINE I PODRUČJA nastale su iz različitih pristupa u definisanju. Najčešća podela je na kriminalnu fenomenologiju, kriminalnu profilaksu-prevencija i suzbijanje. Kriminalna fenomenologija –simptomatologija, bavi se dinamikom i strukturom delikta kao njihovom rasprostranjenošću, dok oblasti kriminalne etiologije pripadaju pitanja faktora i uzročnosti koje su usmerene prvenstveno ka ličnosti delikventa. Slična ovoj je i podela na opštu i kliničku kriminologiju.

2 .PREDMET KRIMINOLOGIJE

Predmet proučavanja kriminologije je delikventna ličnost ili sam delikt ili i jedno i drugo.Prva shvatanja o predmetu kriminologije potiču od italijanskog kriminologa Lombroza koji je smatrao da je osnovno pitanje nauke zločinac, a ne njegovo delo.
Drugo stanovište koje je sociološko i pravno polazi od toga da je predmet kriminologije zločin. Ovo shvatanje potiče od francuskog sociologa Dirkema, gde se pretežna kriminološka istraživanja kreću u dva pravca: posmatranje unutrašnjeg stanja ličnosti i ispoljavanje slobodne ili prinudne volje, koje su uslovljene socijalnom okolinom. Ličnost delikventa, kao predmet kriminologije, može se posmatrati iz dva aspekta kako se njegovo unutrašnje stanje manifestuje u socijalnoj sredini i na drugoj strani, kako se socijalna sredina odražava na njegova unutrašnja svojstva.
Neki autori polaze od stanovišta da su predmet izučavanja kriminologije kriminološki faktori, odnosno uzroci koji čoveka dovode do vršenja krivičnih dela. Predstavnici ovih shvatanja su:
Feri, Hurvit, Pinatel i dr. Ovo stranovište potiče od italijanskoh pozitiviste Feria. Ovo shvatanje je važilo pola veka kao vladajuće shvatanje.
Neki autori polaze od stava da je predmet kriminologije zločin, ali kao istorijska kategorija- Gabriel, Tarde i dr.
Garofalov princip je: da nova kriminologija poznaje tri elementa: ZLOČIN, ZLOČINCA i SREDSTVA REPRESIJE.

PREDMET KRIMINOLOGIJE U NAJOPŠTIJEM SMISLU je kriminalitet kao individualni čin i društvena pojava, njegovi uzroci i pojavni oblici. To podrazumeva da je predmet kriminologije: s jedne strane skup individualnih pojava, što znači skup delikata koje je počinio pojedinac, a sa druge strane to je negativna društvena pojava koja je zakonom zabranjena aktivnost, to je skup individualnih akata društvene nediscipline sankcionisane kao krivična dela. Poseban predmet kriminologije je ličnost delikventa, njegova socijalna obeležja, psihološka i biološka struktura.

3. POJAM KRIMINALITETA - NJEGOVA BITNA SVOJSTVA

KRIMINALITET je društvena pojava vršenja k.dela od strane pojedinaca. Kriminalitet predstavlja pojedinačni akt i društveni fenomen.
PRAVNA DEFINICIJA KRIMINALITETA – postoji uže i šire određenje pojma kriminaliteta. Prema UŽEM shvatanju kriminalitet predstavlja samo radnje koje predstavljaju k. dela. Prema ŠIREM shvatanju reč je o delima koja obuhvataju sve protivpravne kažnjive radnje, pored krivičnih dela tu su i prekršaji i prestupi.
U krivičnopravnoj literaturi preovlađuje uži pristup jer se smatra da ukoliko je nije k. delo, onda nije ni zločin, a to bi značilo da nije ni kriminalitet.
SOCIOLOŠKA DEFINICIJA je u definisanju kriminaliteta šireg pristupa, ona je sadržajnija, ona ne posmatra samo delo već proučava i učinioca, društvene uzroke, uslove i posledice kriminaliteta. Sociološka definicija kriminalitet definiše kao društvene pojave kojima se ugrožavaju osnovne društvene vrednosti.
KRIMINOLOŠKA DEFINICIJA postavlja vezu između pravnihi i socioloških tumačenja. Ovu vezu su popunili kriminolozi i kriminološka shvatanja koja polaze od inkriminisanih dela i društvenih uslova.
KRIMINOLOŠKE DEFINICIJE KRIMINALITETA možemo odrediti kompilacijom bitnih obeležja pravnog i sociološkog značenja. To znači da su one skup društvenih pojava kojima se ugrožavaju univerzalne društvene vrednosti i kao takve su sankcionisane krivičnim pravom.
BITNA SVOJSTVA KRIMINALITETA SU: skup individualnih pojava –masovna pojava; pojava koja ima društveni karakter sa obzirom na rasprostranjenost u prostoru i vremenu; to je negativna društvena pojava kojom se krše neke norme i ugrožavaju vrednosti; to je istorijska pojava koja je karakteristična za sve periode društva; to je univerzalna pojava koja je svojstvena svim društvima i koja ne poznaje granice.
KRIMINALITET nije samo prost skup individualnih pojava, već masovna i negativna društvena pojava, a zadatak kriminologije je da utvrdi njene uzroke, faktore, strukturu (ličnost i dela) i zakonitosti.

4. PODELA KRIMINOLOGIJE

NAJČEŠĆA PODELA KRIMINOLOGIJE JE na : kriminalnu etiologiji-faktori i uzroci koji dovode do k. ponašanja; kriminalnu fenomenologiju i kriminalnu profilaksu.
POSTOJI I DRUGA PODELA koja kriminologiju deli na: OPŠTU I KLINIČKU KRIMINOLOGIJU. Smatra se da ova podela potiče od francuskog kriminologa Žana Pinatela.
Klinička kriminologija je prilično rasprostranjena –Lombrozova škola-italijanska antropološka škola.
KRIMINALNA ETIOLOGIJA PROUČAVA faktore, uzroke i povod kriminalnog ponašanja koja su usmerene prvenstveno ka ličnosti delikvenata. Ona istražuje uzroke ponašanja delikventa kroz način njegovog života, u njegovim moralnim i karakternim svojstvima i prirodi veza sa društvenom sredinom. Etiološki problemi su centralna teorijska pitanja kriminologije.
KRIMINALNA FENOMENOLOGIJA je područje kriminologije koje se bavi se pojavnim oblicima kriminaliteta. Ona utvrđuje klasifikaciju, proučava strukturu, stanje i kretanjedinamiku kriminalnog ponašanja. Ona opisuje pojedine oblike kriminalnih delikata kao društvenu pojavu, tzv. kriminalna morfologija, način njihovog izvršenja, socijalnih uslova života
i ponašanje delikvenata. Ovo područje je veoma široko obzirom na pojedine oblike kriminaliteta, kao i psihička i socijalna obeležja delikvenata. Fenomenologija proučava delikvente po polu, uzrastu, obrazovanju, socijalnoj i drugoj pripadnosti.
KRIMINALNA PROFILAKSA je disciplina koja proučava uspešnost preventivnih mera u suzbijanju i sprečavanju kriminaliteta. Prevencija predstavlja značajnu društvenu meru i reakciju na uklanjanju uzroka koji dovode do asocijalne, antisocijalne i delikventne aktivnosti. Upravo zbog toga ona se bavi pitanjima uspešnosti socijalizacije ličnosti, vaspitnih mera i obrazovnog sistema. Takođe se bavi fuinkcionisanjem sistema socijalnih mera i institucija socijalne, zdravstvene i druge zaštite bračnih i porodičnih savetovališta.

5. KRIMINOLOŠKE METODE – metodi kriminologije

U proučavanju kriminaliteta kriminologija se koristi naučnim metodama koje su zajedničke svim društvenim naukama, s tim što ih ona prilagođava izučavanju kriminaliteta u svim njegovim pojavnim oblicima. Kriminologija je izgradila svoje sopstvene metode: metodu izučavanja kriminaliteta kao individualnih slučajeva i , metodu izučavanja kriminologije kao masovne pojave. Kriminološke metode su: metoda izučavanja individualnih sličajeva; metoda izučavanja kriminaliteta kao masovne pojave; statistički metod.

6. METODA IZUČAVANJA INDIVIDUALNIH SLUČAJEVA

Sastoji se u proučavanju pojedinih slučajeva delikventnog ponašanja i pojedinih izvršilaca k. dela “case metod”, “case study”. Ova metoda obuhvata sve elemente proučavanja ličnosti delikvenata t.j. sve strane u njegovom razvoju što podrazumeva genetičko proučavanje, kao i objektivne i subjektivne okolnosti i uslove koji su omogućili izvršenje njegove delikventne radnje. To ispitivanje treba da obuhvati sociološke, psihološke, psihijatrijske i druge relevantne činjenice. U savremenoj kriminologiji iz ove metode se razvila posebna klinička metoda koja se sastoji u primeni postupaka prema delikventnom licu koji su analogni tretmanu na klinici. Tu se radi o individualnom ispitivanju ličnosti delikventa koje se vrši kliničkim putem., kliničkom metodom. KLINIČKA METODA SE SASTOJI IZ ČETIRI FAZA: medicinsko-psihološko i socijalno ispitivanje; utvrđivanje kriminološke dijagnoze; davanje socijalne prognoze o budućem ponašanju delikvenata i davanje predloga za penološki tretman učinioca. Klinička metoda za cilj ima otkrivanje i utvrđivanje uzročnih faktora koji deluju na svaki pojedinačni slučaj različitim dinamizmom.

TEHNIKE PRIKUPLJANJA PODATAKA O KRIMINALITETU KAO INDIVIDUALNOJ POJAVI SU RAZLIČITE I OBUHVATAJU: razgovor koji je posebno važan kod maloletničke populacije; posmatranje; psihološku analizu k. dela i načina njegovog izvršenja; psihoanalizu ličnosti-test inteligencije i razgovor, analizu životnih uslova. Upotrebom navedenmih tehnika istraživanja postiže se svestrano proučavanje ličnosti sa svih aspekata. Tako objedinjena i sintetička oceana ličnosti koju su obavili stručnjaci iz raznih oblasti , zove se KRIMINOLOŠKA EKSPERTIZA.

7. METODA IZUČAVANJA KRIMINALITETA KAO MASOVNE POJAVE

Metoda izučavanja kriminaliteta kao masovne pojave nastaje nakon proučavanja kriminaliteta kao pojedinačne pojave, sledi druga faza- proučavanje kriminaliteta kao masovne pojave.. Ovo zučavanje kriminaliteta koristi se prvenstveno za naučno-istraživački rad. Postupak proučavanja kriminaliteta kao masovne pojave ostvaruje se kroz nekoliko faza:

1. ODREĐIVANJE PREDMETA I CILJA ISTRAŽIVANJA,
2. POSTAVLJANJE HIPOTEZA,
3. PRIKUPLJANJE PODATAKA,
4. ANALIZA I SINTEZA (ZAKLJUČCI).

NAJZNAČAJNIJA FAZA U IZUČAVANJU KRIMINALITETA JE PRIKUPLJANJE PODATAKA.

U ovoj fazi primenjuju se različite tehnike istraživanja: posmatranje –na pr. posmatranje maloletničke bande; eksperiment –posebno u procesu resocijalizacije, upoređivanje
–upoređivanje različitih pojava i na kraju ispitivanje-intervjuisanje. Poslednja faza ispitivanja kriminaliteta je sređivanje podataka, njihova analiza i izvlačenje zaključaka.

8. KRIMINALISTIČKE DISCIPLINE

ZNAČAJNE KRIMINALISTIČKE DISCIPLINE: kriminalna antropologija, kriminalna biologija, kriminalna geografija, kriminalna lingvistika, kriminalna morfologija, kriminalna politika, kriminalna profilaksa, kriminalna psihologija, kriminalna psihopatologija, kriminalna sociologija i kriminalna statistika.

KRIMINALNA ANTROPOLOGIJA JE kriminološka disciplina koja proučava etiološke osnove kriminaliteta polazeci od strukture učinalaca krivičnog delikta. Bavi se i proučavanjem njihovih anatomskih, fizioloških i psiholoških karakteristika, Lombroz se smatra njenim osnivačem i prema tom shvatanju uzroci kriminalnog ponašanja su u biološko-konstruktivnoj i organski degenerativnoj strukturi ličnosti.
KRIMINALNA BIOLOGIJA je disciplina koja proučava biostrukturu ličnosti (genetiku) delikventa istraživanjem na osnovu fizičkog izgleda i eventualne devijacije, konstrukcije ličnosti, zdravstvenog stanja, fizioloških procesa, nasleđa i dr. Ovaj pojam je uveo A Lenc kao posebnu disciplinu u proučavanju kriminaliteta.
KRIMINALNA ETNOLOGIJA proučava vezu kriminaliteta i uslova života pojedinih naroda i etničkih zajednica. Posmatra međusobnu zavisnost načina života, običaja, tradicije naroda i delikventnog ponašanja. U teoriji se tvrdi da određeni činioci nacionalne karakteristike koje se ogledaju u vidu agresivnog mentaliteta, zaostale svesti, rasnog i verskog fanatizma, kao i nacionalno opterećenih predrasuda u sklopu sa drugim socijalnim činiocima mogu uticati na delikventno ponašanje.
KRIMINALNA GEOGRAFIJA je disciplina koja izučava prostorne i vremenske dimenzije kriminaliteta. Bavi se funkcionisanjem pravnog sistema, socijalnim uslovima, urbanizacijom, kulturom i drugim specifičnostima koje na terenu uslovljavaju specifične tipološke karakteristike i obim kriminaliteta.
KRIMINALNA LOGISTIKA je disciplina koja proučava način i oblike međusobne verbalne komunikacije delikventa. Izvršioci krivičnih dela u svojim sredinama koriste posebne načine komunikacije putem žargona, mimike i gestikulacije. Ona istražuje značenje pojedinih standardizovanih izraza i ustaljenih znakova međusobnog opštenja izvršioca krivičnih dela, kao oblasti delikventne kulture.
KRIMINALNA MORFOLOGIJA predstavlja disciplinu koja se bavi spoljnim oblicima ispoljavanja zločina. Ona ukazuje na oblike pripremanja i izvršenja zločina, kao i na tragove izazvanih posledica.
KRIMINALNA POLITIKA proučava mere i aktivnosti društva na problemima sprečavanja i suzbijanja kriminaliteta. Izučava opšte i posebne mere kao i svrsishodne aktivnosti zaštite društva od pojave kriminaliteta. Praktična primena kriminalne politke ogleda se u krivičnim zakonskim odredbama, kaznenoj politici, merama društvene prevencije kod sprečavanja i represije i suzbijanja delikventnih pojava.
KRIMINALNA PSIHOLOGIJA bavi se proučavanjem psiholoških predispozicija, determinanti i manifestacija kriminalnog ponašanja ličnosti. Osnove delikventnog ponašanja pored objektivnih činilaca uslovljavaju i psihološki faktori. Oni se ogledaju u strukturi ličnosti i njenoj individualnosti. Posebno se obraća pažnja na svojstva temperamenta i karaktera, stavova, navika, emocija, motiva, kompleksa i drugih crta ličnosti koje uslovljavaju asocijalnu i destruktivnu aktivnost i ponašanje. Psihoanalitički pristup proučava nesvesne motive kriminalnog ponašanja.
KRIMINALNA PSIHOPATOLOGIJA je disciplina koja se bavi pitanjima odnosa druševnih stanja i delikvencije. Proučavanje duševnih poremećaja i bolesti, kao uzročnosti kriminalne delatnosti, dovelo je do psihopatoloških pristupa u tipologiji delikvenata i objašnjenju etioloških osnova kriminaliteta. Uzroci kriminaliteta po ovom shvatanju su trajne ili privremene duševne bolesti, duševni poremećaji ili zaostalost u duševnom razvoju.
KRIMINOLOŠKA SOCIOLOGIJA je sociološka I kriminološka disciplina koja izaziva kriminalitet kao posebnu društvenu pojavu. Osnovni predmet istraživanja socijalne kriminologije je dejstvo spoljašnjih faktora, uticaja sredine na ličnost delikvenata i delikvenciju uopšte kao što su ekonomski uticaji, uticaj kulture, porodice, demografski problem i slično.
KRIMINALNA STATISTIKA predstavlja zvaničnu statistiku evidentiranja kriminalnih pojava prema određenim kriterijumima. Osnovu kriminalne statike čine podaci policijskih i pravosudnih organa. Ustanovljena je početkom 19-og veka i pomoću nje su se izučavali na osnovu statističkih podataka, uticaj pola, starosti, profesije I dr. socijalnih oveležja ličnosti I sredine na kriminalitet i njegovu geografsku distribuciju. Na osnovu statističkih istraživanja mogući su relativno
pouzdani nalazi o nekim etiološkim pitanjima uticaja na pojave kriminaliteta, posebno činioci dinamičnog karaktera (ekonomske krize, depresije, migracija, urbanizacija).

preuzmi seminarski rad u wordu » » » 

Besplatni Seminarski Radovi

SEMINARSKI RAD