TERORIZAM

"Kraj XX i početak XXI veka u svetu će biti upamćen po ogromnoj eskalaciji terorizma koji je zbog neposrednih žrtava, koje je izazvao, materijalnih razaranja, posledica i stalnog straha od novih napada gotovo šokirao svetsku javnost.”

U novijoj svetskoj istoriji, ne postoji ni jedna zemlja, ni jedna naseljena teritorija na zemljinoj kugli koja je imuna na terorizam. To je sada već globalni svetski problem, s obzirom na to da terorizam kao pojavni oblik u jednoj sredini, po pravilu nikada ne ostaje izolovan na određenom prostoru već se veoma brzo širi i grana i na druge prostore.
Terorizam kao jedan od oblika nasilja, sve više u savremenom svetu ugrožava kako unutrašnju, tako i međunarodnu bezbednost. Terorizam karakteriše sve epohe ljudskog društva. Počev od ubistava careva, kraljeva, vojskovođa, atentata na državnike raznih nivoa, podmetanja eksploziva, otmica i sl. Terorizam se nazire u naranijoj ljudskoj istoriji pa kao takav postoji i uvećava svoje oblike sve do današnjih dana. Tokom čitave istorije, ljudi su primenjivali različite terorističke taktike .
Fascinacija terorizmom i političkim nasiljem se može pratiti praktično od početka ljudske civilizacije. Još pre Hristovog rođenja, atentati na političke ličnosti toga vremena, su ne samo se izvodili veći i glorifikovali. Atentati u Persiji i Asiriji su se pojavili u toku XI veka prouzrokovali su strah i paniku u čitavoj Islamskoj imperiji. U toku Francuske revolucije u XVIII veku, Robespjer je primenjivao terorističke taktike, kako bi uništio veći deo francuske aristokratije (oko 40.000 ljudi), od kojih je većina završila na giljotini. Tokom američke revolucije terorizam se primenjivao protiv Britanaca i njihovih simpatizera u redovima kolonista. Takođe, vrlo bitno je spomenuti terorističke aktivnosti koji su se sprovodile u kasnim decenijama XIX veka i početkom XX veka, posebno u carskoj Rusiji. Najveći deo terorističkih grupa koje su postojale tokom prve polovine XX veka, bile su motivisane težnjom ka slobodi od kolonijalnog ropstva, tzv. ''borbom za nacionalno oslobođenje ''. Od kraja II Svetskog rata terorizam je postao bitan faktor subverzivne delatnosti u mnogim novoformiranim državama, kao zamena za borbu protiv demokratskih režima.
S vremenom teroristički akti dobijaju nove dimenzije, koje postaju sve bezobzirniji i brutalniji. Savremeni terorizam je doživio naglu ekspanziju između 1950. i 1970. godine, kada je primena nasilja u političke svrhe ili za podizanje društvene svesti postala popularna strategija. U kasnim decenijama prošlog veka terorizam se proširio van granica nacionalnih država, posta bitan izraz političke volje i internacionalni problem. Iz tog razloga terorizmu se treba suprostaviti, istovremeno, vojno-policijskom taktikom, politikom, finansijski, naučno i drugim aspektima koji su od značaja za zaštitu od terorizma. Talas terorizma zapljuskuje savremenu civilizaciju izazivajući velike potrese u međunarodnim odnosima i na globalnom planu.
Zbog eskalacije terorizma poslednjih godina, zbog broja nevinih žrtava, razaranja i posledica koje izaziva u međunarodnom odnosima, terorizam je postao sve više predmet interesovanja naučnika i stručnjaka iz ove oblasti koji nastoje da definišu ovaj fenomen.
Terorizam se često meša ili poistovećuje sa terorom pod kojim se, u političkom smislu, podrazumeva preduzimanje akcija nasilja radi zastrašivanja i slamanja otpora onoga prema kome se vrši. Sličnosti imeđu ove dve pojave je ta što su im žrtve najčešće nedužna lica i što se u oba slučaja teži izazivanju straha i to ne kod žrtve, već kod društvene grupe kojoj žrtva pripada.
Fascinantno i gotovo neverovatno zvuči činjenica da su savremeni teroristi , uglavnom, kategorija razboritih i promišljenih pojedinaca za koje je terorizam racionalni izbor za ostvarivanje njihovih političkih ciljeva. Oni su odabrali put razaranja, krvoprolića, straha i panike širom sveta. Zato svaka zemlja ima obavezu da se bori protiv ovog velikog zla današnjice.
Mogućnost upotrebe oružja za masovno uništenje nije isključena. Veliki broj dokaza ukazuje na zaokupljenost terorista u pokušajima da koriste oružje za masovno uništenje kako bi u napadima stradalo što je moguće više ljudi. Po američkim statistikama, pet od sedam država, sponzora terorizma, poseduje programe za razvijanje oružja za masovno uništenje, što ukazuje na mogućnost nuklearnog, hemijskog i biološkog terorizma. Mnogi indikatori ukazuju na moguću upotrebu '' prljavih bombi '' od strane terorističkih grupa .
Kada je reč o terorističkim organizacijama, vidan je postojan rast broja pojedinaca i organizacija koje su voljne da sprovode terorizam. Od devedesetih godina uočljiva je regrutacija terorista širom sveta , uspostavljanje terorističkih kampova za obuku, ujedinjenje militantnih grupa u Indoneziji, Filipinima, Singapuru, Maleziji, Tajlandu i Mianmaru. Izražena je tendencija mrežnog organizovanja terorističkih organizacija. Najbolji primer je teroristička mreža ''Al Kaida''. Terorističke ćelije '' Al Kaide '' nalaze se u Jugoistočnoj Aziji, gde i postoji najveća koncentracija članova '' Al Kaide '' izvan granica Afganistana i Pakistana, u kojima se nalaze njene matične ćelije. U 35 zemalja širom sveta postoje operativne terorističke ćelije ''Al Kaide''.

1. NASTANAK TERORIZMA

Terorizam kao vrsta kolektivnog i političkog kriminaliteta svakako nije nov i nepoznat društveni fenomen. Neki smatraju da je nastao kad i klasno društvo odnosno kada i država. Drugi ga vezuju za Bliski istok i pojavu versko političkih sekti. Međutim, većina autora se slaže da terorizam polazi od Francuske buržoaske revolucije, tačnije od jakobinske diktature. Ovo tim pre što se i pojam “terorizam” u današnjem značenju koristi počev od pada Robespjera.
Terorizam kao nasilje koje pojedinac koristi u svom suprotstavljanju državi, javlja se još u srednjevekovnom periodu. Takvo nasilje je bilo karakteristično i za vreme apsolutnih monarhija, poslednje faze feudalizma.
Terorizam je neraskidivo vezan uz politiku pa možemo reći da je star koliko i sama politika. Naravno, u svom se izvornom obliku razlikuje od onog kakvog ga imamo danas, kao i svaki politički poredak u kojem ga prepoznajemo. Prvim poznatim teroristima smatraju se Asirci koji su otrovom mazali zidove neprijateljskih utvrđenja, poznati teroristi bili su i vladari Rimskog carstva; u srednjem veku znamo za Robespierrovu 'vladavinu terora' po kojoj je terorizam i dobio ime .
Terorizmom kao činom nepravedne i nedopuštene agresije služio se velik broj vladara kroz istoriju kako bi došli na vlast ili se na njoj zadržali. Veliko širenje terorizma dogodilo se već u 19. veku kad su se terorizmom počeli služiti pristalice anarhizma u zapadnoj Evropi, Rusiji i Americi, nastojeći atentatom ukloniti osobe na vodećim pozicijama u upravljanju državom.
Novija istorija je upoznala i primere terorizma kojem zahvalnost za svoju nezavisnost duguju Izrael, Kipar, Kenija i Alžir, budući da su politički pokreti tih zemalja primenjivali terorizam protiv kolonijalnih vlasti. Protiv britanske vlasti Palestinci su već pre II. svetskog rata pokrenuli pobune koje su vodile jevrejske terorističke organizacije Irgun i Stern Gang. Za vreme rata pobune se nisu javljale, ali već 1944.g. događaju se tri istovremena bombaška napada, a 1946. g. miniran je hotel Kralj David gde je bio smešten centralni ured Velike Britanije.
Te akcije postigle su svoj cilj. Celi svet obratio je pažnju na borbu tih grupa za samostalnost što je izazvalo sažaljenje i podršku moćnih saveznika, zbog čega je 1948. završena vladavina Britanije nad Palestinom i proglašeno osnivanje države Izrael. Ovi teroristički akti postali su podsticaj drugim grupama, lekcija koja će se poučavati i koju će naslediti mnogi budući teroristi. Savremeni Izrael, nastao na temeljima terorizma, nije se prestao njime služiti čak i s pozicije države (terorizmom kroz odmazdu, agresiju i teror nad državnim neprijateljima).
Bez sumnje, Izrael je jedan od vodećih predvodnika tzv. državnog terorizma.

Od 1960. g. do danas bili smo svedoci bezbrojnih terorističkih napada, navešću samo neke:
• Guatemala, 1968 g. američki ambasador ubijen u atentatu;
• Nemačka, 1972. g. jedanaest izraelskih sportista ubijeno je na Olimpijadi u Münchenu;
• Holandija, 1975. g. otmica voza i jedanaestero naftnih ministara otetih u Beču;
• Libanon, 1983. g. nepoznate osobe vozeći kamione s eksplozivom izvršile su samoubilački napad na vojne baze američkih marinaca u Bejrutu;
• Škotska, 1988. g. avion kompanije Panam raznešen je znad grada Lockerbiea;
• Tokio, 1996. g. ispušten je otrovni plin sarin u podzemnu železnicu;
• New York, 2001. g. oteta su četiri putnička aviona od kojih su se dva zaletela u i srušila Tornjeve blizance, nebodere Svetskog trgovačkog centra.
• Madrid-Napadi u Madridu 11. marta 2004. (poznati i kao 11-M ili 11/3) bili su serija koordiniranih eksplozija bombi na sistem javnog železničkog prevoza U Madridu, Španiji, koji su ubili 192 i ranili 2.050. Napadi se smatraju najtežim terorističkim zločinom na tlu kontinentalne Evrope u istoriji.
• Beslan-„Talačka kriza u Beslanu“ je naziv za jedan od najtežih terorističkih napada koji su pogodili Rusiju u njenoj istoriji. Počela je 1. septembra 2004. nakon što su čečenski teroristi zauzeli jednu školu a završila je 3. septembra 2004. napadom ruskih specijalnih jedinica. Poginulo je 344 ljudi, od čega 186 dece. Ovo je jedan od najkrvločnijh terorističkih napada uopšte. .

Ovakvih primera nažalost ima mnogo, spomenuo sam samo neke od mnogobrojnih, samo razmatranje svakog od njih predstavljao bi rad za sebe, u ovim primerima vidimo da načini terorističkih intervencija nisu jedinstveni. Tu su teroristi samoubice, najčešće bombaši-samoubice, atentatori i otmičari, ili nešto drugo.
Konkretno, terorističke akcije mogu se podeliti u tri kategorije:
• otmice aviona, atentati i postavljanje bombi;
• teror koji sprovode vođe nad članovima svoje organizacije radi postizanja što veće poslušnosti i odanosti;
• akcije vezane uz financiranje terorističkog delovanja kao što su pljačke banaka, iznuđivanje i ilegalna prodaja oružja, a u poslednje vreme tu se ubraja i preprodaja ljudi I kompijuterski terorizam.

Kad se govori o teroristima često se izbegava ili zaboravlja govor o državnom terorizmu.
Ovde ću ukratko pokušati da objasnimo šta je to.
Već spomenuti primer Izraela kao države koja je terorizmom došla do nezavisnosti ne može se u potpunosti shvatiti kao državni terorizam kojeg sprovode vlade nekih država jer je Izrael bio tek potencijalna država za koju se vršio terorizam, a ne da ga je on sprovodio.
Državni terorizam nije retka pojava, a podrazumeva sve protivzakonite aktivnosti države protiv svojih i tuđih neprijatelja. Kao primere navodimo nacističko žrtvovanje Jevreja, Roma, komunista, homoseksualaca, političkih rivala i 'državnih neprijatelja' u Nemačkoj, isto tako i srpsko uplitanje u politiku i podsticanje nemira u Bosni uoči I svetskog rata.
Nadalje, poznato je da su Odredi smrti (često policajci u civilu) u ime države, pogotovo desničarskih diktatura, zastrašivali političke protivnike, novinare, studentske grupe i druge, da je komunizam počinio bezbroj zločina protiv nacionalnih kultura i vršio masovna ubistva ubijajući žene, decu i sve ljude uopšteno (u Kambodži je za vreme komunističkog režima život izgubila petina populacije). Ovakvih primera ima mnogo. U novije vreme, gotovo da možemo reći kako su se i SAD opredelile za terorističke akte 'protiv terorizma' pod izgovorom legalnih vojnih intervencija da bi ostvarile neke svoje interese. Američki predsednik Bush ovlastio je agente CIA-e da bilo gde u svetu mogu ubiti teroriste kao 'neprijateljske borce' koje smatraju legalnim metama. CIA, dakle, može nekažnjeno ubiti ljude koji su tek osumnjičeni za terorizam.
Tako je, recimo, u poslednjem atentatu u Jemenu ubijen optuženi za terorizam, odnosno pet drugih osoba, od kojih je jedan bio Amerikanac. Kad bi neka zemlja – koja nije američki saveznik – učinila takvo nešto verojatno bi joj usledila žestoka odmazda. Amerika je započela rat protiv globalnog terorizma, ali, zapravo, nema novog rata. Američki rat protiv terorizma postao je, u doslovnom smislu, teroristički rat. Amerikanci, takođe, svojim postupcima implicitno izazivaju širenje oružja za masovno uništenje i samog terorizma koji se javlja kao odgovor na američko nasilje.
Ovde je dobro utvrditi jednu činjenicu. ''Ono što su nekad posedovale 'super sile' (nuklearno naoružanje), danas poseduju regionalne sile, ono što su dugo nadzirale institucije (znanje, informacije, društvena moć) nadziru manje grupe ljudi ili organizacije, a nedvosmisleno se može predvideti da će ovaj proces transfera moći, ukoliko se nastavi ovim trendom, završiti sa zastrašujućom mogućnošću primene sile u rukama pojedinaca.''
Poznata je ona izreka 'jednome terorist, drugome borac za slobodu.' Postavlja se pitanje – na koje smo već delomično odgovorili – je li terorizam zapravo odgovor na američke intervencije širom sveta? Odgovor je potvrdan iako ne uključuje sve terorističke akte. Naime, oko 40% terorističkih napada širom sveta upereno je protiv američkih ciljeva i to onda kad SAD za susede ima prijateljske zemlje i kad nema navodnih neprijatelja. Amerika bi svakako trebala biti opreznija kod vojnih intervencija i pokušati kreativnije rešiti probleme bez angažovanja vojnih snaga i prestati igrati ulogu "svetskog policajca"..možda za ovo i ima nade sa dolaskom novog predsednika Baraka Obame..

1.1 Nastanak "verskog" terorizma

Verski identitet je snažniji od svih drugih identiteta jer je vezan za božiju “pravdu” i milost. Bog je neka vrsta poslednjeg (konačnog) utočišta čovekovog, “azil” posle iskušenja i neuspeha. Pojedinac sve radi u ime Boga i po “naređenju” Boga. Zbog toga je i verski terorizam snažno ukorenjen u pojedinačni i kolektivni identitet, bezobziran i surov po izboru ciljeva i izvršenju akcija i veoma rasprostranjen. On je istovremeno i najstariji oblik terorizma , a često je povezan sa etničkim terorizmom (uzajamno se podstiču).
Uspon savremenog verskog terorizma povezan je sa iranskom islamskom revolucijom iz 1979. godine. Od tada se stalno povećava broj grupa i organizacija koje šire ideje islamskog fundamentalizma, podstiču na borbu protiv “nevernika”, pokazuju gotovo bezgranični fanatizam u odbrani čistote islamskog identiteta. Tako je verski terorizam potisnuo (zamenio) ideološki terorizam, a u etničkom i nacionalnom terorizmu zauzeo centralno mesto i postao osnovni mobilišući faktor. Pošto je širenje vere i odbrana verskog identiteta “božiji zadatak i cilj”, to se nasilje i terorizam u svesti verskih fundamentalista pojavljuje kao sredstvo “božijeg cilja” a na putu do “božijeg cilja” nema prepreka, niti ima onih koji nevino stradaju. Tu nema praštanja za onoga ko se ohrabri da “vređa” ili ospori verski identitet. Koreni verskog terorizma nalaze se i u raznim vidovima frustriranosti, osećanju potčinjenosti, progonjenosti i ugroženosti, u prisustvu različitih teorija zavere i neprijateljskih namera “onih drugih”, u mističnom i iracionalnom poimanju “božije zapovesti” , u motivima očuvanja “svetih mesta”, u ideologiji “krvi i tla”, u želji da se eliminiše zamišljeni neprijatelj.
Oreol “mučenika” je metafora koja ukazuje na dubinu korena verskog terorizma i njegovu pokretačku i mobilišuću snagu u jednoj verskoj zajednici. On zavodljivo ostavlja privid jedinog sredstva koje je preostalo slabijima, manjima, beznačajnima, nesposobnima i prezrenima. A u stvari, ako se pažljivije pogleda “mučenik” je onaj koji ne želi da napreduje, već nastoji da eliminiše bolje, sposobnije, jače, naprednije. “Mučenik” je postao glavni elemenat verskog identiteta i poželjna vrlina u delu savremenog islama. Smrt kao vrlina suprotstavlja se životu kao najvišoj vrednosti koju je potvrdila ljudska civilizacija i koju ističu gotovo svi pogledi na svet, pa i religija . Ovde se treba prisetiti mišljenja Karla Popera koji kaže da je verovatnoća da će se život naći na drugim nebeskim telima u odnosu jedan prema milion i da je upravo zbog toga život velika tajna i ujedno dragocenost. Sa stanovišta ljudskih prava, pravo na život je osnovno ljudsko pravo, ono je iznad (po Ivanu Šijakoviću): svega, iznad svake ideje, akcije, programa, namere i težnje. Poštovanje života (podjednako svog i tuđeg) pokazatelj je kulturnog napretka i emancipacije čoveka, društvene zajednice i društva uopšte. Život je kroz ceo ljudski rod simbolizovao izvor, polet, nadahnuće, a smrt je značila usahnuće, konačnost, neumitnost.

1.2 Nastanak i dalji razvoj savremenog terorizma

Početak savremenog terorizma, koji je ubrzo zahvatio čitav današnji svet, mnogi teoretičari vide u studenskim nemirima i pokretima 60-ih godina prošlog veka kad su do izražaja došli zahtevi studenata za rešavanjem društvenih pitanja i socijalnih problema, koje establišment nije mogao rešiti pa ih je pokušao sprečiti grubom silom. Od tada dolazi do zaokreta kod znatnog dela studentskih pokreta prema nasilnim metodama, poluvojnoj hijerarhiji, konspirativnosti u radu, strogom odabiru članstva itd. Ti događaji pospešuju i ubrzavaju premeštaj gerilskih pokreta iz ruralnih planinskih predela u gradska urbana središta, gde potom počinju s terorističkim napadima na predstavnike državne vlasti.

2 ŠTA JE TO TERORIZAM?

2.1 Pojam i definicija terorizma

„Terorizam (lat. terror - užas) podrazumeva doktrinu, metod i sredstvo izazivanja straha i nesigurnosti kod građana sistematskom primenom nasilja.»
Vujaklija

Terorizam je višedimenzionalan društveni fenomen i stoga je je u određivanju njegovog pojma potreban multidisciplinaran pristup. Tako se terorizam može najuže posmatrati sa aspekata kriminologije, kriminalistike, i krivičnog prava, odnosno sociologije i drugih društvenih nauka koje bi omogućile njegovo adekvatno sagledavanje i moguće prevazilaženje.
Definicije terorizma predstavljaju problem oko kojeg još uvek nije moguće pronaći koncenzus. Problem se javlja u situacijama kada pojedinac, kojeg jedan deo društva naziva teroristom, postaje idol ili simbol borca za slobodu u drugom delu tog društva, što ostavlja problem otvorenim. Iz tog razloga potrebno je definisati postupke koji su neprihvatljivi i protivzakoniti u kontekstu krivičnog zakonodavstva određene zemlje, pa i međunarodne zajednice u celini. To praktično znači da je potrebno razviti društvenu svest celog društva o tome da je terorizam zapravo zločin, bez obzira kojoj društvenoj grupi, njegovi počinioci, pripadaju. Pojam terorizma treba da dobije univerzalno ponuđenu i prihvaćenu definiciju, kao i međunarodni koncenzus kako bi sve nacije mogle razraditi kofezivnu antiterorističku politiku koja podržava bilateralne i multilateralne ciljeve.
Terorizam (lat. terror - užas) podrazumeva doktrinu, metod i sredstvo izazivanja straha i nesigurnosti kod građana sistematskom primenom nasilja. Ovo je jedna uopštena, definicija iz rečnika ''Vujaklije'', iz koje proizilazi da je terorizam svaka akcija koja prouzrokuje strah kod određene grupe ljudi. Međutim ovakve i slične uopštene definicije nisu dovoljne za diferenciranje terorizma od drugih oblika nasilničkog ponašanja (kriminaliteta). Naime i ''obični'' kriminalci koriste različite oblike nasilja u ostvarivanju svojih ciljeva, a ipak nisu određeni kao teroristi. U političkom smislu, terorizam je sistematsko i organizovano nasilje nad pasivnim subjektom, sa ciljem da se on zadrži u stanju političke pokornosti, da se u javnosti izazove nepoverenje u postojeći javni poredak i vlast, ili da se od njih iznude politički ustupci. Motivi terorizma su najčešće političke pobude, ali mogu biti i kriminalne prirode.
Kod klasične kriminalne aktivnosti terorizam se javlja u sticaju sa koristoljubivim deliktima: to su posebno razbojnički napadi, uzimanja talaca, ucena, ili podmetanje eksploziva, prijetnje da će neki objekat biti dignut u vazduh, paljevine preduzeća, robnih kuća, hotela itd. A. Evans navodi pet bitnih uzročnih faktora terorizma:

• raskorak između očekivanja i mogućnosti ispunjenja ciljeva društvenih grupa u uslovima postojećih društvenih, ekonomskih i političkih promena,
• nacionalno - oslobodilačke tendencije, osvešćenja i kohezije,
• „eksplozija etniciteta”, odnosno identifikacija terorista sa multirasnom, nacionalnom, ili religijskom zajednicom,
• „mit gerile” iz kineske i alžirske revolucije odnosno iz cionističkog pokreta u Palestini,
• iskustva iz procesa dekolonizacije kao oblika političke i ideološke borbe protiv imperijalizma.

Značajan broj autora smatra da za pravilno shvatanje pojma terorizma treba usmeriti pažnju na njegove osnovne elemente (politički motivisane namere, organizovanost, posledice terorističkih akata, sredstva, bezobzirna i izuzetna surovost, raznovrsnost ciljeva, meta i metoda, ekonomičnost izvođenja i komunikativnost) čime se izbegava jednostranost i površnost u određivanju njegove suštine. Savremena nauka ulaže velike napore da ponudi opšte prihvatljivu definiciju terorizma.
Profesor Univerziteta u Horhtaunu, Viljem O' Brajen ( Villiam O Brajan ) smatra da je terorizam retko kad jasno definisan. Terorizam može biti i dopunska strategija u okviru rata, ali je jedinstven po upotrebi oružane sile i ciljeva. "Cilj mu je da se stvori atmosfera straha i zaplašenosti i da se izazove gubitak poverenja u postojeće sisteme bezbednosti, da se time oni oslabe i lakše dovedu do raspada".
Jednu celovitu definiciju terorizma dao je prof.dr. Dragan Simeunović. Po njemu, "savremeni terorizam, kao višedimenzionalni politički fenomen može se odrediti kao složeni oblik organizovanog, individualnog i ređe institucionalizovanog političkog nasilja, obeležen zastrašujućim brutalno - fizičkim i psihološkim metodama političke borbe kojima se obično u vreme političkih i ekonomskih kriza, a ređe u uslovima ekonomske i političke stabilnosti jednog društva, sistematski pokušavaju ostvariti "veliki ciljevi" na način potpuno neprimeren datim uslovima".
Prof. dr Milan Milošević terorizam definiše kao planski akt nasilja, koji preduzimaju određene društvene grupe, s ciljem očuvanja ili osvajanja vlasti i da se terorizmom s pravom naziva samo onaj teror koji u svom biću sadrži socijalno - psihološku, odnosno političku komponentu. Iz ovoga koncipirane definicije terorizma proizilazi da terorističkog akta nema bez sledećih elemenata: upotrebe fizičkog nasilja, političkog karaktera aktivnosti, izazivanja straha i drugih psihičkih reakcija, očekivanih efekata i ciljanog, planiranog i organizovanog delovanja. Prof. dr Vojin Dimitrijević terorizam definiše «kao organizovanu i sistemsku primenu nasilja, sa namerom da se izazivanjem straha i slične nesigurnosti građana, naruši autoritet države ili ostvare neki politički ciljevi».
Prof. dr Milan Mijakovski pod terorizmom podrazumeva primenu smišljenog, organizovanog i sistematskog nasilja nesuverenog (nedržavnog, nevladinog) subjekta (grupa, bandi, organizacija, političkih stranaka i sl.) ili suverenog (državnog) subjekta, odnosno države, odlučnog da i najgrubljom fizičkom silom nad unapred odabranom (personalnom) ili nasumičnom žrtvom, radi njenog ubistva, sakaćenja, kidnapovanja ili psihičkog zlostavljanja, prioritetno izazove komplekse straha ili nesigurnosti, zebnje ili apatije u sredini iz koje je neposredna žrtva napada, da bi se postigao projektovani politički cilj.
Američka naučnica Sindi Kombs definiše terorizama kao "sintezu rata i pozorišta, dramatizaciju najzabranjenijih vrsta nasilja, izvršenih na nevine žrtve i pred očima javnosti, u nadi da će one izazvati raspoloženje straha, za političke svrhe."
Npr. Lemkin određuje terorizam kao umišljenu upoterbu bilo kakvog sredstva kojim može da se stvori opšta opasnost. Ta opšta opasnost je ona opasnost koja preti interesima više država ili njihovim građanima! U rečniku francuskog jezika terorizam se tumači kao “skup akata nasilja koja neka politička organizacija vrši da bi uticala na stanovništvo i stvorila neku klimu nesigurnosti."
Sotile pod terorizmom podrazumeva metod kriminalne aktivnosti koji karakterišu teror i nasilje radi postizanja nekog određenog cilja.
Kada analiziramo ove i mnoge druge definicije terorizma jasno uočavamo elemente pojma terorizma i to nasilje, strah, cilj i motiv.Proučavajući tokove savremenog terorizma lako se uočava isprepletenost karakteristika unutar terorističkih organizacija. Terorizam ovog vremena je globalan, on je nov po destruktivnosti i profesionalnom koordiniranju, planiranju i izvodjenju napada. Nasiljem se demonstrira sila, čiju destrukciju daleko nadilaze psihološki efekti.
Pored ovih, postoje i takozvane administrativne definicije, koje su proizvod određenih državnih ili međunarodnih institucija . Međutim njihova manjkavost je u reflektovanju ideologiziranih političkih stavova državnog ili nekog drugog rukovodstva, u prenormiranosti ili opštosti, ili pak u povođenju za jednom konkretnom situacijom. Ove definicije se, mahom donose na planu sprečavanja, krivičnog gonjenja ili kažnjavanja terorizma. Ujedinjene nacije nemaju jedinstvenu definiciju terorizma, ali u brojnim rezolucijama, konvencijama, deklaracijama i protokolima određeni akti i ponašanja grupa ili pojedinaca označavaju se kao terorizam.
Tako, pod terorizmom UN podrazumevaju akte lišavanja života ili ranjavanja, ili akte uništavanja ili oštećenja imovine civila ili vlada, bez jasne dozvole određene vlade, od strane pojedinca ili grupa ljudi koji samostalno deluju, ili vlada koje deluju iz vlastitih pobuda ili verovanja, da bi postigle neki politički cilj. Shodno tome, u Rezoluciji Saveta bezbednosti br. 1373, koja je izglasana 28.9.2001. godine, navodi se da međunarodni terorizam predstavlja izazov svim državama i ukupnom čovečanstvu, jer se terorizmom svuda ugrožava dostojanstvo i sigurnost ljudi, podriva društveni i privredni razvoj svih država i u svetskim razmerama potkopava stabilnost i blagostanje . U novembru 2004. godine UN su označile terorizam kao svaki akt: ''koji uključuje ubistva ili povređivanje civila ili ne-boraca, u svrhu zastrašivanja populacije, vlada ili međunarodnih organizacija, sa ciljem da nešto učine ili ne učine, što proizilazi iz tog akta''.
Federalni istražni biro SAD definiše terorizam kao: ''nezakonitu upotrebu sile ili nasilja protiv imovine i lica sa zastrašivanjem i primoravanjem vlade, civilne populacije ili nekog njihovog segmenta sa ciljem ostvarivanja političkih ili socijalnih ciljeva''. Odel za unutrašnje poslove SAD ( State Department ) definiše terorizam na malo drugačiji način: ''Terorizam je unapred smišljeno, politički motivisano nasilje počinjeno protiv civilnih ciljeva od strane sub - nacionalnih grupa ili tajnih agenata, obično sa pokušajem da utiču na širu javnost.»
«Međunarodni terorizam je terorizam koji uključuje građane ili teritorije više od jedne države.» Američko ministarstvo odbrane koristi sledeće definicije terorizma: ''Proračunata upotreba nasilja ili zastrašivanja nasiljem u cilju ulivanja straha, pokušaj da se prinude ili zastraše vlade ili društva u težnji ka ostvarivanju opštih političkih, verskih ili ideoloških ciljeva.” Iz ove definicije uočava se da Ministarstvo odbrane SAD definiše terorizam uzimajući obe prethodne definicije (Federalnog istražnog biroa i Odela za unutrašnje poslove). Novi zakon SAD o terorizmu pojačava restrikcije izvoza odbrambenih materijala, izdavanja viza strancima povezanim sa terorizmom, prava sletanja stranih vazduhoplova, kontrola osnivanja fondova i drugih oblika materijalne podrške terorističkim grupama. Definicije terorizma koje koristi Američka vlada i njene agencije se mogu primeniti u svim oblicima političkog nasilja. Zaključak je da terorizam ima dve komponente: političke ciljeve i strah od nasilja.
Na osnovu navedenog može se zaključiti da terorizam predstavlja oblik nasilnog suprostavljanja vlasti koji je prisutan u savremenom društvu i to ne samo protiv nedemokratske totalitarne vladavine, već je moguć vid subverzivnog delovanja protiv svake, pa čak vrlo demokratske vlasti. Zapravo terorizam predstavlja jedan od najbrutalnijih načina za ostvarivanje postavljenih ciljeva koji vrlo često ne odgovaraju ni stvarnosti ni realnom životu.
Sam pojam, kao što smo ranije naglasili izveden je iz pojma teror. To je ''način borbe pojedinaca, političkih grupa i organizacija protiv postojećih društveno-političkih poredaka i političkih sistema zasnovan na primeni organiziranog nasilja: atentati, ubijanje predstavnika država i političkih sistema, vladajućih klasa, napadi na društvena dobra, sabotaže i drugo.''
U doslovnom smislu terorizam znači sejanje straha među političkim protivnicima. Iako politički nesvrhovit i moralno neopravdan jer dopušta sva raspoloživa sredstva, terorizam je u novije vreme postao vrlo popularan. Karakterišu ga različiti koreni i oblici – od rasne, verske, nacionalne i klasne nesnošljivosti, starog i novog anarhizma, pa sve do separatističkih progona i tendencija, a koriste se razni oblici nasilja: atentati, otmice, sabotaže,… No, treba reći i kako je o terorizmu kao vrlo složenoj društvenoj pojavi, često teško govoriti.

2.2 Uzroci nastanka terorizma

Uzroci savremenog terorizma su vrlo nejasni što predstavlja najveći problem za globalnu borbu protiv terorizma. Uzroci terorizma se “hrane” nagomilanim i veoma dubokim protivurečnostima (klasnim, verskim, političkim…), neprihvatljivim uslovima života kao i neostvarenim ambicijama određenih društvenih grupa. Generalna skupština OUN-a 1979. godine je razmatrala ovaj problem sa aspekta bezbednosti. Tada je posvećena pažnja i spoljnim i unutrašnjim uzrocima terorizma.
Terorizam mogu podstaći: ekonomske i socijalne razlike unutar država; nacinalna neizvesnost odnosno ekstremni nacionalizam i šovinizam; kolonijalna i nekolonijalna nezavisnost; narešena etnicka struktura i granice države; verska zastranjenost kao i neostvarene političke ambicije.
Uzroci terorizma mogu biti i: krutost sistema, zakona, propisa: osecaj ugroženosti; osecaj krivice i manje vrednosti; osecaj beskorisnosti itd.
Ekonomski uzroci terorizma su najmanje podložni bilo kakvim procenama. Do nedavno je terorizam bio najizraženiji u siromašnim regionima, ali to više nije pravilo. Ekonomski uzroci terorizma su raznovrsni i složeni pa ih je veoma teško kontrolisati.
Uzroci ugrožavanja predstavljaju pojave i procese koji svojom kombinacijom dovode do terorizma, kao negativne društvene pojave. Oni podrazumevaju objektivno postojanje onih društvenih stanja i odnosa, koja se mogu utvrditi, i koj i kao takv i, dovode do pojave terorizma. Istraživanje uzroka terorizma moguće je samo na osnovu svestranog ispitivanja stanja u svakom društvu i datom vremenu, koje mora biti kvalitativno upečatljivo, da bi se terorizam mogao tumačiti kao značajni društveni fenomen, sa dozom simptomatične društvene pojave. Međutim, s obzirom na to da trenutno nema konsenzusa o pojmu terorizma, nema ni saglasnosti o uzrocima koji dovode do pojave terorizma. Različiti autori utvrđuju različite uzroke terorizma, u skladu sa svojim shvatanjima pojave terorizma, koja su često dijametralno različita.

2.2.1 Objektivni uzroci terorizma

Kad spomenemo ovaj pojam u prvom redu mislimo se na funkcionisanje, odnosno nefunkcionisanje društvenih/državnih institucija, nedovoljno obrazovanje stanovništva, siromaštvo, otuđenost, izolovanost pojedinca i društvenih grupa, postojanje organizovanog kriminaliteta, itd. Mnoge države danas nisu sposobne da samostalno rešavaju unutrašnje probleme i suprostavljene interese, što se negativno odražava na bezbednost društva i predstavlja pogodno tlo za nastanak terorizma. Unutrašnje krize, ukoliko su još rezultat različitih oblika pritisaka i uticaja iz okruženja (politički, ekonomski, tehnološki, itd. ) , neminovno dovode do dalje proizvodnje i produbljivanja negativnih tendencija, sa ciljem destabilizovanja pravnog poretka, a time i do narušavanja nacionalne bezbednosti i stabilnosti političkog sistema.
Iz navedenog proizilazi da osnovni objektivni uzroci terorizma leže u dubokim društvenim promenama (ekonomskim, etničkim, verskim, klasnim, socijalnim, političkim itd.), koje su nastale kao posledica procesa globalizacije i uspostavljanja ''novog svetskog poretka'' . Kao neki objektivni uzroci terorizma mogu se navesti: nedemokratsko ustavno uređenje države, nefunkcionisanje državnih institucija, ekonomske i socijalne razlike unutar država , ekstremni nacionalizam i fanatizam, nerešeni etnički problemi , kolonijalna i neokolonijalna zavisnost, nerešena pitanja granica i državne, verska zastranjenost - klerošovinizam i fundamentalizam , želja za ekspanzijom i hegemonijom (nacionalna, teritorijalna, ekonomska, socijalna, verska i kulturna dominacija) itd.

2.2.2 Subjektivni uzroci terorizma

Subjektivni uzroci terorizma – pod kojima se podrazumeva procena terorista da se neodrživo društveno stanje (objektivni uzroci terorizma) može promeniti samo nasiljem, odnosno da je nasilje najbrža, najcelishodnija, najefikasnija i, u datim okolnostima, jedina moguća varijanta delovanja. Iz navedenog proizilazi da subjektivni uzroci terorizma nastaju zbog objektivnih uzroka terorizma. Naime, objektivni uzroci terorizma imaju za posledicu stvaranje društvene klime koja se ogleda u eroziji autoriteta državne vlasti, u kojoj pojedinci (mladi, obrazovani, sposobni ljudi) i određene društvene grupe (etničke, političke, itd.) ne mogu da nađu svoje mesto, što vodi gubljenju poverenja u politički sistem i društvene vrednosti. U ovakvim slučajevima izdvajaju se ''novi'' autoriteti, personalizovani u nekoj ličnosti, koji pomoću određenih mehanizama identifikuju pojedince ili društvene grupe koje indoktriniraju određenim sadržajima, obuče u rukovanju različitim vrstama vatrenog oružja i eksplozivnih sredstava, materijalno i finansijski obezbede, a potom usmere na pažljivo odabrane mete napada. Stvara se duboko ukorenjeno verovanje da je terorizam jedini ispravan, pravi put. Pored ovih, uzroci terorizma su često i neostvarene ambicije određenih društvenih grupa, koje se ogledaju u želji za vlašću ( neostvarene političke ambicije ), zatim verska zaslepljenost, želja za osvetom , avanturizam itd.

2.3 Elementi terorizma

Da bismo imali što više polaznih elemenata potrebno je obratiti pažnju na zajedničke osobine postojećih definicija. Najčešći elementi postojećih definicija terorizma su:

• nasilje kao metod – primjena ili prijetnja primjenom različitih oblika nasilja,
• građani i vlada kao mete – neposredna i posredna žrtva,
• izazivanje straha i iznuđivanje političkih i socijalnih promena,
• ostvarivanje postavljenih terorističkih ciljeva – prinuditi vladu ili društvo na ''nešto'' – postizanje političkih, religioznih ili ideoloških ciljeva,
• veliki broj žrtava kome teže teroristi, što ukazuje na spektakularnost terorizma i
• protivzakonitost i društvena neprihvatljivost.

Da bi se mogao definisati pojam terorizma potrebno je odrediti one elemente terorizma koji se konstantno pojavljuju u terorističkim aktima. Holandski naučnici Aleks Šmid (Alex P. Schmidt) i Albert DŽongman (Albert J. Jongman) izvršili su kvantitativnu analizu 109 definicija terorizma i došli do zaključka da se u njima konstantno pojavljuje 22 elementa, po redu učestalosti u pomenutom uzorku, sa procentualnom zastupljenošću svakog elementa u analiziranim definicijama. Na osnovu ova 22 zajednička elementa, koja je pronašao empirijskom analizom, Šmid je razvio definiciju terorizma koja sadrži 13 od tih elemenata, uopšteno smatrajući pod terorizmom metod borbe, u kojoj žrtve služe kao simboličke mete.
1. Upotreba sile ili nasilja - 83,5%
2. Politički karakter - 65%
3. Izazivanje straha ili užasa - 51%
4. Pretnja - 47%
5. Psihološki efekat i reakcija - 41,5%
6. Razlika žrtve i šire mete napada - 37,5%
7. Ciljano, planirano , organizovano djelovanje . 32%
8. Metod, strategija, taktika borbe - 30,5%
9. ''Ekstranormalnost'' kršenja prihvaćenih pravila, odsustvo humanitarnih razloga - 30%
10. Ucena, prinuda i navođenje na poslušnost - 28%
11. Želja za publicitetom - 21,5%
12. Samovolja, bezličnost, nasumičnost, odsustvo diskriminacije - 21%
13. Žrtve, civili, neborci, nestrelci, lica bez veze sa samom stvari - 17%
14. Zastrašivanje - 17%
15. Naglasak na nevinost žrtava - 15,5%
16. Izvršilac, grupa, pokret ili organizacija - 14%
17. Simbolička priroda, pokazivanje drugima - 13,5%
18. Nepredvidivost,neočekivanost pojave nasilja - 9%
19. Tajnost, prikrivenost - 9%
20. Ponavljanje niza ili kampanje nasilja - 7%
21. Kriminalni, zločinački karakter – 6%
22. Zahtjevi trećim licima – 4%.

2.4 Klasifikacija terorizma

Terorizam , kao složena politička i (anti)društvena pojava, klasifikuje se prema različitim kriterijumima. Sve klasifikacije terorizma imaju prevashodno teorijski i metodološki karakter i međusobno se ne isključuju.
Postoje mnogobrojni kriterijumi za klasifikaciju terorizma. Nesumnjivo, najvažnija podela terorizma je na unutrašnji i međunarodni, zasnovano na lokaciji date terorističke akcije, državljanstvu izvršioca i žrtava . Takođe, vrlo često terorizam se deli na posredni i neposredni. Različiti autori navode različite tipologije terorizma. Tako npr. Edvard Mikolus ( Edward Mickolus ) govori o sledećim tipovima terorizma: internacionalni (grupe i pojedinci koji su pod kontrolom suverene države), transnacionalni (grupe i pojedninci koji nisu pod kontrolom suverenih država – mada mogu imati određenu podršku država koje odobravaju njihove ciljeve), domaći (uključuje samo građane određene zemlje i autonomne nedržavne subjekte) i državni terorizam (njegov nosilac je država unutar svojih granica).
Prof. dr Vojin Dimitrijević govori o sledećim tipovima terorizma: država protiv nedržavnog subjekta, nedržavni subjekt protiv države, nedržavni subjekti protov drugih nedržavnih subjekata i država protiv države – međunarodni terorizam (kada teroristički akti imaju elemenat inostranosti).

Prof. dr Milan Mijakovski terorizam kalsifikuje prema sledećim elementima:

1) uzorku (objektivni i subjektivni) ,
2) društvenom statusu nosilaca (nedržavni, državni i međunarodni),
3) strategiji i taktici (posredni i neposredni),
4) sredstvima (konvencionalni, improvizovani i NHB srdstva),
5) prostoru i vremenu (mikro, makro i planetarni),
6) ciljevima.

Dat je prikaz klasifikacija terorizma, uopšte, ne osvrćući se na detaljisanje pojedinih vrsta, vidova i oblika ispoljavanja terorizma. Svaka od navedenih grupa terorizma može se dalje klasifikovati u niz podklasifikacija, što doprinosi adekvatnijem sagledavanju terorizma, sa aspekta njegovih vrsta, vidova i oblika ispoljavanja. Međutim, uvažavajući princip aktuelnosti terorizma, posebno će biti obraćen međunarodni terorizam.

2.5 Međunarodni terorizam

Kao što je već navedeno, terorizam nije samo ekskluzivno aktivnost pojedinca, grupe ili organizacije, već u određenim situacijama njega primenjuju ili podstrekuju i same države. Ta teroristička aktivnost države može biti dvojaka - direktna (neposredna) i indirektna (posredna).
Direktno terorističko delovanje država sprovodi preko svojih obaveštajnih službi i drugih za takva dejstva specijalizovanih organizacija, ali i preko terorističkih grupa koje formiraju na sopstvenoj teritoriji, teritoriji neke treće zemlje ili zemlje protiv koje se deluje. Indirektno terorističko delovanje neke države se ogleda u podsticanju već postojeće terorističke grupe, odnosno pružanje nekog vida pomoći (isporuka oružja i opreme, obuka ljudstva, finansijska i logistička podrška, pružanje utočišta, snabdijevanje lažnim ili originalnim putnim ispravama i sl.).
Prema američkim kriterijumima, organizacije i grupe za koje je karakterističan ovaj vid terorizma spadaju u kategoriju terorizma pod sponzorstvom države - "agenti vlade". Danas Sjedinjene Američke Države vode liste država sponzora međunarodnog terorizma. Shvatanje suštine međunarodnog terorizma je otežano iz istih razloga kao i definisanje terorizma uopšte. Osnovni razlog za to je njegova politička priroda, politički karakter akata nasilja kojima se koriste pojedine države u cilju realizacije svojih spoljnopolitičkih ciljeva (jedan od vidova tzv. "državnog" terorizma).
Prema mišljenju američkih stručnjaka, "međunarodni terorizam" označava terorizam u koji su uključeni građani ili teritorije više od jedne zemlje. Može se oceniti da je o međunarodnom terorizmu reč u onim situacijama kada se terorističke akcije odvijaju na teritorijama dve ili više zemalja, kad su njeni akteri državljani dve ili više zemalja, kao i kad su objekti, obuhvaćeni tom akcijom vlasništvo dve ili više zemalja.
Međunarodni terorizam se u početku odnosio samo na terorističke akte sa inostranim elementom, da bi se kasnije izraz međunarodni terorizam odnosio na svaki napad na neko, međunarodnim pravom, zaštićeno dobro. Dakle, o međunarodnom terorizmu se može govoriti uvek kad je krajnji cilj napada strana država, odnosno njen postojeći politički režim, pojedini državni ili politički organi, društvene grupe ili pojedinci u njoj. Međunarodni terorizam se može podeliti na transnacionalni i međudržavni terorizam, pri čemu se klasifikacija zasniva na analitičkim merilima kojima je krajnji cilj da se rasvetli delovanje terorizma u međunarodnim odnosima.
Međunarodni terorizam se uglavnom vezuje za državu, odnosno njene obaveštajne službe, koje se javljaju kao organizatori terorističkih delovanja, koje se kombinuju sa drugim oblicima tajnog subverzivnog delovanja, s ciljem ugrožavanja pojedinih subjekata na međunarodnom planu. Obavještajne službe pojedinih zemalja ostvaruju svoje interese preko terorističkih grupa i organizacija, paravojnih i parapolicijskih snaga, u sklopu provođenja subverzije prema drugim državama.
Međunarodni terorizam u pravom smislu te reči je samo «transnacionalni terorizam » koji, u osnovi, sprovode autonomni nedržavni subjekti, bez obzira na to da li uživaju određen stepen moralne ili materijalne podrške jedne ili više blagonaklonih vlada ( state suported ) ili operišu bez pomoći određene vlade ( nonstate suported ). Aktima transnacionalnog terorizma smatraju se one manifestacije terorizma čiji su izvršioci nedržavni subjekti, odnosno pojedinci i grupe. U slučaju manifestacije ovog vida terorizma u međunarodnim odnosima po pravilu postoji i određen stepen saradnje izvršilaca terorističkih akata iz više zemalja.
Prema tome, transnacionalni terorizam predstavlja primenu ili pretnju primenom nasilja, koje služi političkim ciljevima pojedinca ili grupe, kada je cilj takve akcije da utiče na stavove i ponašanje grupe (koja je predmet napada) koje je šire od neposrednih žrtava i kada zbog državljanstva ili inostrane veze izvršilaca, mesta izvršenja, prirode institucionalnih i ljudskih žrtava ili mehanizma njeni okviri prelaze nacionalne okvire. U dela međunarodnog terorizma spadaju i krivična dela napada na "međunarodno zaštićena dobra i odnose", odnosno, posebne grupe međunarodnih krivičnih dela, veoma teških po svojoj društvenoj opasnosti, u pogledu pobuda uperenih protiv života ljudi, materijalnih i državnih dobara, stvorenih i priznatih u svetskoj zajednici, pri čemu se korištenjem različitih sredstava ova dobra uništavaju ili oštećuju, stvara se opšta opasnost i ugrožava mir.

2.6 Oblici ispoljavanja terorizma

U odnosu na oblike, terorizam moze biti konvencionalni-nekonvencionalni, ekološki i samoubilački.
Konvencionalni-nekonvencinalni terorizam se dalje deli na otvoreni i prikriveni.
Otvoreni terorizam izvode terorističke organizacije koje imaju verske i političke ciljeve i te organizacije taj vid terorizma samostalno ili pod pokroviteljstvom neke mocne države. Osnovni cilj ove vrste terorizma je da se skrene pažnja međunarodne zajednice na neku terorističku organizaciju koja želi da obelodani svoje ciljeve i da za nju dobije podršku od većine zemalja u svetu. Otvoreni terorizam izvode isključivo terorističke grupe i organizacije i one se javno deklarišu.
Prikriveni terorizam uglavnom planiraju i izvode države u sklopu strategije protiv neke druge države sopstvenim snagama ili preko neke terorističke organizacije u apsolutnoj tajnosti. Značajna karakteristika ovog oblika terorizma je to što se koriste sredstva i metodi koji se maskiraju kroz slabosti u strukturi države. Sredstva koja se primenjuju u prikrivenom terorizmu su različita od ekonomskih, hemijskih, bioloških…s pravilom da se podstakne ono sto vec postoji kao opasnost. Ovaj oblik terorizma je najtajanstveniji i vrlo se teško otkriva, pa je samo suprotstavljanje ovakvom vidu terorzima vrlo teško i svedeno je na minimum.

Ekološki terorizam je početkom 21. veka postao najveća opasnost za čovečanstvo. Ova vrsta terorizma se deli na:
1. nuklearni,
2. hemijski i
3. biološki.

Nuklearni terorizam je upotreba ili pretnja upotrebe radioaktivnih materijala. Nuklearno oružje omogućava teroristima velike prednosti u ostvarivanju političkih ciljeva, a i izazivaju i veliku pažnju svetskih medija. Sama mogućnost nuklearnog terorizma izuzetno zabrinjava celokupnu svetsku javnost. Nuklearni terorizam ne mora nužno ukljucivati nuklearno oružje pa je zbog toga ipak najbolje govoriti o upotrebi nuklearnim materijala u terorističke svrhe.
Možemo definisati tri osnovna pricipa delovanja:
• upotreba nuklearne eksplozivne naprave
• napad ili sabotaža na postojecim nuklearnim postrojenjima
• upotreba tzv. “prljave bombe” (klasična eksplozija pomoću koje se radioaktivni materijal raspršuje u okolinu).

Za svaki od metoda je veoma bitna procena rizika jer je prilikom procene tog rizika bitno stručno predvideti efikasnost dejstva, posledice i verovatnoću upotrebe ovih metoda. S obzirom da je nuklearni terorizam aktivnost koja se sprovodi uz pomoć visoke tehnologije, smatralo se do pred kraj 20. veka da je mala verovatnoća da će do tog oblika terorizma doći, jer su se radioaktivni materijali dobro čuvali, oni su skupi i opasni, tako da ih je nekada bilo teško nabaviti, imati u posedu, rukovati sa njima i jos sve to držati u tajnosti. Međutim, ta situacija se promenila. Nivo tehničkog znanja u svetu sve više raste, istrukcije za izradu tih naprava javno objavljuju u raznim stručnim časopisima, a pristup nuklearnim materijama je sve jednostavniji.
Nakon hladnog rata mnogi stručnjaci koji su radili na programima država koje su posedovale nuklearno oružje, ostali su bez posla i postali su, naravno, vrlo traženi od strane terorističkih organizacija koje su njihovo znanje mogle da upotrebe u praksi. Od novembra 1993. do marta 1996.god. uhapšeno je 73 švercera sa radioaktivnim materijalom sovjetskog porekla. Tokom rata u Čečeniji 1994. god. iz fabrike nuklearnog otpada je ukradeno najmanje 450 kubnih metara nuklearnog materijala uključujući tu i Plutonijum 239 i Uranijum 235. Pri kraju 20. veka u svetu se u civilnim fabrikama godisnje proizvodilo 500 t Plutonijuma 239, a za bombu koja bi bez problema uništila grad srednje veličine potrebno je samo 10 kg iste supstance.Prema skali fatalnih otrova Plutonijum je 2000 puta jači od otrova kobre ili od kalcijum-cijanida.
Velike sile se ne uzdržavaju od primene nuklearnog oružja u toku napada. Tokom agresije na SRJ, NATO je je primenjivao nuklerno nasilje prema svim gradjanima naše zemlje. Tokom agresije NATO je na našu zemlju ispalio 30 000 projektila sa osiromašenim Uranijumom što bi iznosilo oko 15 t Uranijuma. Savremena genetika pokazuje da su posledice po ljude moguće i posle 60 generacija.
Biološki terorizam podrazumeva upotrebu i širenje različitih vrsta biološkog oružja. Pod biološkim terorizmom se podrazumeva: primena bioloških agenasa u terorističkim akcijama sa ciljem izazivanja zaražnih bolesti kod stanovništva ili vojske koje se šire u vidu epidemija i pandemija; vojna, policijska i naučna istraživanja biološkog oružja i zloupotreba naučnih saznanja u oblasti genetskog inženjeringa; svi oblici naučnih i kvazi naučnih eksperimentisanja klicama na zivotinjama i ljudima jer su takva eksperimentisanja ugrozila čovečanstvo… .
Biološki terorizam je veoma zabranjujuća pojava jer kao ishod ima masovne gubitke stanovništva.
Teroristi, nažalost, radije upotrebljavaju biološki- oružje nego eksplozivne naprave iz mnogo razloga: visok je stepen smrtnosti ljudi, malim količinama se dolazi do velikih uništenja, vrlo brzo i lako se aktiviraju, pružaju mogucnost trajnog aktiviranja, oprema koja je neophodna nije skupa…Danas postoje bakterije koje bi u količini od samo 1g mogle da uniste 100 miliona ljudi ako bi se upotrebile u idealnim vremenskim uslovima, a takvo dejstvo nema ni jedna nuklearna eksplozija. Najopasniji biološki terorizam je onaj prikriveni tzv. “tiho delovanje” pri čemu se tajno koriste endemski uzročnici bolesti ljudi, životinja i biljaka, jer se za njih ne moze naknadno utvrditi jel ta pojava endemske bolesti, normalna ciklicna pojava ili je vestački izazvana.
Hemijski terorizam-Postoji opasnost od upotrebe hemijskih sredstava od strane teroristickih organizacija. Najteži teroristicki napad sa hemijskim oružjem se desio 1995.god. u Tokiju kada je sekta Aum Sinkrio ispustila nervni gas Sarin u podzemnu železnicu pri čemu je 12 ljudi umrlo, a preko 5 500 ljudi je povredđeno i dan danas trpi nervna ostećenja.
Hemijski terorizam se može podeliti u dve osnovne kategorije i to: napadi kojima je cilj masovno stradanje i velika materijalna šteta. Za terorizam organizacije ima nekoliko prednosti u odnosu na nuklearni i biološki terorizam. Prvo, hemijske supstance su dosta dostupne, a mogu se i proizvoditi jednostavnim hemijskim procesima, ovaj terorizam se može izvoditi i običnim hemijskim jedinjenjima koje se normalno koriste u proizvodnji u mnogim industrijama. Hemijski terorizam ne zahteva veliku finansijsku podlogu, pa čak i siromasne terorističke organizacije mogu vrlo lako nabaviti hemijsko oružje pa samim tim možemo zaključiti da je ova vrsta terorizma izuzetno opasna, lako izvodljiva, a terorističke aktivnosti sa hemijskim oružjem su nepredvidive.
Samoubilački napadi koje izvode terorističke organizacije postali su sve rasprostranjeniji i učestaliji. Sve do 11.9.2001. ovaj tip terorizma je najčesće bio opisivan kao oružje očajnika i fanatika, ali nakon tog datuma kada su napadnuti Svetski trgovinski centar i Pentagon dolazi do prekretnice i za globalni terorizam, a i za mađunarodnu zajednicu koja je postala odlučna i spremna za konačni obračun. Samoubilački terorizam se može definisati kao oblik terorizma , koji se sastoji u samoubilačkim terorističkim napadima na ljude i imovinu, svesnim žrtvovanjem vlastitih života terorista, radi ostvarivanja postavljenih (imaginarnih) terorističkih ciljeva . NJegovi nosioci su pojedine ekstremne terorističke organizacije, a karakteriše ga amoralnost, tajnost i prikrivenost, svirepost, iznenađenje, neselektivnost i nasumičnost terorističkog akta i druge taktičke prednosti.
Uklanjanje ovog najagresivnijeg tipa terorizma je postalo prioritetni zadatak u celoj međunarodnoj zajednici. Posebno je opasno uverenje koje danas postoji u zapadnom svetu, da su samoubilački napadi redovno povezani sa religioznim grupama. Za primer ove netačne tvrdnje daćemo Šrilanske tamilske tigrove koji su u 20. veku izveli najviše samoubilačkih napada, a svoju ideologiju ne zasnivaju na veri već na političkoj doktrini marksizmu.
Samoubilački napadi prouzrokuju mnogo veći broj povredđenih i mrtvih nego sto je to slučaj kod drugih tipova terorističkih napada. Od 1980. do 2001.god. samoubilački napadi su predstavljali samo 3% ukupnih terorističkih napada, ali su prouzrokovali 48% gubitaka ljudskih života. Posmatrajući ovaj tip terorizma u poslednjih 20 godina možemo zaključiti da se balans između država i terorističkih oganizacija nije izmenio u korist terorista, ali se ipak pokazalo da moze biti efikasan instrument u službi terorističkog programa rada.

3. KARAKTERISTIKE TERORIZMA

Terorizam je politički i nasilnički akt koji se kao takav odlikuje određenim karakteristikama. Najpre se misli na činjenicu da je to u stvari akt kojim se prenosi određena poruka koja govori o ciljevima delovanja kao i o namerama izvršioca terorističkog akta. Upravo zato teroristi nakon neke terorističke akcije i preuzimaju odgovornost za izvršeno delo. Strah ili izazivanje straha je druga karakteristika i on je efekat prema kome se teži radi ostvarivanja cilja. Osim navedenih karakteristika navode se još i politički motivisana namera, organizovanost, nasilnost i brutalnost, raznovrsnost objekata i ekonomičnost. Takođe jedna od osnovnih obeležja savremenog terorizma su i iznenađenje, odlučnost, drskost, ofanzivnost, lukavstvo, pokretljivost i mnoge druge.
Iznenađenje će biti potpuno kako po mestu i vremenu tako i po načinu primene nasilja. Da bi se postiglo potpuno iznenađenje teroristi će pre akcije proučavati običaje i psihologiju ljudi na širem prostoru gde planiraju da izvedu akciju.
Odlučnost se kod terorista primenjuje uvek i do kraja.
Drskost se primenjuje u kontinuitetu, a do izražaja dolazi na mestima gde se snage odbrane najmanje nadaju i gde se osećaju najbezbednije.
Ofanzivnost se postiže neprekidnim nasiljem na više objekata istovremeno kako be icrpili snage odbrane.
Lukavstvom teroristi dovode žrtvu u zabludu, dok pokretljivost postižu izborom odgovarajućih transportnih sredstava, izuzetnom psihofizickom snagom i opremljenošću.
Karakteristike terorizma vezane su za njegovo manifestovanje i to ga čini specifičnim. Terorizam se manifestuje u vršenju terorističkih akata, koji imaju određene karakteristike. Nosilac svakog oblika terorizma, a samim tim i terorističkog akta, jeste čovek i to kao pripadnik neke terorističke organizacije. Terorizam je uslovljen postojanjem terorističke organizacije, kao kolektiviteta i čoveka, kao pojedinca, i neposrednih aktera terorizma. Nadalje karakteristično za terorizam jeste da su teroristički akti, u većini slučajeva, usmereni protiv civilnog stanovništva, s težnjom terorisanja većeg segmenta društva od neposrednih žrtava, čime pokušavaju ostvariti projektovane terorističke ciljeve. Iz napred navedenog proističu sve ostale karakteristike terorizma.
Kao osnovne karakteristike terorizma smatraju se:

1) akt nasilja,
2) izazivanje straha,
3) ostvarivanje političkih (kriminalnih) ciljeva,
4) prenošenje određene poruke,
5) organizovanost,
6) brutalnost, nemoralnost i iracionalnost terorističkog akta,
7) izbor žrtve i objekta napada,
8) protvzakonitosti terorističkog akta i
9) osuda terorizma.

Akt nasilja: Jedan od najbitnihih elemenata terorizma je nasilje. Svakti teroristički akta je, zapravo, akt nasilja. Nasilje se najčešće ogleda u gruboj upotrebi sile, putem različitih načina i sredstava. Jedna od karakteristika nasilja je njegova nesrazmernost, radi ostvarivanja određenog cilja. Takođe nasilje se tretira i kao oblik opštenja i komunikacije između nosilaca i žrtava terorizma.
Izazivanje straha: Izazivanje straha i drugih psihičkih reakcija prema žrtvi i objektu napada je drugi bitan elemenat terorizma. Izazivanje stanja ankcioznosti, kao posledice terorističkog napada, je željeni efekat kojem teže nosioci terorizma. Zbog toga terorističkim aktom ne želi se pogoditi samo neposredna (usputna) žrtva napada, već je cilj terorističkog akta izazivanje osećaja intenzivnog straha kod šire grupe , koja se poistovjećuje sa žrtvom napada.
Ostvarivanje političkih (kriminalnih) ciljeva: Opšte je poznato da se terorističkim aktom žele ostvariti određeni politički ciljevi. Lepeza političkih ciljeva koji se žele ostvariti terorizmom je široka, i zahteva sagledavanje svih aspekata, koji terorističkom aktu daju elemenat političnosti. Najčešće se radi o neusklađenosti političkih ciljeva i sredstava za njihovo ostvarivanje, što znači da se politički ciljevi nastoje ostvariti na nedozvoljen i društvenim normama neprihvatljiv način. Potrebno je napomenuti da se terorizmom mogu ostvarivati i određeni kriminalni ciljevi. Međutim, činjenica je da se terorizmu pridaje mnogo veći značaj, ako se utvrdi da on ima političke ciljeve.
Prenošenje određene poruke: Sastavni elemenat terorizma je prenošenje određene poruke, kojom nosioci terorizma ukazuju na svoje ciljeve, namere, motive, svrhu, itd. Poruka je usmerena kako prema žrtvi i objektu napada, tako i prema svojim istomišljenicima. Upravo iz toga razloga prisutan je fenomen ''preuzimanja odgovornosti'' za izvršeni teroristički akt. Takođe, prenošenjem određene poruke teroristi žele da ukažu na svoju nameru i istrajnost u preduzimanju akata terorizma radi ostvarivanja postavljenih terorističkih ciljeva.
Organizovanost: Organizovanost je osobina koja podrazumeva postojanje terorističkih organizacija , kao neposrednih nosilaca terorizma, koje se osnivaju i deluju u ilegali. Terorističke organizacije planiraju, pripremaju i odgovorne su za izvođenje terorističkih napada. Pored ilegalnih terorističkih organizacija postoje i one terorističke organizacije koje sponzoriše određena država i koje deluju u interesu iste. Razni su oblici organizovanja terorističkih organizacija, ali je sve prisutnija tendencija tzv ''mrežnog'' organizovanja terorističkih organizacija.
Terorističke organizacije su profesionalne organizacije, kriminalne organizacije, koje koriste sredstva nasilja u ostvarivanju zajedničkih ciljeva. Odlikuju ih stroga pravila unutrašnje hijerarhije i militantne organizovanosti, solidarnost i anonimnost članstva. NJihova programska platforma je pretežno usmerena na ostvarivanje nekog od političkih ili ideoloških ciljeva u čemu dominiraju anarhizam i nacional-separatizam. Prisutni su i slučajevi kada terorističke organizacije imaju klasični kriminalni cilj kao što je ostvarivanje imovinske koristi. Kao bilo koja organizacija, terorističke grupe razvijaju organizacione strukture koje su funkcionalne za okruženje u kome deluju. Kako teroristi moraju po definiciji delovati u neprijateljskom okruženju sigurnost grupe je od primarnog značaja. Kao rezultat toga, organizacija terorističkih grupa obično je sačinjena od ćelija. Svaka ćelija je relativno izolovana i obavlja specifične funkcije. Ove funkcije obuhvataju obaveštajne i kontraobaveštajne aktivnosti, logističku podršku i kriminalne aktivnosti. Ovaj tip organizacije štiti članove grupe. U slučaju neuspeha ili hapšenja, nijedan član grupe ne može identifikovati više od nekoliko članova. Neke grupe imaju višefunkcionalne ćelije koje kombinuju više veština u jednoj organizacionoj celini, dok druge kreiraju ćelije koje čine eksperti koji se sastaju samo za operaciju i to po ad hock principu (za datu priliku). Daljne procedure su slične organizaciji vojnih formacija.
Za veće terorističke grupe (100 ili više članova) je normalno da imaju središnji komandni i kontrolni element sa jednim ili više elemenata subordinacije koji su bazirani po različitim geografskim regionima. Manje terorističke grupe (50 ili manje članova) mogu imati jedinstven komandni element koji neposredno kontroliše sve operativne ćelije bez obzira gde su osnovane. Uopšteno posmatrano, terorističke grupe imaju strukturu sličnu strukturi vojnih organizacija. Mnoge terorističke grupe, posebno one koje podržavaju ili vode strane vlade, imaju veoma čvrstu disciplinu. Zadaci se organizuju i izvršavaju sa tačno određenim funkcijama i upravljanjem. Terorističke grupe u svakom pogledu imaju svoje nedostatke. Postojanje više terorističkih grupa povećava mogućnost obmane prilikom preuzimanja odgovornosti za napade.
Brutalnost, nemoralnost i iracionalnost terorističkog akta: Brutalnost, nemoralnosti i iracionalnost terorističkog akta su karakteristike terorističkog akta koje mu daju posebnu konotaciju i svrstavaju u red najvećih zločina i opasnosti današnjice. Ove karakteristike ukazuju na smisao terorizma, kao brutalnog nasilja, koje nema obzira ni prema kavim moralnim, običajnim, društvenim i drugim normama, a sve radi ostvarivanja kakvih iracionalnih ciljeva.
Izbor žrtve i objekta napada: Ovo je jedna od najznačajnijih karakteristika terorizma. Podrazumeva veliku raznolikost žrtava i objekata napada. Stiče se utisak da nema žrtve, niti objekta koji ne može biti meta terorističkog napada. Tako meta terorističkog napada može biti sve ono što ima veze sa određenim pravnim poretkom, bilo da se radi o stanovništvu, bilo o raznim objektima (državnim, reprezentativnim, simboličkim itd).
Protivzakonitost terorističkog akta: Ovo je opšta karakteristika terorizma, jer je svaki teroristički akt, pre svega, pravnim normama zabranjen akt. Stoga je vršenje terorističkog akta, kako međunarodnim, tako i unutrašnjim pravnim propisima okarakterisano kao krivično delo i kao takvo najstrožije zabranjeno.
Osuda terorizma: Ovo bi bila jedna atipična osobina terorizma, koja nije u vezi sa konkretnim vršenjem terorističkog akta, ali je de facto uvek pristutna kada se govori o terorizmu. Nema terorističkog čina koji nije osuđen kao takav, bilo da je reč o zvaničnim osudama, bilo da se radi o gađenju na sam teroristički čin.

ZAKLJUČAK

Terorizam je veliki (možda i najveći) problem savremenog društva. Možda je bolje reći da je terorizam prepreka na putu razvoja savremenog sveta kao globalnog društva. On je postao pojava, pojam, misao i termin koji je ušao u svakodnevni život savremenog čoveka. Uporedo sa razvojem i napretkom čovečanstva, u tehničkom, materijalnom i kulturnom pogledu, razvija se i terorizam, samo još bržim tempom. Terorizam se stalno menja po formi, sadržini, tipovima i oblicima organizovanja, načinima delovanja, tehničkoj opremljenosti i slično.
Iako korene terorizma možemo naći daleko u prošlosti, terorizam je proizvod modernog doba, posebno druge polovine XX veka. Njegovi uzroci i motivi su različiti. Cilj terorizma jeste skretanje pažnje javnosti na stanje, položaj i probleme neke društvene grupe i njihovo stavljanje u prvi plan u odnosu na sve druge probleme u državi, regionu, pa čak i svetu, slanje poruke (najčešće političke) o težnji i namerama te grupe. Ako se pažljivije posmatra, vidi se da u osnovi svakog terorističkog motiva leži sticanje, očuvanje i odbrana individualnog i/ili kolektivnog identiteta. Terorizam ugrožava sve značajne resurse savremenog društva: ekonomiju, demokratiju, slobodu i ljudska prava.
Terorizam kao vid organizovanog kriminala predstavlja jednu od najaktuelnijih debata u savremenoj društvenoj nauci. On ima dve komponente: političke ciljeve i strah od nasilja. Postojanje više terorističkih grupa povećava mogućnost obmane prilikom preuzimanja odgovornosti za napade. Terorističke organizacije upotrebljavaju različite oblike nasilja da ostvare publicitet, izazovu strah i postignu političke ciljeve. Prijetnja nuklearnog, hemijskog i biološkog terorizma sve je više prisutna.
Teroristi često koriste medije kao merilo za efikasnost izvršenog akta. Cilj tih medijskih ekstravagancija je da se izvrši pritisak na vlade, da se ubedi svet i javnost u opravdanost njihovih aktivnosti, a izbegne tumačenje da je uzrok njihove aktivnosti kriminalni akt. Pojedine terorističke organizacije, kao i drugi nedržavni subjekti koji primenjuju samoubilački terorizam pristupaju planiranju i organizovanju samoubilačkih napada terorista sa naročitom ozbiljnošću, razvijajući posebnu samoubilačku taktiku, pri tome uvrštavajući samoubilački terorizam kao poseban oblik borbe koji ima naročit značaj. Populatnost ovog oblika terorizma je velika kako među snažnim tako i među slabim terorističkim organizacijama. O tome svedoči i činjenica da je za pripadnike Tamilskih tigrova i Kurdistanske radničke partije posebna privilegija biti bombaš samoubica. Pored ovih, i druge terorističke organizacije sa posebnim uvažavanjem tretiraju teroriste ili bombaše samoubice. Tako bombaš samoubica često postaje nezamenjiv način delovanja terorističkih organizacija. Mogućnost primene sile, koja se u ovim slučajevima, akumulira u rukama pojedinca moglo bi se pokazati kao relevantan faktor za ostvarivanje postavljenih političkih i drugih ciljeva terorističkih organizacija. S jedne strane suludost, okrutnog i fanatizam bombaša samoubica a sa druge visoka organizovanost, uvežbanost i sofisticiranost terorističke organizacije ukazuju na novo lice terorizma, samoubilački terorizam .

LITERATURA

1. Bošković, Milo; «Krininološki leksikon», Matica Srpska i Univerzitet u Novom Sadu, Novi Sad, 1999.
2. Combs, C.; «Terrorism in the Twenty-First Century», Upper Saddle River, NJ: Prentice Hall, Chapter 2 (‘Not a Modern Phenomenon’), 2003.
3. Carr, M.; "Unknown Soldiers: How Terrorism Transformed the Modern World", London: Profile Books, 2006.
4. Dimitrijević, Vojin; "Terorizam, Radnička štampa, Beograd, 1982.
5. Dimitrijević V.; "Terorizam", K.V.S., Beograd, 2000.
6. Eberhard Braun, Felix Heine, Uwe Opolka, “Politička filozofija.”, Reinbek, Berlin, 1984.
7. Furedi, F.; "Invitation to Terror: The Expanding Empire of the Unknown", London: Contiuu, 2007.
8. Dr. Gaćinović, Radoslav; «Savremeni terorizam», Grafomark, Beograd, 1998.
9. Dr. Gaćinović, Radoslav; “Terorizam”, Grafomark, Beograd, 2005.
10. Hofman, B.; "Unutrašnji terorizam", Narodna knjiga-Alfa, Beograd, 1998.
11. Knütter, Hans-Helmuth, “Demokratija”, Informacije o političkom obrazovanju Br. 165, Novo izdanje, Beograd, 1992.

PROČITAJ / PREUZMI I DRUGE SEMINARSKE RADOVE IZ OBLASTI:

ASTRONOMIJA | BANKARSTVO I MONETARNA EKONOMIJA | BIOLOGIJA | EKONOMIJA | ELEKTRONIKA | ELEKTRONSKO POSLOVANJE | EKOLOGIJA - EKOLOŠKI MENADŽMENT | FILOZOFIJA | FINANSIJE |  FINANSIJSKA TRŽIŠTA I BERZANSKI    MENADŽMENT | FINANSIJSKI MENADŽMENT | FISKALNA EKONOMIJA | FIZIKA | GEOGRAFIJA | INFORMACIONI SISTEMI | INFORMATIKA | INTERNET - WEB | ISTORIJA | JAVNE FINANSIJE | KOMUNIKOLOGIJA - KOMUNIKACIJE | KRIMINOLOGIJA | KNJIŽEVNOST I JEZIK | LOGISTIKA | LOGOPEDIJA | LJUDSKI RESURSI | MAKROEKONOMIJA | MARKETING | MATEMATIKA | MEDICINA | MEDJUNARODNA EKONOMIJA | MENADŽMENT | MIKROEKONOMIJA | MULTIMEDIJA | ODNOSI SA JAVNOŠĆU |  OPERATIVNI I STRATEGIJSKI    MENADŽMENT | OSNOVI MENADŽMENTA | OSNOVI EKONOMIJE | OSIGURANJE | PARAPSIHOLOGIJA | PEDAGOGIJA | POLITIČKE NAUKE | POLJOPRIVREDA | POSLOVNA EKONOMIJA | POSLOVNA ETIKA | PRAVO | PRAVO EVROPSKE UNIJE | PREDUZETNIŠTVO | PRIVREDNI SISTEMI | PROIZVODNI I USLUŽNI MENADŽMENT | PROGRAMIRANJE | PSIHOLOGIJA | PSIHIJATRIJA / PSIHOPATOLOGIJA | RAČUNOVODSTVO | RELIGIJA | SOCIOLOGIJA |  SPOLJNOTRGOVINSKO I DEVIZNO POSLOVANJE | SPORT - MENADŽMENT U SPORTU | STATISTIKA | TEHNOLOŠKI SISTEMI | TURIZMOLOGIJA | UPRAVLJANJE KVALITETOM | UPRAVLJANJE PROMENAMA | VETERINA | ŽURNALISTIKA - NOVINARSTVO

 

preuzmi seminarski rad u wordu » » » 

Besplatni Seminarski Radovi

SEMINARSKI RAD