KORUPCIJA

„ Svaka vlast se kvari; apsolutna vlast kvari apsolutno. “
Lord Akton (Acton), britanski istoričar, 1887.

Korupcija je štetna i postoji oduvjek. U modernoj državi korupcija je opasnost, jer šteti obavljanju društvenih poslova, snižava potreban nivo morala, blokira javnu upravu, a sudstvo čini neefikasnim. Dugogodišnja ekonomska i politička kriza, siromaštvo, kao preovladjujuće stanje stanovništva, čime su naročito pogodjene zemlje u tranziciji, pa i Crna Gora, su značajni faktori rizika koji pogoduju korupciji. Efektivno suprotstavljanje korupciji, jednom od najopasnijih nacionalnih i globalnih fenomena, zahtjeva usklađene napore i aktivnosti Vlade i građana, kao i svakog pojedinog sektora javnog života. Posebno je značajna uloga javnosti u suprotstavljanju ovom fenomenu i uspostavljanju demokratskih vrijednosti. Korupcija je bolest koja sputava privredni razvoj, onemogućava učvršćivavanje demokratskih institucija i negira naše zajedničke evropske vrednosti. Korupcija je nespojiva sa pravnom državom. Većina država u svijetu, ako ne i sve, susretale su se sa ovim kompleksnim problemom. Mnogo se može naučiti iz njihovog iskustva o najboljem pristupu u borbi protiv ovog zla. Ta iskustva mogu biti od koristi Crnoj Gori.
Korupcija je društvena pojava i bezbjednosni problem koji ugrožava socijalnu stabilnost društva i pravne temelje sistema država u kojima egzistira. Njime se neposredno urušavaju temelji sistema vrijednosti društva zbog čega se gubi povjerenje građana u institucije sistema i uopšte funkcionisanje državnih organa i same pravne države.Destabilizacija države koju pravi kprupcija sa druge strane, utiče na ostvarivanje osnovnih prava čovjeka, posebno principa zakonitosti, jednakosti i ravnopravnosti. Primarnost koruptivnih metoda u ostvarivanju ljudskih prava u odnosu na princip zakonitosti u njihovom ostvarivanju čini društvo realno bespomoćnim i nužno su potrebne univerzalne međunarodne i nacionalne regulacije zakonom.

1. Korupcija i štetne posledice korupcije

,, Svaki čovjek koji ima vlast sklon da je zloupotrebi i zloupotrebljava sve dok ne naiđe na granice ''
- Šarl Moneskje, francuski politički mislilac i filozof-XVIII vijek

Korupcija kao kriminalni fenomen je riječ o društveno negativnoj pojavi, koja je nastala paralelno sa formiranjem prvih država, a u zavisnosti od istorijski datih socijalnih,ekonomskih i političkih uslova i dobijala je specifične oblike.Iako je terminološki novijeg datuma,kao društvena pojava korupcija nije nov fenomen.Vodi porijeklo još iz antičkog doba kada je Aristotel govorio ,, najveći zločini nisu izvršeni radi pribavljanja nužnog nego suvišnog’’, a ugrožavala je sve poznate imperije u istoriji. Njeni korijeni u današnjem obliku vezuju se za formiranje carinske službe u periodu sa početka XIX vijeka, kada su stvorene mogućnosti za zlopotrebu javne službe za zarad ličnog bogaćenja. U osnovnom značenju, korupcija(lat.corruptio) označava pokvarenost, a u opšet smislu zanemarivanje i zloupotrbu službenih dužnosti zarad lične koristi, potkupljivanje,podmićivanje službenih osoba.
Korupcijom se smatra svaki oblik zloupotrebe vlasti radi lične ili kolektivne koristi, bilo da se radi o javnom ili privatnom sektoru. Javno mnjenje i politički način govora pod pojmom korupcije podrazumijevaju vrlo različite društvene pojave: organizovani i privredni kriminal, neefikasnu vlast i posljedice takve vlasti.
U opštem smislu pod korupcijom,kao društveno negativnoj pojavom,podrazumijeva se sticanje materijalne koristi ili privilegija bez pravnog osnova za takvo sticanje.
Dobijajući kroz istoriju razne forme, korupcija danas predstavlja jedan od najtežih oblika kriminaliteta koji karakterišu: prikrivenost,promjenjljivost,mnoštvo pojavnih oblika,široka rasprostranjenost i internacionalizacija,teško dokazivanje u krivično-procesnom smislu,koristoljubivost perfidnost(lukavstvo)učinilaca i specifičan objekat koji ugrožava korupcija,kao što su zakonito funkcionisanje državnih privrednih institucija i službi.
Sadržaji i priroda korupcije su takvi da se smatraju negativnom pojavom s višestrukim društvenim posledicama moralne socijalne, ekonomske i pravne prirode. U moralnom smislu, korupcija ugrožava osnovne ljudske vrijednosti , kao što su ravnopravnost, sloboda, dostojanstvo, prava čovjeka –građanina i njegovu potrebu da stvara i primjeni nova znanja i proizvode.Ona je posledica određenog stanja u socijalnoj osnovi društva, jer nagriza i ugrožava temelj društva, tj. države,ekonomske,kulturne i druge institucije, bez obzira na to o kom društveno-političkom, odnosno ekonomskom sistemu je riječ. U pravnom smislu, po stepenu društvene opasnosti spada u najteži vid kriminaliteta, koji se manifestuje u protivpravnom ponašanju određenih službenih i odgovornih lica koja vrše državne ili druge javne poslove u institucijama kojima su takvi poslovi zakonom povjereni.Time predstavlja faktor uzuirpacije vlasti, njčešće tzv. diskrecionih ovlašćenja.
Korupcija obuhvata širok spektar krivičnih radnji,ima najtješnje veze sa pojavnim oblikom organizovanog kriminaliteta i karakteriše je sprega sa organima vlasti i drugim organima, a ispoljava se u obliku podmićivanja pojedinih ljudi iz strukture organa vlasti ili drugih centara političke i ekonomske moći radi sticanja kriminalnog profita. Izvršioci koruptivnih delikata su čestvo vođeni motivima bezobzirne pohlepe, zaraženi potrošačkom psihologijom i luksuznim poptebama. Korupcija ugrožava same osnove ekonomskog sitema društva i predstavlja faktor mnogih poremećaja u ekonomskom sistemu jer remeti funkcionisanje osnovnih segmenata privrednog sistema-proizvodnju,potrošnju,raspodjelu i razmjenu.
Postoji više definicija korupcije, a po prof Miću Boškovića, definicija korupcije obuhvata sledeće bitne elemente:

• protiv zakonito i nemoralno djelovanje
• počinioci lica koja su nosioci državne,političke, finasijske privredne ili druge javne fukncije, kao i lica koja se pojavljuju kao nosioci određenih funkcija u privatnom sektoru,
• djelatnost se sastoji u iskorišćavanju položaja, prekoračanju ovlašćenja, korišćenju funkcije i društvenog ugleda, nevršenjem poslova iz svoje nadležnosti, korišćenjem institucija sistema institucija u kojima su zaposlena lica koja vrše korupcijska krivična djela,
• sticanje protivpravne imovinske koristi, bogaćenja bez pravnog osnova, ostvarivanje ličnih interesa, političke , finansijske ili neke druge moći.

Ne postoji zakonsko određenje korupcije, ali se konvencionalno pod tim pojmom smatra: povreda ravnopravnosti u vršenju privredne djelatnosti (čl. 269 KZ RCG), zloupotreba monopolističkog položaja (čl. 270 KZ RCG), prouzrokovanje stečaja (čl. 273 KZ RCG), prouzrokovanje lažnog stečaja (čl. 274 KZ RCG), zloupotreba ovlašćenja u privredi (čl. 276 KZ RCG), lažni bilans (čl. 278 KZ RCG), zloupotreba procjene (čl. 279 KZ RCG), odavanje poslovne tajne (čl. 280 KZ RCG), odavanje i korišćenje berzanske tajne (čl. 281 KZ RCG), zloupotreba službenog položaja (čl. 416 KZ RCG), protivzakonito posredovanje (čl. 422 KZ RCG), primanje mita (čl. 423 KZ RCG), davanje mita (čl. 424 KZ RCG), odavanje službene tajne (čl. 425 KZ RCG). Svako od navedenih krivičnih djela otkriva pojedini element fenomena korupcije, i premda se, o definiciji mogu voditi sporovi, nesporna je društvena i politička štetnost korupcije.  
Kratak opis kd iz ove oblasti a o krivičnim djelima primanje i davanje mita će biti riječi u narednom dijelu rada.
Zloupotreba službenog položaja- Kada službeno lice koristi svoj položaj ili ovlašćenje, prekorači granice službenog ovlašćenja ili ne vrši službenu dužnost i time pribavi korist za sebe ili drugoga, drugom nanese štetu ili teže povredi prava drugoga. Zavisno od oblika ovog krivičnog djela, propisana je kazna zatvora od 6 mjeseci do 5 godina
Nesavjestan rad u službi- Kršenje zakona, propuštanjem nadzora i nesavjesno postupanje od strane službenog lica. Zavisno od oblika ovog krivičnog djela sankcija se kreće u rasponu o d novčane kazne do kazne zatvora od 5 godina
Protivzakonita naplata i isplata- Kada službeno lice od nekog naplati nešto što ovaj nije dužan da plati ili naplati više nego što je dužan da plati ili kada službeno lice pri predaji ili isplati takvih stvari, manje preda odnosno isplati. Propisana sankcija je novčana kazna ili kazna zatvora od 3 godine
Prevara u službi- Kada službeno lice u namjeri da sebi ili drugome pribavi protivpravnu imovinsku korist, podnosi lažne obračune ili na drugi način dovodi u zabludu ovlašćeno lice koje zbog toga izvrši nezakonitu isplatu. Zavisno od oblika ovog krivičnpog djela propisana ja kazna zatvora od 6 mjeseci do 10 godina.
Pronevjera -Kada lice u namjeri da sebi ili drugome pribavi protivpravnu imovinsku korist prisvoji novac, hartije od vrednosti ili druge pokretne stvari koje su mu povjerene u službi. Zavisno od oblika ovog krivičnog djela propisana je kazna zatvora od 6 mjeseci do 10 godina.
Posluga -Razlika između pronevjere i posluge je u tome sto se službeno lice nije prisvojilo nego se neovlašćeno poslužilo novcem ili pokretnim stvarima koje su mu povjerene.Propisana kazna zatvora se kreće u rasponu od tri mjeseca do tri godine.
Protivzakonito posredovanje-Kada lice primi nagradu ili kakvu drugu korist da korišćenjem svog službenog ili društvenog položaja ili uticaja posreduje da se izvrši ili ne izvrši neka službena radnja.Zavisno do oblika kd, propisana je kazna zatvora od 3 mjeseca do tri godine.
Odavanje služnene tajne- Kada službeno lice neovlašćeno drugom saopšti, preda ili na drugi način učini dostupnim podatke koji predstavljaju službenu tajnu ili kada pribavlja takve podatke u namjeri da da ih preda nepozvanom licu.

2. Statistički pokazatelji korupcije u Crnoj Gori

Ne postoje pouzdane procjene o raširenosti korupcije, niti koliko je ona prisutna u Crnoj Gori. Prvi, ali i nepouzdani podatak, je statistika krivičnih djela sa elementima korupcije. Statistički podaci upućuju na zaključak, da je riječ o vrlo malom broju prijavljenih, optuženih i osuđenih lica za krivična djela sa elementima korupcije. U periodu od 1998. do 2003. godine, podneseno je ukupno 1099 krivičnih prijava za krivično dijelo - zloupotreba službenog položaja, član 216 ranije važećeg Krivičnog zakona (obuhvaćeno 1065 lica), kao i krivična djela - davanje i primanje mita - 220 i 221 ranije važećeg Krivičnog zakona Republike Crne Gore ("Službeni list Republike Crne Gore", br. 42/93, 14/94, 27/94 i 18/03), kojima je obuhvaćeno 34 lica. Istraživanja javnog mnjenja u Crnoj Gori, bez izuzetka, pokazuju da građani, korupciju i organizovani kriminal, smatraju vrlo izraženom. Naime, prema rezultatima ankete koju je sprovela agencija "Damar" u martu 2004. godine, nastavlja se trend iz prethodnog istraživanja u 2003. godini u kojem građani prepoznaju korupciju i kriminal - 76,4 %, siromaštvo - 50,9 % i nezaposlenost - 49,9 %, kao tri najveća društvena problema u Crnoj Gori. Istraživanja Svjetske banke pokazuju da Crna Gora prema anketama spada u srednju grupu zemalja u tranziciji. Crnogorska policija od početka 2009 godine do 1 Decemra 2009 god. registrovala je 94 kd davanje i primanje mita. Najveći broj tih djela evidentirane je u toku turističe sezone, kada su se na meti davaoca mita, u najvećem broju slučajeva našli policijski službenici. Policija je procesuirala 77 prijava za davanje mita, od čega je 67 proslijeđeno specijalnom tužiocu.Takođe zabilježeno je i 67 kd zloupotrebe službenog položaja. Policija u CG posebnu pažnju je usmjerila na korupciju u pogledu davanja i primanja mita, kao i zloupotrebe službenog položaja.U Crnoj Gori u poslednje vrijeme je evidentiran povećan broj kd davanja mita. Ova pojava je posebno izražena za vrijeme turističke sezone, kada se mito najčešće nudi policajcima ,,da zažmure’’ na saobraćajna prekršaje. Obično se radi o mitu u iznosu od 10 ili 20 eura. Od prvog januara 2009 do 01.12.2009 godine policija je podnijela nadležnim tužiocima 71 krivičnu prijavu protiv 106 osoba, koje su počinile 173 krivična djela sa koruptivnim obilježjima. Ukupna materijalna šteta pričinjena tim djelima iznosi oko 1,3 miliona eura. I pored toga što je registrovan veliki broj krivičnih djela iz privrednog kriminala, broj izrečenih presuda je na veoma niskom nivou.  

3. Subjekti suprostavljana korupciji

-Subjekti suprostavljanja korupciji su :
-Tužilaštvo
-Sudstvo
-Policija
-Agencija za nacionalnu bezbjednost
-Drugi državni organi (carina,poreski organi,organi inspekcije)
-Ostali društveni činioci (kultura,književnost,naučne ustanove,sredstva javnog informisanja)
-Međunarodne organizacije(Interpol, Europol)

Da bi se država uspješno borila protiv korupcije potebno je prvo uspješno povesti borbu u samim ,,državnim redovima’’ odnosno subjektima koji imaju najvažniju ulogu u borbi protiv korupcije.
Što se tiče Pravosuđa potrebno je izvršiti kontrola sudske vlasti. Ministarstvo pravde vrši nadzor nad vršenjem poslova uprave u sudu pri čemu nemože preduzimati radnje kojima se utiče na odlučivanje suda u sudskim predmetima. Ministarstvo pravde preko ovlašćenog službenika vrši nadzor u odnosu na: organizovanje rada u sudovima u skladu sa sudskim poslovnikom; postupanje po predstavkama i pritužbama; rad administrativnog ureda u dijelu koji se odnosi na sudsku upravu; rad pisarnice i arhive; naplatu novčanih kazni, troškova krivičnog postupka i oduzete imovinske koristi; postupanje po depozitima; vođenje poslovnih knjiga za novčano i materijalno poslovanje sa strankama i vođenje odgovarajućih evidencija.
Posebne mjere unutrašnje kontrole u cilju sprječavanja korupcije u sudstvu
Nedostatak iskustva u procesu tranzicije i trogodišnje sankcije neminovno su uticale na stabilnost institucija. U tom smislu, neophodno je utvrditi konkretne ciljeve: uslove za veću otvorenost i transparentnost i bržu primjenu pravde; stvoriti mehanizme interne kontrole za sprječavanje zloupotrebe; i uspostaviti sistem kojim će se poboljšati stručnost onih koji rade u sudovima. Potrebno je utvrditi registar godišnjeg prihoda i imovine zaposlenih u sudstvu; sagledati mogućnost obrazovanja posebne komisije s privremenim mandatom koja bi istraživala prijavljene slučajeve korupcije. Takođe, treba poboljšati internu kontrolu u sistemu sudstva.
Posebne mjere u cilju sprječavanja korupcije u Tužilaštvu
Posebne mjere u cilju sprječavanja korupcije u tužilaštvu, identične su mjerama koje treba preduzeti u sudovima. Policija i drugi organi otkrivanja Potrebno je izvšiti nezavistan nadzor policije ,što je i nedavno učinjeno sa prebacivanjem organa unutzrašnje kopntrole iz Uprave policije u Ministarstvo unutrašnjih poslova
Posebne mjere unutrašnje kontrole su u cilju sprječavanja korupcije u policiji i organima otkrivanja (zataškavanje predmeta, itd.)
Da bi se mogao nadgledati rad policajca kao pojedinca, neophodno je da postoji unutrašnja kontrola rada koju vrši posebna organizaciona jedinica policije sa zadatkom da sprovodi istrage po prijavama za učinjena krivična djela, korupciju i nezakonito ponašanje policije, kao i da osmisli strategiju i taktiku čiji je cilj sprječavanje i suzbijanje korupcije. Novim Zakonom o policiji, u funkciji je obezbjeđivanja moralnog ponašanja unutar policije koje će garantovati čestitost ovog organa.
Uprava za antikorupcijsku inicijativu
Vlada Republike Crne Gore, decembra 2001. godine, osnovala je poseban državni organ, Agenciju za antikorupcijsku inicijativu, kao organ uprave (»Službeni list RCG«, 02/01). U skladu sa Strategijom upravne reforme Crne Gore 2002 - 2009, koju je Vlada RCG usvojila u martu 2003. godine, donijeti su novi zakonski propisi i podzakonski akti, meñu kojima i Uredba o organizaciji i načinu rada državne uprave (“Službeni list RCG”, br. 54/04). Shodno Uredbi o organizaciji i načinu rada državne uprave, osnovana je Uprava za antikorupcijsku inicijativu koja vrši poslove uprave koji se odnose na: - propagandno-preventivno djelovanje u cilju suzbijanja korupcije; - predlaganje Vladi zaključivanja i primjene evropskih i drugih meñunarodnih standarda i instrumenata iz oblasti antikorupcijske inicijative; - unapređenje transparentnosti poslovnih operacija; - vršenje drugih poslova koji proizilaze iz članstva u Paktu stabilnosti za Jugoistočnu Evropu i u drugim meñunarodnim organizacijama i institucijama; - druge poslove koji su joj odreñeni u nadležnost. Nadzor nad zakonitošću i cjelishodnošću rada Uprave vrši Ministarstvo finansija.
Učešće javnosti, civilnog društva i medija u edukaciji javnosti
Ključni cilj u promjeni javnog shvatanja korupcije je razvijanje impulsa za pozitivne promjene u svijesti građana i otporu prema organizovanom kriminalu i korupciji. Snažni otpor javnosti prema korupciji implicira postojanje svijesti o ovom fenomenu, njegovoj suštini i načinu na koji funkcioniše, kao i o posljedicama na pojedinca i društvo, kao cjelinu. Netolerantnost prema pojavi korupcije je rezultat sve snažnijih zahtjeva javnosti za poštovanje načela transparentnosti i odgovornosti administracije, kao i izgradnju novih moralnih standarda u javnom društvu. Kampanja za borbu protiv korupcije i organizovanog kriminala, mora se organizovati na nacionalnom nivou putem sredstava masovne komunikacije i dugoročno. Javna antikorupcijska kampanja je alat za edukaciju i mobilisanje javnosti radi ispunjenja njene uloge, pri čemu je istraživačko novinarstvo sredstvo temeljnijeg javnog ispitivanja. Javnu svijest dakle, treba razvijati sistemskim kampanjama, upućivati na štetu koju od korupcije imaju svi i nametnuti jaku etičku kritiku takve prakse, kao i svaku, makar i verbalnu relativizaciju korupcije. Javnost ne treba da bude samo primalac antikorupcijskih poruka. Preko medija i u školama treba organizovati obuku kako koristiti zakonsku regulativu o javnom informisanju. Na osnovu indikacija iz regiona, javno informisanje treba koristiti za pregled dokumenata, budžeta, javno - političkih i poslovnih planova, što je instrument za pritisak na javne institucije u cilju postizanja transparentnosti i odgovornosti. civilnog društva i državnih institucija.
Mediji-Korupcija se ne može pobijediti, bez adekvatne podrške javnosti. Medijski tretman slučajeva korupcije je snažan i nazaobilazan faktor za rasprostranjeno suzbijanje ove pojave. Pored nevladinog sektora i civilnog društva i mediji imaju ključnu ulogu u boljem sagledavanju i poimanju korupcije, kao negativnog društvenog fenomena. Mediji moraju obezbijediti realizaciju slobodnog i objektivnog protoka informacija, s obzirom da se bave korupcijom, kao višeslojnom i senzibilnom tematikom, neophodno je da je tretiraju na potupno nepristrasan način, primjenom objektivnih principa istraživačkog novinarstva. Masovni mediji su najbitniji instrument za artikulisanje javnog interesa.

4. Politička obaveza djelovanja

Uspjeh borbe protiv korupcije i organizovanog kriminala zavisi od većeg broja činilaca, od kojih je najvažnija politička volja i odlučnost. U Crnoj Gori, ne samo prema mišljenju građana, već kao i opšta obaveza glavnih političkih partija, pokreta i NVO, postoje pretpostavke za postizanje opšteg konsenzusa o potrebi suzbijanja korupcije i organizovanog kriminala. Politička obaveza djelovanja nije samo obična deklaracija namjere, već jasna obaveza nosilaca političke vlasti iz koje proizilazi i odgovornost prema građanima. Strategija zasnovana na principima demokratije, odgovornosti i reforme upravljačkih struktura na način da budu osjetljivije za zahtjeve grañana su od ključne važnosti da se procjena i sagledavanje stanja u svakoj lokalnoj sredini, učini polaznom tačkom za akciju. Tako će se identifikovati, ne samo uslovi, podstreci i mehanizmi korupcijskog ponašanja, već i angažovati potencijalni saveznici u borbi protiv korupcije.  

5. Ciljevi koje treba postići u borbi protiv korupcije

5.1. Efikasno krivično gonjenje za suzbijanje korupcije i organizovanog kriminala

Efikasno sprovođenje zakona je sastavni dio procesa demokratizacije i zaštite prava i slobode grañana. Suzbijanje i otkrivanje korupcije i organizovanog kriminala ne postiže se samo otkrivanjem, presuđivanjem i kažnjavanjem izvršilaca ovih krivičnih djela, iako je to jedan od ključnih elemenata ne samo suzbijanja organizovanog kriminala, već i stabilizacije pravnog sistema uopšte. Prije svega, treba, preduzeti mjere za uvođenje evropskih standarda za borbu protiv organizovanog kriminala.  

5.2. Prevencija

Borba protiv korupcije i organizovanog kriminala je u osnovi multidisciplinaran, međuresorski i dugoročni projekat koji ima za cilj da pomogne u ostvarivanju širih ciljeva demokratije, dobrog upravljanja i ekonomskog prosperiteta Crne Gore. U suprotstavljanju korupciji i organizovanom kriminalu, izuzev represivnog, potrebno je razviti i veoma važnu preventivnu dimenziju. Širokim spektrom preventivnih mjera, Crna Gora, mora usmjeriti sve svoje raspoložive potencijale za eliminaciju uzroka i uslova koji pogoduju nastanku korupcije i organizovanog kriminala, odnosno najvećoj mogućnoj mjeri limitiranje mogućnosti za njihovo postojanje. Neophodno je, reducirati potrošnju proizvoda koje nude kriminalni klanovi kroz stimulisanje proizvodnje legalnih firmi od strane nadležnih organa. Rigoroznoj kontroli treba podvrći tokove novca, poslovne transakcije, investicije i javne radove. Prioriteti su: - Poboljšanje uslova za rad pravosuđa i stabilizacija pravosudnog sistema, kao i opremanje i uvoñenje modernog informacionog sistema. - Permanentno obrazovanje, posebno ono koje se odnosi na mogućnost krivičnog gonjenja korupcije koje treba povezati s djelovanjem na profesionalnu samosvijest i etiku sudija, kako bi se postigao viši nivo svijesti o njenoj opasnosti i štetnosti, kao nužnom preduslovu za efikasniji rad. - Primjena etičkog kodeksa sudija, kao kvalitetne podloge za stvaranje profesionalnih kriterijuma. - Podizanje nivoa pravnog znanja i povjerenja uopšte, uz uvažavanje uloge obezbjeđenja efikasnije pravne pomoći građanima. - Javno objavljivanje problema u primjeni zakona, što je prvenstveno uloga institucije, kao što je zaštitnik ljudskih prava (ombudsman).  

5.3. Javnost, civilno društvo i mediji

Podsticanje javnosti i civilnog društva, koje odražava interese specifičnih grupa (korisnici, oštećeni) ili grupa koje promovišu javni interes da razviju partnerski odnos prema institucijama koje sprječavaju korupciju, sprovođenje demokratskih i privrednih reformi, bitno je za masovnu građansku mobilizaciju protiv korupcije i organizovanog kriminala. To je značajno radi podizanja javne svijesti o uzrocima i štetnosti korupcije i organizovanog kriminala i stvaranje pretpostavki za odgovorno građansko vaspitanje u školama, svim obrazovnim institucijama, dakle, svakog ko je zainteresovan za borbu protiv korupcije i organizovanog kriminala. Sve institucije obrazovanja, udruženja, posebno ona koja se bore za ljudska prava, imaju u tome važnu ulogu. Policijska i pravosudna akcija ne može biti uspješna bez javne podrške. Javne podrške, nema, bez slobodnih i aktivnih medija.

5.4. Efikasno upravljanje i kontrola upotrebe Budžeta

Crna Gora je, do sada na planu suzbijanja korupcije i organizovanog kriminala, preduzela niz aktivnosti, prvenstveno kroz reformu zakonodavstva u cilju noveliranja pravnog sistema i stvaranja institucionalnih okvira u skladu sa međunarodnim pravnim dokumentima i praksom, kako bi se ojačala sposobnost državnih organa za što uspješniju borbu protiv korupcije i organizovanog kriminala. Zakonom o javnim nabavkama, koji je donešen u avgustu 2001. godine, utvrñeni su kriterijumi za odabir najpovoljnijih ponuđača, zaštitu prava učesnika tendera, kao i decentralizaciju nabavke

6. Specifične mjere protiv korupcije i organizovanog kriminala koje sprovode nadležni subjekti u Crnoj Gori,kao i uvođenje novih institucija i zakona

Pod specifične mjerama protiv korupcije i organizovanog kriminala koje sprovode nadležni subjekti u Crnoj Gori podrazumijevaju se mjere koje pospješuju efikasno krivično gonjenje odsnosno proširenje ovlašćenja i određene Specijalne istražne radnje. Organizovani kriminal i korupcija kao oblik ovog kriminala, zbog svog osnovnog karaktera tajnosti i prikrivenosti, spadaju u krivična djela čiji je stepen dokazanosti na izuzetno niskom nivou. Savremeni kriminaliteta, naročito organizovani, postavlja pred organe gonjenja takve zadatke koji se bez upotrebe specijalnih istražnih sredstava i metoda u pretkrivičnom postupku ne bi mogli izvršiti. Zbog toga su, u cilju otkrivanja, rasvjetljavanja i dokazivanja krivičnih djela organizovanog kriminaliteta, ustanovljeni posebni procesno-pravni mehanizmi. Radi se o specijalnim istražnim tehnikama i metodama koje su Zakonikom o krivičnom postupku čl. 237 - 243 definisane, kao mjere tajnog nadzora koje predstavljaju, poseban oblik prikupljanja podataka. Zataim u borbi protiv korupcije veliki doprinos daje i Komisija za javne nabavke koja u mnogome spriječava koruptivne elemente koji su se pojavljivali prije njenog formiranja.U mnogim zemljama u tranziciji pokazalo se da su značajan izazov korupcije javni konkursi za kupovinu robe i usluga. Zbog toga je u Crnoj Gori u avgustu 2001. godine,usvojen novi Zakon o javnim nabavkama, kojim su utvrđeni kriterijumi za odabir najpovoljnijih ponuđača, zaštitu prava učesnika tendera, kao i decentralizaciju nabavke. Nakon toga, kompletiran je i cjelokupan sistem pratećih podzakonskih akata u ovoj oblasti i formiran poseban organ - gore pomenuta Komisija za javne nabavke.
Komisija za utvrđivanje sukoba interesa
Uprava za antikorupcijsku inicijativu je, u saradnji sa nevladinim organizacijama, civilnim društvom, međunarodnim organizacijama i institucijama (Savjet Evrope, OEBS, USAID, ABA/CEELI) donijela Zakon o konfliktu interesa, koji je Skupština Republike Crne Gore usvojila, jula 2004. godine. U skladu sa ovim zakonom, osnovana je Komisija za utvrđivanje konflikta interesa, a u toku je izrada podzakonske regulative, čime će se finiširati neophodni uslovi za efikasnu primjenu Zakona.

7. Prevencija korupcije

Dobro upravljanje (good governance)-Crna Gora je već donijela brojne zakone koji imaju za cilj suzbijanje korupcije iorganizovanog kriminala.
Zakonska rješenja, u tom i drugim područjima, podrazumijevaju sistemsko uključivanje mjera onemogućavanja korupcije. Sistem izdavanja dozvola, troškovi i porezi, licenciranje i koncesije i svi slučajevi u kojima postoji diskreciono pravo administracije prema privredi, povećavaju rizike samovolje i zloupotrebe. Deregulacija i shvatanje, da sve što nije zabranjeno treba smatrati u privredi i preduzetništvu dozvoljenim, nije zahtjev političke filozofije ili pravno načelo, već praktična mjera. Ograničavanje tih aktivnosti, ne samo na ona područja gde su ona neophodna, obezbjediće se kroz transparentnost rada institucija koja izdaju odobrenja i dozvole. One moraju biti odgovorne pred javnošću za svoje postupke. U tom smislu, neophodno je potpuno suzbiti izdavanje odobrenja i dozvola na osnovu diskrecionog prava, kao i izdavanje dozvola koje nijesu utvrđene zakonom.
Poboljšanje finansijske i fiskalne kontrole je takođe prioritet. Ovo se može postići većim nivoom odgovornosti svih subjekata u oblasti finansija i fiskalne politike. Nužno je jačanje specijalizovane kontrole nad pranjem novca, uključujući saradnju sa
Evropskom unijom i njenim članicama. Strategija i opredjeljenje Vlade Republike Crne Gore je da treba proširiti nadležnost lokalne samouprave, znači ujedno da jača i potreba za mjerama protiv zloupotreba i korupcije. U tom cilju, treba pojačati lokalnu kontrolu i odgovornost, otvaranjem prema javnosti, dinamizaciju lokalne političke scene, jasnijom organizacijom lokalne vlasti, kao i jačanjem političke i disciplinske odgovornosti lokalnih službenika, kao i utvrđivanje programa borbe protiv korupcije prilagoñene lokalnim uslovima.
Transparentnost će povećati kontrolu javnosti nad aktivnostima državnog aparata. U tom smislu, potrebno je uspostaviti posebne službe za informisanje u okviru vladinih agencija koje bi se bavile pritužbama građana i obavještavale ih o rezultatima.

Poboljšanjem metoda, načina funkcionisanja i ponašanja javne uprave za bolje pružanje administrativnih usluga javnosti, je takoñe prioritetan zadatak, što se može ostvariti na sljedeći način: - obučavanjem javnih zvaničnika na svim nivoima i fomulisanje jasnih smjernica i kodeksa ponašanja; - utvrđivanjem obaveze da javni zvaničnici i službenici podnose izveštaj o svojim prihodima i imovinskom stanju, uključujući članove njihovih porodica (uz uvođenje iste takve obaveze za članove parlamenta). - praćenjem davanja i primanja poklona zvaničnicima i službenicima kroz jačanje sistema interne kontrole; - uvođenjem javnog registra kojim bi se osigurala transparentnost finansijskog i imovinskog stanja visokih javnih zvaničnika; - zakonskom zabranom članstva javnih zvaničnika u rukovodeća tijela privrednih društava, kako bi se obezbjedila nezavisnost u donošenju odluka. Povećanjem plata javnih zvaničnika u kombinaciji sa održivom kontrolom i mehanizmima procjene će povećati njihovu motivisanost i socijalni status. Poštovanje ljudskih prava, naročito prava na informaciju, privatnost i slobodu izražavanja, bitno je za sprječavanje korupcije. Povećanje uspješnosti pravosudnog sistema preduslov je zaštite ljudskih i drugih prava i pretpostavka suzbijanja korupcije. Zbog toga je neophodno što prije donijeti Zakon o zaštiti podataka o ličnosti i Zakon o slobodnom pristupu informacijama.  

8. POSEBAN OSVRT NA KRIVIČNA DIJELA PRIMANJE I DAVANJE MITA

Opšte pravilo je da javni službenici ne bi smjeli da traže ili da primaju poklone ili povlastice koji su veće vrijednosti, ponude poklona u obliku novca ne smiju se nikada prihvatiti-(preporuke OEBS-a zemljama jugositočnog Balkana).

Ukoliko javni službenici nisu dovoljno plaćeni, to predstavlja značajan podsticaj za njih da traže mito. Reforme plata u javnom sektoru, kojima bi one bile podignute na nivo dovoljan za život, mogu da budu način za zaustavljanje sitne korupcije.Ovaj pristup je promovisala Svjetska banka u brojnim zemljama u kojima je sprovodila programe pomoći.
Važno je da postoje jasna pravila i propisi o tome šta zaposleni smiju da prime u vezi sa obavljanjem svog posla i na koji način treba zabeležiti prijem tih poklona.
U privatnom kontekstu pokloni se obično ne traže i oni predstavljaju način da davalac poklona izrazi neko osjećanje, na primer zahvalnost. Ne postoji neko očekivanje ili plaćanje za uzvrat. Takvi pokloni, dati u nesumnjivo privatnom kontekstu, nisu predmet ovog teksta. Međutim, ponekad se pojedincima nude pokloni koji su u vezi sa poslovnim
odnosima. Takvi se pokloni obično daju sa namerom da se stvori osjećanje obaveze kod poklonoprimca. U svim zemljama je krivično delo kada javni službenik primi poklon ili neku korist koja se daje kao mito. Problem je kako će službenik razlučiti da li mu se nudi mito ili poklon. Poklon može da bude dat potpuno nevino i u dobroj namjeri, a može da bude i pokušaj uticaja na službenika. Davalac poklona može imati mnoštvo motiva, počev od prijateljstva, gostoprimstva i zahvalnosti do mita i iznude. U kontekstu poslovnih odnosa, pokloni se retko nude pojedincima iz milosrđa ili gostoljubivosti. Takvim se mogu smatrati pokloni koji imaju malu ili nikakvu komercijalnu vrednost, poput sitnih uspomena i bezvrednog nakita. Međutim, u slučajevima kada se vrijednost poklona ne može smatrati sitnom, vrlo je moguće da je poklon dat kako bi se
stvorilo osjećanje obaveze ili čak očekivanja da se nešto dâ za uzvrat. Osjećanje obaveze se može pojaviti i kada se prihvati besplatan obrok, karte za sportski događaj ili popust pri kupovini. Kada jednom prihvati takav poklon, javni službenik se može kompromitovati. Ukoliko davalac poklona zatraži kasnije privilegovan tretman, službeniku može biti teško da takav zahtev odbije. Davalac poklona moe čak da zapreti da će u javnost izneti kako je službenik od njega tražio dati poklon. Oni koji pokušavaju da korumpiraju javne službenike često počinju sa darivanjem sitnica, tako da se čini da iza toga ne može postojati neki nedoličan motiv. Jedan od načina da službenik postane umješan u korupciju je njegovo psihičko racionalisanje prihvatanja poklona ili koristi. često se koriste sledeći izgovori:
-Svi drugi rade isto.
-Poklonodavac je motivisan čistom velikodušnošću, ljubaznošću i prijateljstvom.
-Razmena poklona i povlastica nikome ne škodi.
-Pokloni i povlastice učvršćuju poslovne odnose, koje podstiču efikasnost administracije i ruše birokratske formalnosti.
-Pokloni i povlastice su samo deo kulturnog rituala i prakse. Bilo bi uvredljivo odbiti ih.
-Javni službenici nisu dovoljno plaćeni. Oni zaslužuju malu dodatnu nadoknadu preko plate.

8.1. Krivično pravni aspekt kd primanje i davanja mita

Primanje mita, Član 423

(1) Službeno lice koje zahtijeva ili primi poklon ili drugu korist ili koje primi obećanje poklona ili druge koristi za sebe ili drugog da u okviru svog službenog ovlašćenja izvrši službenu radnju koju ne bi smjelo izvršiti ili da ne izvrši službenu radnju koju bi moralo izvršiti, kazniće se zatvorom od dvije do dvanaest godina.
(2) Službeno lice koje zahtijeva ili primi poklon ili drugu korist ili koje primi obećanje poklona ili druge koristi za sebe ili drugog da u okviru svog službenog ovlašćenja izvrši službenu radnju koju bi moralo izvršiti ili da ne izvrši službenu radnju koju ne bi smjelo izvršiti,
kazniće se zatvorom od dvije do osam godina.
(3) Službeno lice koje izvrši djelo iz st. 1 ili 2 ovog člana u vezi sa otkrivanjem krivičnog djela, pokretanjem ili vođenjem krivičnog postupka, izricanjem ili izvršenjem krivične sankcije,
kazniće se zatvorom od tri do petnaest godina.
(4) Službeno lice koje poslije izvršenja, odnosno neizvršenja službene radnje, navedene u st. 1, 2 i 3 ovog člana, a u vezi s njom, zahtijeva ili primi poklon ili drugu korist,
kazniće se zatvorom od tri mjeseca do tri godine.
(5) Strano službeno lice koje učini djelo iz st. 1, 2, 3 i 4 ovog člana, kazniće se kaznom propisanom za to djelo.
(6) Odgovorno lice u privrednom društvu, ustanovi ili drugom subjektu koje učini djelo iz st. 1, 2 i 4 ovog člana, kazniće se kaznom propisanom za to djelo.
(7) Primljeni poklon i imovinska korist oduzeće se.

Davanje mita,Član 424

(1) Ko službenom licu učini ili obeća poklon ili drugu korist da u okviru svog službenog ovlašćenja izvrši službenu radnju koju ne bi smjelo izvršiti ili da ne izvrši službenu radnju koju bi moralo izvršiti ili ko posreduje pri ovakvom podmićivanju službenog lica, kazniće se zatvorom od šest mjeseci do pet godina.

(2) Ko službenom licu učini ili obeća poklon ili drugu korist da u okviru svog službenog ovlašćenja izvrši službenu radnju koju bi moralo izvršiti ili da ne izvrši službenu radnju koju ne bi smjelo izvršiti ili ko posreduje pri ovakvom podmićivanju službenog lica, kazniće se zatvorom do tri godine.

(3)Odredbe st. 1 i 2 ovog člana primjenjuje se i kada je mito dato ili obećano stranom službenom licu.

(4) Učinilac djela iz st. 1, 2 i 3 ovog člana koji je prijavio djelo prije nego što je saznao da je ono otkriveno može se osloboditi od kazne.

(5) Odredbe st. 1, 2 i 4 ovog člana primjenjuju se i kad je mito dato ili obećano odgovornom licu u privrednom društvu, ustanovi ili drugom subjektu.

(6) Poklon, odnosno druga korist koji budu oduzeti od lica koje je primilo mito mogu se u slučaju iz stava 4 ovog člana vratiti licu koje je dalo mito.

8.2. Pojavni oblici kd primanje i davanje mita

Poznavanja pojavnih oblika potrebno je da bi se sagledali uslovi koji koji pogoduju takvom stanju i blagovremeno preduzele mjere, ne samo od strane državnih organa već i od drugih subjekata društva, da se takve okolnosti organizovano i svjesnom akcijom otklone. Korupcija i raznovrsni oblici podmićivanja egzistiraju u manje više svim granama privrede i u skoro svim oblastim privrednog poslovanja. Sektor prometa robe je sektor privrede koji je najugroženiji mnogobrojnim i veoma raznovrsnim oblicima korupcije, a može se, s dosta sigurnosti, tvrditi da se u trgovini, kako unutrašnjoj tako i u spoljnoj, nalazi žarište korupcije. Spoljna trgovina je ugrožena raznim vidovima podmićivanja koji se veoma teško otkrivaju, a još teže obezbjeđuju dokazi. Činjenica je da je sistem trgovine sa zapadnim zemljama takav da inostrani trgovci daju kupcima određeni procenat provizije koji je u toliko veći ukoliko je riječ o robi lošeg kvaliteta. Klasični oblici podmićivanja vrše se, po pravilu ,, u četiri oka’’. Predmet poklona je najčešće novac, koji nema posebne karakteristike, te iza takvih situacija ne ostaju materijalni dokazi.Verbalnih dokaza takođe nema jer su primalac i davalac mita obostrano zainteresovani i nastoje da sam akt izvršenja krivičnog sjela učine tajnim. Materijalni dokazi se mogu obezbjediti jedino zaticanjem na djelu izvršenja kd čija je pretpostavka veoma naporan i složen operativni rad.
Savremeni oblici korupcije prikrivaju se najčešće :
• fiktivnim ugovorima o djelu;
• falsifikovanim putnim računima;
• fiktivnim zasnivanjme radnog odnosa;
• odobravanjme nerealnih provizija;
• izdavanjme garantnih pisama;
• angažovanjm određenih lica u svojstvu spoljnih saradnika, stručnih savjetnika ili konsultanata;
• isplatom autorskih honorara za ,,djela’’ koja nisu napisana;
• fiktivnim troškovima reprezentacije i reklame kojima se prikriva davanje skupocjenih poslova;ž
• ,,angažovanjem’’ drugil lica u razne komisije i druga tijela koja se samo radi toga obrazuju;
• vršenje raznovrsnih besplatnih usluga ili usluga uz simboličnu nadoknadu;
• fiktivnom doradom robe u stranoj firmi;
• prodajom robe po cijeni koja je znatno niža od stvarne i sl;

Dokumentacija sa kojom se poslovi sa elementima ovoh krivičnih djela pokrivaju formalno je ispravna. Za pokrivanje i legalizovabnje podmićivanja veoma široko se poslednjih godina koristi rad po ,,ugovoru o djelu’’. U velikom broju slučajeva ugovor o djelu predstavlja parvana iza koga se prikrivaju ne samo različiti oblici podmićivanja već i druga prisvanjanja državne imovine.

8.3. OTKRIVANJE DJELA

Prva i osnovna pretspostavka za uspješno riješavanje ovih djela je da organi otkrivanja pznaju osnovne tokove društvenog i privrednog života, da imaju širok oslonaca na građane koji daju, odnosno saoštavaju korisna saznanja za ovu vrstu delikata, da pozanju, sistematski prate i izučavaju pojavne oblike i načine prikrivanje korupcije i da na osnovu toga iznalaze adekvatne metode i sredstva za prikupljanje i obezbjeđivanje materijalnih tragova.Opšra obavijštenost o ovvim kd je značajna jer bez ošte obaviještenosti skoro i da nije moguće uspješno raditi, ne samo na otkrivanju ove vrste delikata već i svih ostalih.Obaviještenja o ovim kd i njihovim učiniocima dobijaju se na razne načine. Nekada to može biti na osnovu spoljnih manifestacija u načinu života određenih lica,gdje se mogu ispoljavati materijalni tragovi primanja mita(raskalašan život, trošenje novca po barovima i lokalima, kupovanje automobila, izgradnja kuća i vila isl.), nekada to mogu biti javna pogovaranja, a nekada su korisne i anonimne prijave dobronamjernih građana. U određenim slučajevima to mogu biti prijave, odnosno obavještenja građana koji su na posredan način saznali, tj od drugih saznali za ovakve slučajeve. Isto tako mogu biti korisne i prijave građana od kojih su odgovorna ili službena lica zahtjevala mito.U toku kriminalističke obrade, pored angažovanja građana radi prikupljanja i obezbjeđivanja dokaza i obavještenja, mogu se koristiti još neke operativno tehničke mjere i radnje.To su prije svega praćanje, neposredni uvid i privremeno oduzimanje određene dokumentacije i korišćenje nekih naučnih i tehničkih dostignuća..Cilj praćenja u ovakvim situacijama treba da bude prikupljanje osnovnih podataka o licu ili grupi lica koja se bave ovakvim nedozvoljenim djelatnostima i treba da stvori povoljne uslove za pronalaženje i obezbjeđenje mogućih materijalnih dokaza uvidom u određenu dokumenataciju, ličnim pretresanjem ili pretresanjme stana i drugih prostorija, a u izuzetnim situacijama da omogući zaticanje na djelu prilikom prijema novca ili neke druge pokretne stvari koja se daje kao ,,poklon’’ učiniocu kd primanje mita.
Često prilikom sprovođenja kriminalističke obrade, dolazi se do saznanja da su izvjesna dokumenta i isprave poslužile kao sredstvo da se primanje i davanje mita prikriju i na određen način nezakonita radnja službenih ili odgovornih lica legalizuje. Obično je riječ o raznovrsnoj dokumentaciji koja je u suštini falsifikovana,tj. sve činjenice, ili samo neke od njih, koje su u određenu dokumentaciju unijete, neistinite su. Kod velikog broja kd primanja i davanja mita potreban je neposredan uvid u dokumentaciju koja je poslužila za prikrivanje ovih kd..Takvu dokumentaciju radi obezbjeđenja dokaza treba privremeno oduzeti i to uvijek kada je riječ o falsifikovanoj dokumentaciji za koju se sumnja da može biti uništena ili sakrivena. U određenim slučajevima kada je to neophodno treba angažovati vještaka odnosno specijalizovanu službu.. Pregledom spisa omogućava se utvrđivanje kruga svih osoba koje su učestvovale u primanju mita, kao i svih lica u čijem je interesu donijeta odluka. Osoba koja je potpisala dokument, nejčešće je primalac mita, a korinik podmićivač. Ne treba propustiti istraživanje šifrovanih zapisa , kartica u notesima i kalendarima, rokovnicima ili na papirima zabilježenih tel brojeva i adresa. Radi što otkrivanja ovih kd treba koristiti i neka naučna i tehnička sredstva koja mogu da posluže za fiksiranje određenih činjenica koje se mogu neposredno zapaziti i kao takva, imaju sve veći značaj u praksi u otkrivanju i dokazivanju ovog djela(poligraf isl., trasološke analize na dokumentima i predmetim mita, kao i na licu mjesta.)

8.4. DOKAZIVANJE DJELA

U toku kriminalističke obrade kd primanja i davanja mita najznačajnije faze su prikupljanje i fiksiranje dokaza jer su bez toga nemogući uspješno okončavanje kriminalističke obrade i podnošenje krivične prijave. Aktivnost istražnih organa mora biti usmjerena na pravcu pronalaženja i obezbjeđenja materijalnih tragova. Kada je riječ o ovim krivičnim djelima u toku kriminalističke obrade moguće je izvršiti prikupljanje sledećih dokaza:falsifikovani dokumenti i ugovori o djelu, falsifikovani putni računi, falsifikovane priznanice, falsifikovana dokumentacija o zasnivanju radnog odnosa, falsifikovana dokumentacija o spoljnotrgovinskom prometu robe i deviznom poslovanju, kao i neposredni ili posredni dokazi o prikrivanju ovih kd. Verbalni lični dokazi igraju značajnu ulogu u dokazivanju ovih djela,uz činjenicu da svjedoci oštećeni i druga lica od kojih je zahtjevan mito, ili su ga u praksi već dali, vrlo često svoje izjave mijenjaju, ipak se ne bi a priori trebalo odreći mogućnosti korišćeanja ovih dokaza. Prijave ili obavještenja od lica koja prijavljuju ova dijela moraju da podliježu savjesnoj provjeri i pronalaženju drugih dokaza. Obavještenje u vezi ovih kd se mogu prikupiti na sledeće načine:
• Razgovor sa prijaviteljem koji nije učestvovao u podmićivanju
• Razgovor sa licem koje je službena osoba pokušala ucijenom prinuditi na davanje mita
• Razgovor sa osumnjičenim,okrivljenim za davanje, odnosno uzimanje mita
• Razgovor sa osumnjičenim,ispit osumjničenog za posredovanje pri podmićivanju
• Razgovor sa mogućim svjedocima, saslušanje svjedoka
• Predočavanje radi prepoznavanja
• Izlazak na lice mjesta

Takođe obezbjeđenje dokaza u vezi ovih kd se može obezbjediti hvatanjem učinioca na djelu što je jedan od najpouzdanijih dokaza kod ove vrte krivičnih djela.(Zaticanje da djelu –in flagranti delicti). S obziorom na to da je osnovni cilj kriminalističke obrade krivičnih djela primanja mita da se utvrdi postojanje ovih krivičnih djela prikupljanjem i obezbjeđenjem drugih dokaza, pretresanje stana i lica upravo služi tome cilju. Kada se stvore uslovi da se kod osumnjičenog pronađu predmeti i tragovi kd, pripadnici policije, postupajući u skladu sa ovlašćenjima iz ZKP-a, preduzuimaju pretresanje stana ili samog osumnjičenog, s ciljem da pronađu novac ili druge pokretne stvari koje su najčešće, predmet ovih krivičnih djela, a zatim da pronađu falsifikovanu dokumentaciju koja je služila za prikrivanje nevedenog krivičnog djela.

ZAKLJUČAK

Usled korupcije se smanjuju poreski prihodi, uvećavaju rashodi javnih službi i pogrešno preusmeravaju resursi u privatnom sektoru. Utvrđena je i negativna korelacija između korupcije, s jedne strane, i dobre vladavine odnosno privrednog razvoja sa druge strane.
Korupcija ponižava obične građane i slabi državu. Prilagođenost krivičnog prava potrebama borbe protiv korupcije jeste srž svake bitke koja se protiv nje vodi, bilo u javnom ili privatnom sektoru. U velikoj meri sadašnja kriza u mnogim zemljama ima koren u činjenici da se zakoni ne primenjuju. Neuspeh institucija je delimično plod slabosti koje su već postojale u sudskom sistemu, a drugim delom posledica odsustva podrške da se same institucije ojačaju. I pored toga, dobar pravni okvir je polazna tačka od koje se ne može pobeći. Kada se zakoni pišu,oni treba da budu jednostavni za razumevanje i primjenu. Za suzbijanje korupcije ne postoje magična rešenja.
Ima mera kojima se brzo može postići uspeh, kao što je, na primer, uobličavanje procedura carinske administracije, veća transparentnost postupka javnih nabavki, krivično gonjenje većeg broja korumpiranih funkcionera, ali ne postoji sveobuhvatno instant rešenje. Borba protiv korupcije je dug i težak proces koji se nikada ne završava.

LITERATURA

- Bošković,M.: ,,Privredni kriminalitet'', Fakultet za poslovni menadžment Bar, Pobjeda,Podgorica, 2009
- Bošković,M.:,,Organizovani kriminalitet’’,,Matica Srpska,Unija fakulteta Jugoistočne Evrope,Prometej,Novi Sad,2009
- Jelačić,M.:Korupcija,Beograd,1996
- Teofilović,N.: Sprečavanje,otkrivanje i dokazivanje krivičnih djela korupcije i pranja novca,Policijska akademija,Beograd,2006

PROČITAJ / PREUZMI I DRUGE SEMINARSKE RADOVE IZ OBLASTI:

ASTRONOMIJA | BANKARSTVO I MONETARNA EKONOMIJA | BIOLOGIJA | EKONOMIJA | ELEKTRONIKA | ELEKTRONSKO POSLOVANJE | EKOLOGIJA - EKOLOŠKI MENADŽMENT | FILOZOFIJA | FINANSIJE |  FINANSIJSKA TRŽIŠTA I BERZANSKI    MENADŽMENT | FINANSIJSKI MENADŽMENT | FISKALNA EKONOMIJA | FIZIKA | GEOGRAFIJA | INFORMACIONI SISTEMI | INFORMATIKA | INTERNET - WEB | ISTORIJA | JAVNE FINANSIJE | KOMUNIKOLOGIJA - KOMUNIKACIJE | KRIMINOLOGIJA | KNJIŽEVNOST I JEZIK | LOGISTIKA | LOGOPEDIJA | LJUDSKI RESURSI | MAKROEKONOMIJA | MARKETING | MATEMATIKA | MEDICINA | MEDJUNARODNA EKONOMIJA | MENADŽMENT | MIKROEKONOMIJA | MULTIMEDIJA | ODNOSI SA JAVNOŠĆU |  OPERATIVNI I STRATEGIJSKI    MENADŽMENT | OSNOVI MENADŽMENTA | OSNOVI EKONOMIJE | OSIGURANJE | PARAPSIHOLOGIJA | PEDAGOGIJA | POLITIČKE NAUKE | POLJOPRIVREDA | POSLOVNA EKONOMIJA | POSLOVNA ETIKA | PRAVO | PRAVO EVROPSKE UNIJE | PREDUZETNIŠTVO | PRIVREDNI SISTEMI | PROIZVODNI I USLUŽNI MENADŽMENT | PROGRAMIRANJE | PSIHOLOGIJA | PSIHIJATRIJA / PSIHOPATOLOGIJA | RAČUNOVODSTVO | RELIGIJA | SOCIOLOGIJA |  SPOLJNOTRGOVINSKO I DEVIZNO POSLOVANJE | SPORT - MENADŽMENT U SPORTU | STATISTIKA | TEHNOLOŠKI SISTEMI | TURIZMOLOGIJA | UPRAVLJANJE KVALITETOM | UPRAVLJANJE PROMENAMA | VETERINA | ŽURNALISTIKA - NOVINARSTVO

 

preuzmi seminarski rad u wordu » » » 

Besplatni Seminarski Radovi

SEMINARSKI RAD