Posebne dokazne radnje

Korišćenje savremenih i naučnih i tehnoloških dostignuća u suprotostavljanju kriminalitetu, pogotovo u segmentu njihovog otkrivanja i obezbeđenja dokaza, smatra se imperativom u savremenim uslovima. Organi unutrašnjih poslova mogu imati uspeha u suzbijanju teških krivilnih dela, naročito organizovanog kriminaliteta, samo uz korišćenje savremeneih sredstava. Prema tome ne dileme da li državni organi posebno organi otkrivanja i gonjenja, a prvenstveno policijski organi,treba da koriste savremena tehnička dostignuća, u suzbijanju kriminaliteta.
Specijalne istražne tehnike predstavljaju posebne metode koje se zasnivaju ne samo na korišćenju određenih tehnika već i u primeni posebnih sredstava, radnji i mera, što ove metode čini specijalizovanim, dajući im posebnu operativnu dimenziju. Nije od nekog posebnog značaja kako će se metodi zvati, odnosno koji će se termini koristiti u pojedinim zakonodavstvima. Bitno je da oni budu precizno regulisani i da se njihovim korišćenjem mogu obezbediti dokazi, naročito kod onih krivilnih dela kod kojih je teško ili nemoguće na drugi način obezbediti dokaze.

2.Posebne dolazne radnje

2.1. Tajni nadzor i tehničko snimanje telefonskih razgovora, sredstava za komunikadiju na daljinu i privatnih razgovora koji se obavljaju u privatnim ili javnim prostorijama ili na otvorenom ( ZKP CG ), odnosno tajni zvučni nadzor i snimanje telefonskih i drugih razgovora ili komunikacija drugim tehničkim sredstvima ( ZKP S )

Na današnjem nivou razvoja tehničke mogućnosti koje se mogu koristiti u za nadzor i tehničko snimanje telekomunikacija u cilju suprotstavljanja kriminalitetu, stalno se razvija, težeći ka savršenstvu. Može se slobodno reći da je teško ostvariti sigurnost od prisluškivanja, bez obzira koje sredstvo telekomunikacije se koristi za međusobnu komunikaciju i bez obzira na to da li se lice nalazi na zatvorenom ili otvorenom prostoru. U tom kontekstu treba istaći da se stvaraju novi modeli „stenica“ koji se premanentno usavršavaju.
Ove specijalne istražne tehnike sastoje se u tajnom nadzoru ( prisluškivanju ) i snimanju razgovora koji se vode na daljinu. Tim radnjama obuhvaćen je nadzor tehničko snimanje svih sredstava za tehničku komunikaciju na daljinu. U tehničkom pogledu taj nadzor se odnosi na sva tehnička sredstva u bilo kojem obliku (stacioniranom, mobilnom,digitalnom, analognom, tonskom, slikovnom ...) koja korisnici upotrebljavaju, bilo poštanskih, bilo preko drugih organizacija, na koje se proteže ustavno-pravna i krivično pravna zaštita.
Elektronska tehnička sredstva se koriste za tajno prisluškivanje razgovora u određenim prostorijama, a donekle i u automobilima, i na otvorenom prostoru, ali i za tajnu kontrolu telefonskih razgovora i drugih sredstava komunikacija, kao pto su kompjuter, telefaks, pejdžer... Razna elektronska sredtva se koriste za nadzor i simanje razgovora putem drugih sredstava komunikacije, bilo žičanih bilo bežičnih veza, kao pto su telegrafski saobraćaj, mobilni telefoni, radio u tv veze... Danas kada kriminalitet postaje sve složenija negativna društvena pojava, kada teži ka ekspanziji, internacionalizaciji i ispoljavanju novih formi organizovanog kriminaliteta, logično je da ove mere tajnog nadzora i posebne dokazne radnje nalaze svoju punu primenu u operativnoj delatnosti policije, sa ciljem otkrivanja , razjašnjavanja i dokazivanja određenih krivičnih dela.
Pod prisluškivanjem telefonskih razgovora podrazumeva se snimanje saobraćaja tehničkim sredstvima, koje se odvija preko javnih telefona i telefonskih linija, u cilju saznanja sadržaja međusobnih razgovora i utvrđivanja identiteta lica koja vode razgovor. Prisluškivanje i snimanje ovih razgovora je jednostavnije i bezbednije nego priskluškivanje i snimanje neposrednih razgovora, bez obzira na to gde se oni obavljaju.
Od novijih tehničkih sredstava komunikacija danas su u upotrebi mobilni telefoni i persoonalni računari. Mobilne telefone, koji svakim danom sve više postaju sredstvo komunikacije među ljudima, pa tako koriste i razna lica iz kriminogenih sredina za svoje dogovore, tako da primenom odgovarajućih tehničkih sredstava možemo saznati i tehnički snimiti sadržaj takvih razgovora, pa identifikovati sagovornici., tim što je poznato da se korisnik mobilnog telefona može locirati na bilo kom mestu.
Odobravanjem ovih mera i radnji i njihovim tajnim sprovođenjem, primenom odgovarajućih tehničkih sredstava od strane policije i drugih organa, omogućava se slušanje i tehničko snimanje razgovora koji se vodi.
Obaveštajne službe se bave tajnim ugrađivanjem elketro-tehničkih sredstava u određenim prostorijama i u toj delatnosti najčešće koriste minijaturne radio stanice, tranzistorske prijemnike, odašiljače, kamere, mikrofone.
Prisluškivanje neposrednih razgovora koji se vode u određenim prostorijama, i njihovo snimanje se vrši pomoću žičnog i bežičnog sistema.
Zakon o krivičnom postupku Srbije predviđa da ovlašćena službena lica policije, odnosno BIA mogu radi izvršenja ove ove posebne dokazne radnje tajno ući u stan i drugie prostorije i postaviti tehničke uređaje.

2.2. Tajno fotografisanje i vizuelno snimanje u privatnim prostorijama, na javnim mestima i otvorenom prostoru ( ZKP CG ), odnosno optička snimanja lica ( ZKP S )

Ove mere tajnog nadzora i posebne dokazne mogu da budu od bitnog značaja za otkrivanje krivičnog dela, učinioca i obezbeđenja ličnih i mateijalnih dokaza, i najčešće se realizuje kroz tajno praćenje, čime se dolazi do situacije da se interesantni objekat tajno fotografiše ili vizuelno snimi, bez obzira na to da li je na otvorenom ili zatvorenom prostoru. Primena ovih mera i radnji može dovesti do otkrivanja krivilnog dela i učinioca, odnosno hvatanja učinioca pri izvršenju krivilnog dela, do hvatanja učinioca pri podeli protivzakonom pribavljene imovinske koristi, do otkrivanja učesnika, do pronalaženja sredstava izvršenja krivičnog dela. Ove mere i radnje pored represivnog mogu ostvariti i preventivni efekat, odnosno primenom ove mere može se sprečiti izvršenje nekog drugog krivičnog dela. A može se doći i do podataka koji ukazuju na izvesne okolnosti.
Tajno fotografisanje i praćenje sprovode određeni pripadnici policije odnsono BIA, stručno obučeni da vrše taj posao, koji uz to ima i razvijenu moć opažanja i pamćenja svih bitnih detalja značajnih za kriminalnu delatnost.Da bi se tokom praćenja obezbedili dokazi u skladu sa prcesnim odredbama, potrebno je da se odgovarajućom tehnikom,registruju, odsnosno dokumentuju odrepene radnje praćenog lica, predmeti koji su u vezi sa krivilnim delom, i dtuge činjenice koje su od uticaja na otkrivanje krivilnog dela, učinioca i obezbeđenja dokaza. Stoga u dokumentovanju tajnog praćenja značajnu ulogu ima tajno fotografisanje koje se vrši upotrebom savremenih tehničkih sredstava, kao što su fotoaparati, kamere, skriveni minujaturni fotoaparati.

2.3. Simulirana kupovina predmeta i lica i simulovano davanje i primanje mita ( ZKP CG ), odnosno pružanje simulovanih poslovnih usluga i sklapanje simulovanih pravnih poslova ( ZKP S )

Bez obzira na različite nazive ovih mera u zakonicima o krivičnom postupku, u suštini među njima nema nekih bitnih razlika i treba istaći da se radi o dve mere koje spadaju u simulovane pravne poslove i njihova primena dolazi do izražaja u otkrivanju, razjašnjavanju i dokazivanju krivilnih dela iz oblasti krijumčarenja i nedozvoljene trgovine.
Mere fiktivne kupovine premeta i lica, odnosno mera pruđanja simulovanih pravnih usluuga, odnosi se na sve one predmete i lica koja su u vezi sa krivičnim delom, pa to mogu biti predmeti koji su pribavljeni krivičnim delom, sredstva izvršenja krivičnih dela , predmeti koji su proistekli izvršenjem krivičnog dela, kao i svi drugi relevantni predmeti koji se mogu dovesti u vezu sa nekim krivilnim delom. Primena mere simulovane kupovine predmeta, odnosno pružanje simulovanih poslovnih usluga, posebno dolazi do izražaja kod nekih krivičnih dela koja se vrše u kontinuitetu ( krivina dela u vezi sa neovlašćenim držanjem, proizvodnjom, prodajom droge, municije ... ) Primenom ove mere dolazi se do veoma značajnih dokaznih i operativnih informacija koje se odnose na određenu kriminalnu delatnost a može se utvrditi i identitet pojedinih pripadnika kriminalne organizacije.
Druga radnja u sklopu ove mere tajnog nadzora kao što joj je i ime, pretežno se odnosi na krivična delap rimanja i davanja mita i druga korupcijska krivična dela, čije dokazivanje uobičajnim dokaznim sredstvima predstavlja poteškoće organima krivičnog gonjenja.
Radnja izvršenja tih delikata, u pravilu se odvija između 2 lica, a neretko i posredovanjem trćih lica. Ovom merom tajnog nadzora pokušavaju se prevladati uočene prepreke u dokazivanju tih društveno štetnih i kažnjivih oblika ponašanja, Pored toga što treba izvršiti veoma dobru kriminalističko teaktičku i tehničku pripremu veoma je bitno da se obezbedi i naredba istražnog sudije o pretresanju, koje obavezno treba sprovesti, u odnosu na primaoca mita , njegov stan, i prostorije, odmah nakon primanja novca ili neke druge vrednosti.
Da bi se ove radnje mogle sprovesti potrebno je da policija raspolaže relevantnim informacijama o pripremi za izvršenje nekog od navedenih dela. Korišćenje simulovanog otkupa, odnsono pružanje simluovanih pravnih usluga kod krivičnih dela krijumčarenja uglavnom se zasniva na nekompromitovanoj operativnoj vezi. Najčešće operativne veze po odobrenju kriminalne organizacije traže kupca u dogovoru sa policijom za krijumčarenu robu, kako bi se uzorci pojedinih vrsta robe ili manje količine robe prodavale bez otkrivanja od strane policije, koja najčešće igra ulogu kupca, čime operativna veza i prikriveni istražitelj ostvaruju veće poverenje u kriminalnog oranizaciji.
Primena ovih dela ne sme da predstavlja podstrekivanje na izvršenje krivičnog dela , mada postoje prigovori da u korišćenju ovih mera postoje neki elementi i provociranog krivičnog dela. Međutim takvi prigovori se ne mogu prihvatiti.
Tokom sprovođenja ovih mera i radnji, u mnogim kriminalistilko operativnim situacijama ukazaće se potreba i za tajnim snimanjem lica i predmeta. Prikupljeni podaci , snimci i psrave , predmeti do kojih se došlo primenom ovih posebnih radnju mogu se koristiti kao dokaz u krivičnom postupku.

2.4. Praćenje i isporuka predmeta krivičnog dela ( ZKP CG ), odnosno kontrolisana isporuka ( ZKP S )

Ova mera tajnog nadzora odnosn posebna dokazna radnja predviđena je konvencijom UN, protiv transnacionalnog organizovanog kriminaliteta, pod nazivom kontrolisana isporuka, i predstavlja značajnu istražnu tehniku za otkrivanje, razjašnjavanje i dokazivanje krivičnih dela krijumčarenja.
Prema konvenciji UN protiv nezakonitog prometa opojnih droga i psihoaktivnih supstanci, ova radnja se sastoji u nadziranju transporta odnosno, tako što policija ne preduzima odmah mere prema transportu, odnosno licima koje vrše transport, kako bi dosla do operativnih i dokaznih informacija o svim bitnim činjenicama konkretnog krivičnog dela, u vezi sa opojnim drogama, kao što su podaci o licima koji vrše transport, skladište, putevi krijumčarenja droge, posrednici, finansijeri, organizaotri, i kako bi stvorila sve uslove za lišenje slobode učinilaca ove kriminalne delatnosti.
Kako se iz navedenog može konstatovati, ova mera i radnja ima veoma značajnu praktičnu primenu, jer se njenim sprovođenjem mogu pribaviti značajni materijalni dokazi, i prikupiti podaci i licima kojima su poznate pojedine činjenice sa konretnom kriminalnom grupom. U suštini radi se u praćenu određene kriminalne delatnosti, ali bez preduzimanja konkretnih represivnih mera, da bi se sačekala najoptimalnija situacija za presecanje kriminalne delatnosti, hvatanje učinilaca i obezbeđivanje dokaza.
Prikupljeni podaci i predmeti tokom sprovođenja ove posebne istražnje radnje predstavljaju dokaz u krivičnom postupku, ukoliko je radnja sprovedena u skladu sa procesnim odredbama.

2.5. Prikriveni islednik

Prikriveni islednik na današnjem nivou kriminaliteta i te kako je potreban, a njegov značaj dolazi do izražaja zbog činjenice da je ova radnja procesno regulisana.
Prikriveni islednik je lice, po pravilu pripadnik Organa unutrašnjih poslova, koje se tajni infiltrira, odnosno ubacuje u određenu kriminalnu sredinu prema kojoj policija usmerava delatnost u cilju otkrivanja i dokazivanja konkrente kriminalne organizacije.
Prikriveni islednik je posebno nadaren školovan, i opremčjen pripadnik policije, koji uspostavlja vezu sa kriminalnom organizacijom radi dobijanja informacija koje su osnov za sledeže mere policije u suzbijanju organizovanog kriminaliteta.
Posebnu dokaznu radnju angažovanje prikrivenog islednika određuje istražni sudija pismenom i obrazloženom naredbom na zahtev javnog tužioca.
Prikrivenog islednika određuje ministar unutrašnjih poslova, odnosno direktor BIA ili lice koga on ovlasti.
Ova radnja traje onoliko vremena koliko je potrebno da se prikupe dokazi, a najduže šest meseci.
On ne sme da vrši k.dela, niti da provocira izvršenje k.dela.

Prikriveni islednik mora imati:
a) dobro kreiranu legendu,
b) nameštenu biografiju, za koju mora posedovati dokumente,
c) mora dobro poznavati jezik kriminalne sredine i podzemlja i psihologiju ponašanja kriminalne organizacije,
d) način ponašanja i oblačenja u svemu poistovećen s kriminalnom sredinom.

Prikriveni islednik mora delovati po pravilima kriminalne organizacije, a na drugoj strani u okviru zakonskih normi. Zbog toga se prikriveni islednik suočava sa dve opasnosti: a) da bude otkriven, što može proizvesti razne posledice, b) da učestvuje u vršenju k.dela.
Saslušanje prikrivenog islednika kao svedoka obaviće se tako da se ne otkrije njegov identitet, odnosno da podaci o njegovom identitetu predstavljaju službenu tajnu.

2.6. Saslušanje svedoka saradnika

To je radnja koja se sastoji u tome da se kao svedok saslušava lice:
• za koje postoji osnovana sumnja da je pripadnik kriminalne organizacije i koje je to izričito i priznalo;
• protiv koga je doneto rešenje o sprovođenju istrage ili podignuta neposredna optužnica za delo organizovanog kriminala iz čl. 21. ovog zakonika, a koje je ono u potpunosti
• priznalo, a njegovo priznanje je podkrepljeno drugim dokazima.

Ovu posebnu dokaznu radnju predlaže javni tužilac.
Da bi lice moglo da postane svedok – saradnik, pored navedenih, mora da ispunjava i ostale uslove predviđene odredbama ovog zakonika

Zaključak

Pri preduzimanju posebnih dokaznih radnji mora se voditi računa da se u što manjoj meri narušava privatnost lica na koja se ne odnosi primena ovih mera.
Pripadnik policije, BIA i drugih organa, koji izvršava neku od navedenih posebnih dokaznih radnji, dužan je da vodi evidenciju i da istražnom sudiji i državnom, odnosno javnom tužiocu, dostavlja periodične izveštaje o izvršenju
Nakon završetka primene mere anvedeni dostavljaju tužiocu konačan izveštaj i ostali materijal pribavljen primenom odgovarajuće mere.
Ukoliko su navedene radnje sprovedene u skladu sa procesnim odredbama, na prikupljenim podacima i informacijama može se zasnivati sudska odluka.
Istražni sudija je ovlašćen da donese naredbu o prestanku primene određene mere, kada oceni da više ne postoje razlozi za njenu primenu.

Literatura

• Dr Mićo Bošković, Osnovi Kriminalistike, USEE, Novi Sad 2008
• Dr. D. Krapac, Zakon o krivčnom postupku i drugi izvori hrvatskog procesnog prava, Narodne novine Zagreb 2002 godina
• Dr. M milošević, Sistem državne bezbednosti, Policijska akademija, Beograd, 2001 godina

preuzmi seminarski rad u wordu » » » 

Besplatni Seminarski Radovi

SEMINARSKI RAD