OSTALI SEMINARSKI RADOVI
- PRAVO - |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
PRAVO NA ŽIVOT
Ustav republike Srbije, pravo na život, član 24.
„Ljudski život je neprikosnoven, u republici Srbiji nema smrtne kazn, .zabranjeno je kloniranje ljudskih bića“
Univerzalna deklaracija o ljudskim pravima, član 3.
“Svako ima pravo na život, slobodu i bezbednost ličnosti.“
Povelja o ljudskim i manjinskim pravima i građanskim slobodama, član 11.
„Ljudski život je neprikosnoven. U državnoj zajednici Srbija i Crna Gora ne postoji smrtna kazna. Zabranjeno je kloniranje ljudskih bića.“
Evropska konvencija o zaštiti ljudskih prava i osnovnih sloboda, član1.
“Pravo na život svakog čovjeka zaštićeno je zakonom. Niko ne može biti namjerno lišen života, osim kod izvršenja smrtne kazne po presudi suda, kojom je proglašen krivim za zločin za koji je ova kazna predviđena zakonom.”
Međunarodni pakt o građanskim i političkim pravima,član 6.
“Svako ljudsko biće ima urođeno pravo na život. Ovo pravo mora da bude zaštićeno zakonom. Niko ne može biti samovoljno lišen života.”
PRAVO NA ŽIVOT KAO OSNOVNO LJUDSKO PRAVO
Život je najznačajnija vrednost čovjeka koja daje osnov i smisao svim
ostalim vrijednostima koje čovjek ima. S toga je u svakom civilizacijskom
društvu pravo na život najznačajnije ljudsko pravo. Ako se za ljudska
prava može smatrati da su prirodna prava čovjeka onda se to najpre može
tvrditi za pravo na život. U tom smislu svi pravni dokumenti kojima se
proklamuju prava građana odnosno ljudska prava, definišu i potvrđuju ovo
pravo, a ustavi savremenih država u odredbama o pravima čoveka ističu
pravo na život kao prvo među pravima građana. Svako proklamovano i priznato
pravo ima svoju pravu vrednost samo onda ako je efikasno pravno zaštićeno.
Zato i pravo na život mora od strane pravnog poretka biti zaštićeno odgovarajućim
pravnim mjerama, a s obzirom na izuzetnu važnost toga prava, i krivično-pravna
zaštita, kao najjači vid pravne zaštite, mora biti na odgovarajući način
postavljena.
Razvoj se može pratiti i kroz pravnu istoriju pojedinih zemalja, posebno
kroz istoriju našeg prava (Dušanov zakonik, Karađorđev zakon, Zakon Prote
Mateje Nenadovića, Krivični zakonik Kraljevine Jugoslavije pa sve do Krivičnog
zakonika Republike Srbije). Krivično-pravna zaštita života čovjeka iako
je u krivičnom pravu oduvjek postojala nije u svim periodima bila ista.
Savremeni razvoj ove zaštite karakteriše se proširivanjem i učvršćivanjem
zaštite prava na život ne samo na planu internog prava svake pojedine
zemlje već i na međunarodnom planu usvajanjem brojnih međunarodnih konvencija
i drugih međunarodnih dokumenata koji se mogu se posebno izdvojiti oni
vidovi inkriminacija koji su upravljeni samo na život i tjelo odnosno
tjelesni integritet čoveka. U tu grupu spadaju različite vrste ubistva,
zatim krivična dela kojima se povređuje ili ugrožava život čovjeka iz
grupe krivičnih djela protiv ustavnog uređenja, protiv čovječnosti i međunarodnog
prava, genocid ratni zločin, teška djela protiv zdravlja ljudi, protiv
opšte sigurnosti i dr. koja mogu kao tešku posljedicu da imaju lišavanje
života jednog ili više lica.
Nezavisno od različitih oblika ubistva i drugih inkriminacija koji imaju
za cilj zaštitu prava na život, osnovna pitanja koja se u odnosu na sve
oblike krivičnih djela postavljaju jeste: čiji se život zaštićuje tj.
koji može biti objekat kod ovih krivičnih djela i od kog momenta ta zaštita
nastaje i dokle ona traje. Kod pitanja ko je subjekt prava na zaštitu
i kao takav uživa krivično-pravnu zaštitu, i ako se kaže da je to čovjek,
onda je odgovor da je to ljudsko biće, rođeno od žene, bez obzira na različite
karakteristike koje pojedinog čoveka mogu da odlikuju. Bez značaja je
za pravo na život, da li je čovjek mlad ili star, zdrav ili bolestan,
sposoban ili nemoćan.
U krivičnom pravu svi ljudi imaju jednako pravo na život bez obzira na
rasu, nacionalnost, etničku pripadnost, vjeru, društveni položaj, poreklo,
pol, uzrast i druge karakteristike. Zaštita prava na život postoji nezavisno
od stanja u kome se čovjek nalazi, da li je zdrav ili bolestan, na samrti
i bez šansi da preživi situaciju u kojoj se nalazi. Zaštita prava na život
čovjeka ostvaruje se u punoj mjeri od momenta njegovog rađanja pa do momenta
nastupanja njegove smrti. Biološka smrt je prava smrt. Nju karakteriše
potpuni, trajan i nepovratan prestanak vitalnih funkcija organizma, naročito
rada mozga, srca i pluća. U slučaju biološke smrti izvesne biološke funkcije
u pojedinim tkivima i organima mogu se odvijati još izvesno vrijeme (reakcija
pojedinih mišića na mehaničke ili električne nadražaje), ali je potpuno
uspostavljanje osnovnih životnih funkcija nemoguće pa se može smatrati
da je život prestao.
PRAVO NA ŽIVOT
Pravo na život zaštićeno je nizom međunarodnih i regionalnih ugovora za
zaštitu ljudskih prava. Među najbitnijima koje je Srbija ratifikovala
izdvajamo Univerzalnu konvenciju o ljudskim pravima Ujedinjenih nacija,
Međunarodni pakt o građanskim i političkim pravima Ujedinjenih nacija,
Drugi fakultativni protokol o građanskim i političkim pravima Ujedinjenih
nacija, Evropsku konvenciju za zaštitu ljudskih prava i osnovnih sloboda
Saveta Evrope sa pratećim protokolima: Protokol 6 i Protokol 13, Evropsku
konvenciju o ekstradiciji, Međunarodna konvencija o ukidanju svih oblika
rasne diskriminacije, Međunarodna konvencija o ukidanju svih oblika diskriminacije
prema ženama. Međunarodni pakt o građanskim i političkim pravima Ujedinjenih
nacija i Evropska konvencija za zaštitu ljudskih prava i osnovnih sloboda
Saveta Evrope izričito zahtevaju da svaka država potpisnica zakonom zagarantuje
pravo na život i samim tim ukine smrtnu kaznu.
Kada je rječ o obavezi države da zakonom zaštiti pravo na život misli
se na donošenje krivično pravnih propisa kojim se kažnjava nezakonito
lišavanje ili ugrožavanje života svakog lica od strane drugog privatnog
ili službenog lica. Krivični zakonik Republike Srbije*, koji je stupio
na snagu 01. januara 2006. godine, propisuje u članovima 113-127 niz krivičnih
dela protiv života i tjela. U vezi sa zaštitom prava na život, novine
koje uvodi ovaj zakonik jesu dva nova oblika teškog ubistva - ubistvo
djeteta i ubistvo bremenite žene (čl. 114) i lišavanje života iz samilosti
(čl. 117). Eutanazija predstavlja lišavanje života lica i to najčešće
neizlečivog bolesnika na njegov izričit zahtjev. Ovde nije rječ o pomaganju
u samoubistvu, već o posebnom krivičnom djelu, kod koga se lekar ili neko
drugo lice koje pomaže okončanju života te osobe pojavljuje kao izvršilac
krivičnog djela. Iako je novi Krivični zakonik Republike Srbije predvideo
lišavanje života iz samilosti kao posebno i lakše krivično delo u odnosu
na ubistvo, i dalje postoje brojne dileme da li je eutanaziju ipak trebalo
dekriminalizovati.
Veliki značaj trebalo bi dati grupi krivičnih djela protiv čovječnosti
i drugih dobara zaštićenih međunarodnim pravom, od kojih ističemo zločin
protiv čovječnosti (čl.371) i krivično djelo nesprečavanje vršenja krivičnih
djela protiv čovječnosti i drugih dobara zaštićenih međunarodnim pravom
(čl. 384), kao nova krivična djela. Pored toga, postoje i grupe krivičnih
djela kojima se može ugroziti život ljudi, kao što su:
djela protiv zdravlja ljudi (u ovu grupu svrstana su i krivična djela
u vezi zloupotrebe droga, a koja su ranije bila propisana Osnovnim krivičnim
zakonom; kao i nova krivična djela: prenošenje infekcije HIV virusom,
protivpravno vršenje medicinskih eksperimenata i ispitivanja leka i nesavesnog
postupanja pri spravljanju i izdavanju lekova), djela protiv opšte sigurnosti,
djela protiv bezbednosti javnog saobraćaja, djela protiv životne sredine
(kao nova grupa krivičnih dela).
EUTANAZIJA
Ubistvo iz samilosti, na molbu ili uz pristanak ubijenog - eutanazija,
u savremenim uslovima sve više čini predmet interesovanja javnosti i ima
pristalica (naročito u krugovima lekara koji su često u prilici da im
takve molbe budu upućene kada posmatraju teške patnje neizlečivih bolesnika,
ali i u redovima pravnika koji to posmatraju sa gledišta prava na život
i u vezi sa tim i prava na smrt, otvara velike dileme koje oko eutanazije
postoje.
Krivično pravo nije prihvatilo eutanaziju kao osnov isključenja postojanja
krivičnog dela. U pojedinim zemljama postoje tendencije da se eutanazija
prihvati i da se predvidi sistem uslova pod kojima bi eutanazija bila
dozvoljena. Dileme o tome se kreću od shvatanja eutanazije da pravo na
život uključuje i pravo na smrt, humanost motiva iz kojih se to čini,
neizlečivo stanje bolesti, teške patnje i ozbiljan ili izričit zahtev
bolesnog lica. Pri ovim svim dilemama razlikuju se pitanja aktivne eutanazije
(usmrćivanje odgovarajućom aktivnom radnjom) ili pasivne eutanazije (prekidanjem
daljeg lečenja). Od problema eutanazije treba razlikovati problem isključivanja
aparata za reanimaciju i održavanje pojedinih životnih funkcija kod bolesnika
za koje se utvrdi da više nemaju izgleda da se povrate u stvarni život.
Ovakvi bolesnici ponekad po više godina ostaju uključeni na aparate pomoću
kojih se veštački održavaju neke njihove životne funkcije, pri čemu to
počinje da gubi svoj pravi smisao, jer su iščezli izgledi njihovog izlečenja.
U takvim slučajevima postavlja se pitanje ko i kada može da odluči o isključenju
aparata, o čemu se mora imati u vidu i potreba korišćenja tih aparata
za druge slučajeve sa boljim perspektivama za izlečenje. Rešenje se opet
svodi na to kako utvrditi da li je nečiji život zaista prestao i da li
ima makar najmanjih šansi za povraćaj u pravi život. To zahteva i precizno
određenje granice između života i smrti, jer dokle god postoji život,
ma kakav on bio, postoji pravo na život i ono se mora poštovati.
Izloženi elementi koji karakterišu život čoveka kao objekat krivično-pravne
zaštite određuju istovremeno i okvire te zaštite. Međutim, njen puni smisao
sa gledišta prava na život dobija se tek u sklopu krivično-pravne zaštite
i svih drugih ljudskih prava koja određuju sadržaj i kvalitet života čoveka.
Pravo na život mora istovremeno značiti i pravo na život dostojan čoveka.
Ostvarenje tog cilja u zaštitnoj funkciji mora da teži i savremeno krivično
pravo i da se u tom pravcu razvija.
SMRTNA KAZNA
Da li postoji opravdanost za postojanje smrtne
kazne, pitanje koje se nesprestano ponavlja, a na koje je teško dati
odgovor. Postoje struje u svim svjetskim sistemima koje su za postojanje
smrtna kazne i one struje koje su protiv toga.
Ne spori se mogućnost da države koje poznaju smrtnu kaznu i dalje zadrže
ovakvu sankciju u svojim zakonodavstvima, mada su predviđena važna ograničenja:
- Smrtna kazna se može izreći samo za najteža krivična dela. Izraz najteža
krivična dela opet je standard, koji se mora tumačiti, kako u skladu s
njegovim uobičajenim, univerzalnim značenjem, tako i u skladu sa shvatanjima
sredine i pravnim poretkom države u pitanju. Ne postoji odluka nekog međunarodnog
organa koja bi na ovo dala odgovor u konkretnom slučaju, ali su ti organi,
razmatrajući zakonodavstva država, neretko zamerali državama zato što
je smrtna kazna zaprećena za dela koja se ne mogu smatrati najtežim. Po
mišljenju Ekonomskog i socijalnog saveta UN, teška krivična dela u ovom
smislu mogu biti samo umišljajni zločini sa smrtnim i krajnje teškim posledicama.
Sumnja da je pravo na život ugroženo javlja se uvek kada krivični zakoni
predviđaju smrtnu kaznu za veliki broj krivičnih dela. Tako se na primer
u Iraku predviđa smrtna kazna za više od sto delikata, od kojih mnogi
nisu nasilne prirode, kao na primer neprijavljeno članstvo u političkim
strankama ili uvreda predsednika države. Takođe se kritikuje zaštita javne
imovine putem smrtne kazne, kojoj su naročito bile sklone socijalističke
zemlje.
- Smrtna kazna mora biti izrečena u skladu sa zakonom koji je važio u
trenutku kada je krivično delo izvršeno. Ovo ograničenje se ne mora posebno
naglašavati, jer je načelo zakonitosti (nullum crimen, nulla poena sine
lege) posebno ljudsko pravo, koje se odnosi na celu oblast krivičnog prava.
Naravno, kada su u pitanju najteže sankcije, ono ima posebnu važnost.
-Smrtna kazna ne može biti izrečena a da se pri tom povredi neko drugo
zakonom zaštićeno pravo ili ako je zaštićeno Konvencijom o genocidu. Ovo
se ograničenje tiče propisa kojim se predviđa smrtna kazna i samog načina
njenog izricanja. U novijoj praksi se povreda prava na život najčešće
videla onda kada je smrtna kazna izrečena u postupku koji nije bio ispravan.
-Smrtna kazna se ne može izvršiti nad trudnom ženom. Striktno tumačenje
ovoga ograničenja, zasnovano na pretpostavci da je žena pošteđena jer
bi se zajedno s njom ubilo i nerođeno dete, imalo bi surove posledice
jer se ne zabranjuje izricanje kazne, nego njeno izvršenje, što bi značilo
da se smaknuće odlaže samo do porođaja ili prekida trudnoće. Zato je ispravno
tumačenje da se žena ima konačno poštedeti: ono nalazi potporu u odgovarajućim
odredbama humanitarnog prava. Naime, prema dodatnim protokolima I i II
iz Ženevske konvencije od 1977. godine, zabranjeno je izvršavanje smrtne
kazne nad majkama sa zavisnom decom, odnosno majkama male dece.
-Konačno, u okvir prava na život spada i pravo svakog osuđenika na smrt
da traži pomilovanje i zamenu kazne. On se može koristiti amnestijom,
koja predstavlja kolektivno pomilovanje. Nijedan od ovih načina ukidanja
ili ublažavanja kazne nije u rukama suda, već izvršnih ili zakonodavnih
organa, pa ovo i nije pravni lek u pravom smislu reči već mogućnost da
se stvar razmotri još jednom s moralne, humanitarne i političke strane.
Izvršenje smrtne kazne protivno je pravu na život ako osuđenik nije uopšte
imao mogućnost i prilike da traži ublaženje kazne.
OPŠTA TEŽNJA KA UKIDANJU SMRTNE KAZNE
Od vremena kada su počela usvajanja raznih konvencija o zaštiti ljudskih
prava i regionalni ugovori o ljudskim pravima ojačao je pokret za ukidanje
smrtne kazne. Prema njihovim pripadnicima i mnogim uglednim kriminolozima,
smrtna kazna ne samo što ugrožava urođeno pravo na život i što je nepopraviva
u slučaju sudske greške, već se pokazalo da nema nikakvih efekata na stepen
kriminaliteta u društvu. Ustavni i vrhovni sudovi nekih zemalja faktički
su ukinuli smrtnu kaznu smatrajući da se ona kosi sa zabranom surovog,
nečovječnog i ponižavajućeg kažnjavanja.
Pošto je veliki broj država u međuvremenu ukinuo najtežu kaznu, došli
su na red i međunarodni ugovori. Prvo je Američka konvencija zabranila
državama koje su ukinule smrtnu kaznu da je ponovo uvedu (čl. 4. st. 3).
Zatim je Savjet Evrope 28. aprila 1983. usvojio Protokol br. 6 uz Evropsku
konvenciju, kojim se potpisnice obavezuju da ukinu smrtnu kaznu za sva
krivična djela osim onih koja su izvršena za vreme rata i neposredne ratne
opasnosti. Ovaj Protokol stupio je na snagu 1985. godine. Konačno, Generalna
skupština UN je 15. decembra 1989. godine usvojila Drugi fakultativni
protokol uz Pakt o građanskim i političkim pravima, koji je stupio na
snagu 15. jula 1991. godine. Njime se potpisnice obavezuju da neće više
izvršavati smrtne kazne i da će preduzeti mjere da ovu sankciju uklone
iz svojih zakona. Jedina rezerva koja se može staviti uz Protokol sastoji
se u tome što strana ugovornica može da zadrži pravo da izriče smrtnu
kaznu u doba rata na osnovu osude za najteža krivična djela vojne prirode,
izvršena za vreme ratnog stanja (čl. 2. st. 1).
Iz ovog se vidi da je težnja za ukidanjem smrtne kazne nezadrživa. Čak
i tamo gdje nije ukinuta, ona se izriče sve ređe. Međutim, čak i u većini
zemalja koje poznaju smrtnu kaznu, oduzimanje života izvršenjem smrtne
kazne statistički je beznačajno u odnosu na druge opasnosti koje vrebaju
čovjekovo pravo na život.
ZAKLJUČAK
Pravo na život predstavlja jedno od osnovnih ljudskih prava, i kao takvo
njegovu neprikosnovenost štite gotovo svi pravni sistemi, ustavi i drugi
zakonodavni akti zemalja širom svjeta. Pa ipak i pored toga svakodnevno
se upravo ovo ljudsko pravo krši, ljudski životi se gase ne prirodnim
putem, već nasiljem,silom i to najčešće od strane drugih ljudi, istih
onih koji bi upravo pravo na život trebalo da uzimaju kao vrhovni postulat
življenja svih nas, bez obzira na rasu, pol, vjersku ili polnu opredeljenost.
BIBLIOGRAFIJA
Ustav republike Srbije, 2006
Univerzalna deklaracija o ljudskim pravima
Povelja o ljudskim i manjinskim pravima i građanskim slobodama
http://www.lscg.org/
http://sh.wikipedia.org/
http://www.parlament.sr.gov.yu/
http://www.bgcentar.org.yu/
preuzmi
seminarski rad u wordu » » »
Besplatni Seminarski Radovi