OSTALI SEMINARSKI RADOVI
- PRAVO - |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
FRANCUSKI GRADJANSKI ZAKONIK
Kada pričamo o Francuskom građanskom zakoniku, možemo naprosto se bazirati na igru asocijacija. Ono osnovno može biti rečeno kroz nekoliko riječi, kao: prava, revolucija, noviteti, put ka boljem, sloboda, zakon, a sve to zajedno povezano i vrlo uspješno funkcionirajući.
Ovaj seminarski ne samo da govori o Zakoniku kao dokumentu, koji garantuje bolju i novu eru građanima Francuske, ali i drugih zemalja, već govori i o značaju pravljenja jednog ovakvog simboličnog „usmjerivača“ koji štiti i poštuje prava građana.
Dakle, kroz čitav seminarski se može provesti jedna rečenica, koja označava Francuski građanski zakonik kao savršenu cjelinu:
„Sloboda se sastoji u tome da čovjek može raditi sve što ne škodi drugome. Tako se prirodna prava svakog čovjeka omeđuju granicama koje drugim članovima društva osiguravaju uživanje tih istih prava. Te granice može odrediti samo zakon.“
Stanje u Francuskoj krajem XVIII vijeka
U vrijeme kad je Engleska kao najrazvijenija zemlja tog doba doživljavala industrijsku revoluciju, Francuska je bila pretežno agrarna zemlja, od 25.000.000 stanovnika 23.000.000 bili su seljaci. Francuska je u drugoj polovini XVIII vjeka bila feudalno-apsolutistička monarhija. Postojanje feudalnih prava na zemlju sprečavalo je razvoj kako zemljoradnje tako i industrije. Društvo se djelilo u tri staleža: plemstvo, sveštenstvo i treći stalež. Treći stalež je bio najbrojniji, a njegova najbrojnija kategorija bili su seljaci koji iako nisu formalno bili vezani za zemljoposjed bili su opterećeni brojnim feudalnim dažbinama. Obaveza prema crkvi bila je 1/10 proizvoda, a država je za sebe uzimala poreze u novcu i naturi. Njihovo nezadovoljstvo bilo je opšte i oni su željejeli ukidanje feudalnih odnosa kako bi postali vlasnici zemlje koju su obrađivali. Pored seljaka treći stalež činila je i buržoazija koja se dijelila na krupnu, sitnu i poseban sloj koju je činila inteligencija. Buržoazija je bila nezadovoljna svojim političkim položajem i bila je vodeća snaga u borbi za rušenje feudalnog društva. Pored ovih slojeva trećem staležu pripadali su i radnici u manufakturama, propale zanatlije i brojna gradska sirotinja bez stalnih prihoda i bez određenog zanimanja. Ti slojevi bili su žrtve kapitalističkog raslojavanja, ali je njihov položaj još više bio pogoršan feudalnim odnosima koji su valadali u zemlji. Oni su bili najradikalniji i najborbeniji sloj u težnji da se stanje promjeni.
Ovakvo stanje u Francuskoj odražavalo se na raspoloženje i shvatanje tadašnjeg francuskog društva. Sav obrazovani svijet Francuske pred revoluciju protivio se svemu što je sputavalo čovječijiu misao i akciju. Oformila se ideologija jednog društva koja je osjetila da ima dovoljno snage da se bori za napredak. Istupajući protiv starog shvatanja i zaostalog uređenja pobornici novih ideja izvršili su duhovnu revoluciju i time pripremili mase za borbu protiv apsolutizma i zaostalih feudalnih odnosa . Oni podvrgavju kritici društvene pojave, ustaju protiv svemoći crkve i religije. Volter u jednom od svojih govora kaže:“Zar nije apsurda i strašna stvar da ono što je istina u jednom selu je laž u drugom? Kakva vrsta varvarizma je da građani moraju živjeti po različitim zakonima. Kada putujete u ovom kraljevstvu mjenjate zakonske sisteme često kao i konje kojim putujete.“, aludirajući na to da je svaki velikaš zakone određivao po svojoj volji i nagođenju. Kritičari satrog shvatanja ističu svemoć ljudske misli i trude se da postojećem svijetu suprostave novo, zasnovabno na načelima razuma. Od tih velikih ideologa Francuske revolucije najznačajniji su: Monteskje, Volter i Ruso. Djelovanjem ovih istaknutih intelektualaca pripremljeno je idejno tlo za početak Francuske revolucije.Potreba za jedinstvenim zakonikom
Jaka potreba za jedinstvenim i unificiranim zakonikom osjećala se još prije Revolucije i propasti starog režima. Dok je južna Francuska imala nasljeđeno Rimsko pravo, u sjevernoj Francuskoj vladalo je Teutonsko običajno pravo. Dva sistema koja su bila fundamentalno različita. Zakoni su bili različiti ne samo između provincija nego i od grada do grada. Takođe zakoni često nisu bili ni racionalni, Luj XIV je sumirao svoj stav prema zakonodavstvu u svojoj znamenitoj frazi:“Zakonito je ono što jaželim¨. S druge starne Francuska revolucija je obećavala novo društvo bazirano na principima racionalizma.
Ideološki prve rječi Zakonika javljaju se u jednoj potpuno drugoj vrsti dokumenta u „Deklaraciji o pravu čovjeka i građanina“ iz 1791. god. u njenom četvrtom članu koji glasi: „Sloboda se sastoji u tome da čovjek može raditi sve što ne škodi drugome. Tako se prirodna prava svakog čovjeka omeđuju granicama koje drugim članovima društva osiguravaju uživanje tih istih prava. Te granice može odrediti samo zakon.“
Tokom revolucije bili su uništeni i posljednji ostaci feudalnog društvenog uređenja, a mnogo različitih zakona koji su bili na snazi u pojedinim djelovima Francuske trebali su biti zamjenjeni jednim jedinstvenim Zakonikom koji će važiti na čitavoj teritoriji Francuske. Tokom revolucionarnih previranja i borbe za vlast nije bilo dovoljno volje, a ni hrabrosti da se završi jedan takav posao. Tek dolaskom Napleona I Bonapatre na vlast u Francuskoj stvoreni su uslovi za završetak izrade zakonika. Oni su otpočeli 1800. god. punih jedanaest godina poslje prvih diskusija o novom zakoniku na početku Revolucije. Pisanje zakonika predvodio je Žan Žak Reži de Kambase, drugi konzul. Cilj je bio da se sastavi kompletan i logčan zakonik u jednom tomu kojeg će moći čitati i razumjeti svaki francuski građanin. Finalni nacrt zakona bio je podjeljen u tri cjeline: O osobama, O imovini i različitim oblicima imovine i O različitim načinima sticanja imovine, a sadržio je ukupno 2,287 članova. Izdat je 1804. god. pod nazivom Francuski građanski zakonik (Code civil des français).
Napoleonov uticaj na donošenje Zakonika
Stepen uticaja Napoleona na donošenje Zakonika koji je od 1807. god. nosi njegovo ime je diskutabilan. Zakonik je bio izraz prava i morala cjelokupne francuske nacije, a ne ličnog Napoleonovog rada. Ustavari, već pet nacrata je bilo napravljeno prije nego što je državni savjet počeo rad na finalnoj verziji zakonika 1800. god. Iako se Napleon ne može smatrati autorom zakonika, on je bez sumnje bio pokretač akcije. Poznate su njegove riječi na samrti: „Ljudi će zaboraviti moje pobjede... ono što će živjeti vječno je moj građanski zakonik.“ Sam je presjedavo sa 36 od 84 sjednice savjeta koji je bio zadužen za pisanje Zakonika i aktivno je učestvovao svojim primjedbama i opažanjima. Takođe njegov uticaj može se vidjeti i u prvim rječima Zakonika: „zakoni su izvršni na cjeloj teritoriji Francuske, na osnovu objave prvog konzula“ i na kraju u potpisu „Bonaparte, Prvi konzul“. Napoleonove ruke vide se i u balansu između razuma i realizma u Zakoniku. Kao i francuska revolucije i zakonik je potpuno počivao na racionalizmu, ali kasnije pod Napoleonovim direktivama pokušao se uspostaviti kompromis između tradicije i racionalizma.
Iako je Napoleon široko prihvatio načela prosvetiteljstva, štitio je porodicu kao osnovnu jedinicu francuskog društva, takođe čvrsto je branio svoju ličnu nenaklonost uticaju žena u društvu. Ovo se može vidjeti i u nekim odredbama Zakonika. Npr. zakon je dozvoljavao razvod braka, ova odredba je buila donešena uz veliko protivljenje tadašnjeg Pape Pija VII, ali je to bio veoma dugotrajan i težak proces koji se mogao sprovesti tek ako su supružnici u braku više od 2 godine i ne više od 20. Zakon je takođe nedvosmisleno propisivao da je žena dužna odavati poštovanje mužu i da je u njegovoj potpunoj vlasti, a bilo je im je zabranjeno da prodaju, poklanjaju, stavljaju pod hipoteku ili kupuju bilo kakvu imovinu bez dozvole muža. Sin ispod 25 godina nije se mogao oženiti bez blagoslova roditelja. Ovakve odredbe sigurno nisu bile sa tekovinama Francuske revolucije.Sadržaj Francuskog građanskog zakonika
Francuski građanski zakonik podjeljen je u tri cjeline:
1. O osobama (građansko pravo)
2. O imovini i različitim oblicima imovine (stvarno pravao)
3. O različitim načinima sticanja imovine (obligaciono pravo)
prvobitno je sadržio ukupno 2,287 članova. Ovaj zakonik je i danas u upoterebi u Francuskoj naravno uz manje ili veće izmjene pojedinih djelova.
Po ovom zakoniku zakoni se mogu primjenjivati tek ako su objavljeni kako valja i ako su zvanično izdani, prema tome tajni zakoni nisu dozvoljeni. On zabranjuje ex post facto zakone tj. zakone koji se odnose na događaje koji su se desili prije donošenja zakona. Takođe zakon je zabranjivao sudijama da zbog nedovoljnosti zakona ne donose presude, čim ih je ohrabrivao da tumače zakone.
Iako je u nekim svojim djelovima bio veoma napredan, ipak u nekom djelovima kao što su porodično i bračno pravo zakon je predstavljao nazadovanje u odnosu na tekovine Francuske revolucije.
Uticaj Zakonika izvan Francuske
Uprkos ponekom elementu francuskog kulturnog imperijalizma kao što je osmi član: „Svaki Francuz mora uživati građanska prava“ većina načela Zakonika lako su se mogla primjeniti i izvan granica Francuske. Pod Napoleonovim vodstvom Francusko Carstvo proširilo je svoj uticaj na cjelokupnu teritoriju kontinentalne Evrope.
Većina zemalja koje su bile francuske saveznice odmah su prihvatale zakonik uviđajući sve prednosti jednog takvog dokunmenta. Prihvatanje zakonika nije bilo ograničeno samo na saveznice nego su ga prihvatali i protivnici. Isto kao što su prihvatali njegovu vojničku taktiku da bi mu se lakše oduprli i porazili ga tako su uvidjeli da je neophodno da unaprjede efikasnost svoje administracije kako bi se mogli oduprjeti Francuskoj.
Feudalizam, sistem finansijskih i pravnih privilegija pojedincima, koji je na snazi u Evropi bio vjekovima na početku Napoleonove vladavine 1789. god. bio je univerzalan na skoro cjeloj teritoriji kontinentalne Evrope, 1815. god na kraju njegove vladavine bio je uništen. U skladu sa tekovinama Francuske revolucije, uprkos snažnom protivljenju moćnih plemića širom Evrope, koncept privilegija nije potvrđen ni jednim članom zakonika. Naprotiv Zakonik je direktno napao ovaj sistem, propisano je da ni jedna osoba ne može imati ličnu dužnost prema stavri, prema tome sluga ne može bit vezan za zemlju.
U mnogim oblastima gdje je Zakonik bio uveden, široko je prihvaćen i preživio je Napoleonov lični pad. Waterloo nije prekinuo primjenu Zakonika u Evropi. Naprotiv Zakonik je dao podsticaj i drugim zemljama da na osnovu njega donesu svoje vlastite zakonike Holandija (1837), Rumunija (1865), Egipat (1876) čiji je zakonik bio veoma uticajan u arapskom svijetu jer je moderan Zakonik prožela islamskom tradicijiom u poljima porodičnog i ličnog prava, Italija (1866), Španija (1889), Bugarska (1904) i mnoge druge. Danas je Zakonik pored Francuske u primjeni u Belgiji, Luksemburgu, Monaku, Kvebeku u Kanadi i u dražavi Luzijani u SAD.Pored toga što je poslužio kao osnova za nacionalana zakonodavstva mnogih zemalja, Zakonik je takođe poslužio kao osnova za donošenje nekih međunarodnih konvencija (kao što je Bečka konvencija iz 1980. o Međunarodnoj razmjeni roba) i mnogih nacrta zakona predlaganih na međunarodnom nivou.
Neki članovi iz francuskog građanskog zakonika
Knjiga trećaO UGOVORIMA I O UGOVORNIM OBLIGACIJAMA UOPŠTE
Glava 1
Prethodne odredbe
Čl. 1101.
Ugovor je sporazum, kojim se jedno ili više lica obavezuju prema jednom ili više drugih, da nešto dadu, čine ili ne čine.
Čl. 1102.
Ugovor je dvostran, kad se ugovarači uzajamno obavezuju jedan prema drugom.
Čl. 1103.
Jednostran je kad su jedno ili više lica obavezni prema jednom ili više drugih, a od strane ovih poslednjih nema obaveze.
Čl. 1104.Komutativan je, kad se svaka strana obavezuje ili da čini neku stvar, koja se smatra kao ekvivalent onoga što se njoj daje ili što se za nju čini.
Kad se ekvivalent sastoji u nadi svake strane na dobit ili gubitak, prema neizvesnom događaju, ugovor je aleatoran.
Čl. 1105.
Dobročin je onaj ugovor kojim jedna strana drugoj potpuno besplatno pribavlja neku korist.
Čl. 1106.
Teretan je ugovor onaj koji svaku stranu potčinjava, da što da ili da čini.
Glava II
O bitnim uslovima za važnost ugovora
Čl. 1108.
Četiri su uslova bitna za važnost ugovora:Pristanak strane koja se obavezuje;
Njena sposobnost za ugovaranje;
Određen predmet koji čini sadržinu obaveze;
Dopušten osnov u obligaciji.
ODELJAK IO pristanku
Čl. 1109.
Pristanak nema važnosti, ako je dat u zabludi, ako je iznuđen nasiljem ili izazvan prevarom.
Čl. 1110.Zabluda je uzrok ništavosti samo onda kad je o samoj supstanciji stvari koja čini predmet ugovora.
Ona nije uzrok ništavosti kad je samo o licu, sa kojim se namerava ugovaranje, osim ako obzir na to lice nije glavni uzrok ugovora.
Čl. 1111.
Nasilje izvršeno protiv onoga koji se je obavezao, uzrok je ništavosti i onda, kad je izvršeno od strane trećeg a ne onoga u čiju je korist ugovor zaključen.
Čl. 1131.
Obligacija bez osnova ili na lažnom osnovu ili na nedopuštenom osnovu ne može imati nikakvog dejstva.
Čl. 1132.
Ugovor važi i ako njegov osnov nije izražen.
Čl. 1133.Osnov je nedopušten kad je zakonom zabranjen i kad je protivan dobrim običajima ili javnom poretku.
O tumačenju ugovoraČl. 1156.
Kod ugovora ne treba preispitivati šta je bila namera ugovarajućih stranaka, nego zadržavati se na doslovnom značenju izraza.Čl. 1157.
Ako neka klauzula može imati dva smisla, treba je pre razumeti u smislu sa kojim može imati neko dejstvo, no u smislu sa kojim ne može proizvesti nikakvo dejstvo.
Čl. 1158.Izraze sa dva smisla treba uzeti u smislu koji više odgovara sadržini ugovora.
Čl. 1161.
Sve klauzule ugovora tumače se jedna za drugom, dajući svakoj smisao koji proizlazi iz cijelog pravnog posla.
Čl. 1162.
U sumnji ugovor se tumači protiv onoga ko je obećanje promio a na korist onoga ko se obavezao.
O isplati
Čl. 1236.
Svako plaćanje pretpostavalja neki dug, što je plaćeno, a nije dugovano može se povratiti.
Povraćaj nije dopušten u pogledu prirodnih obligacija koje su voljno plaćene.
Čl.1237.Obligaciju da se nešto čini, ne može izvršiti treći protiv volje povjerioca, kad ovaj ima interesa da je izvrši lično dužnik.
Čl. 1243.
Povjerilac ne može biti prinuđen da primi neku drugu stvar do onu koja mu se duguje, mada je ista ili čak veća vrednost ponuđene stvari.
Čl. 1248.
Troškovi plaćanja padaju na teret dužnika.
O otpuštanju dugaČl. 1282.
Povraćaj stvari date u zalogu nije dovoljan za pretpostavku o otpuštanju duga.
Čl. 1288.Što je povjerilac dobio od kog jemca za oslobođenje od jemstva treba da se uračuna na dug i obrati na oslobođenje dužnika i ostalih jemaca.
O prebijanju
Čl. 1289.Kad su dva lica dužnici jedno prema drugom, između njh se vrši prebijanje koje gasi oba duga.
Čl. 1296.Kad dva duga nisu plativa u istom iznosu, prebijanje se može istaći samo s obzirom na troškove oko predaje.
O propasti dugovane stvariČl. 1303.
Kad samoista stvar, koja je bila predmet obligacije, propadne, kad se stavi van saobraćaja ili se tako izgubi da se apsolutno ne zna da li postoji, obligacija se gasi, ako je stvar propala ili ako je izgubljena bez krivice dužnika i pre no što je došao u docnju.
I onda kad je dužnik u docnji ako se nije obavezao za slučaj, obligacija je ugašena, ako bi stvar propala kod poverioca da mu je bila predana.Dužnik je obavezan da dokaže slučaj ako ga navodi.
Ma na koji način da je propala ili izgubljena ukradena stvar, kradljivac je dužan da naknadi njenu cenu.
Z A K LJ U Č A K
Danas niko ne može osporiti ulogu koju je Zakonik imao i ima u svjetu. On još uvjek predstavlja veliki trenutak u istoriji čovječanstava i najdugotrajniju tekovinu Francuske revolucije koja je pripremila slom tadašnjeg feudalnog sistema i pobjedu novog građanskog demokratskog društva.
Sloboda se nazirala kao Sunce poslije Oluje, i predstavljala je Napoleonov „As u rukavu“.
Za kraj može se samo reći da ovaj zakonik bi trebao predstavljati uzor mnogim zemljama koje su u tranziciji, koje nemaju zakonike koji štite građane ili za zemlje, kao što je Bosna i Hercegovina, gdje vlada potpuna „sloboda u okovima“.L I T E R A T U R A
1. Kasgić R.; Osnovi prava i poslovno pravo, Brčko, 2005.
2. Jeff Champman; The Code Napoleon - History Magazine, 2000.
3. Xavier Blanc-Jouvan; World wide influence of the French Civil Code of 1804, University of Paris, 2004.
4. „Moderne pravne kodifikacije“; prof. dr. Fikret Karčić; Pravni fakultet Univerziteta, Sarajevo, 2006.
5. www.informator.co.yu - web sajt pravnog časopisa Informator; 30.11.2010. 15:45 h.
preuzmi
seminarski rad u wordu » » »
Besplatni Seminarski Radovi