MAGNETNA REZONANCA

„Medicina koja se zasniva na dokazima je ona koja koristi najbolje dokaze koji su nam na raspolaganju, u zdravstvenoj zaštiti cjelokupnog stanovništva ili pojedinih njegovih grupa.”

Magnetna rezonanca je pregled koji omogućava dobijanje kvalitetnih tomografskih presjeka ljudskoga tijela s velikom rezolucijom. Ideja se sastoji u tome da se pojedina meka tkiva u organizmu razlikuju prema količini vode, odnosno vodonikovih atoma, što je jako povoljno za dobijanje velikih kontrasta slike, obzirom da vode u tijelu ima u izobilju. To je moguće jer vodonikovi atomi imaju spin, što rezultira njihovim specifičnim ponašanjem kada se nalaze u jakom magnetnom polju. Danas se za snimanje magnetskom rezonancom koristi termin MRI (Magnetic Resonance Imaging).
Osnovni je dio svakog MRI-sistema glavni magnet. Postoji nekoliko tipova magneta (permanentni, elektromagneti), a mi ističemo supravodljive magnete (većina modernih aparata), kod kojih se smanjivanjem otpora provodnika smanjuje i količina energije potrebna za održavanje magnetnog polja. Otpor zavisi i od materijala solenoida, te od njegove dužine i presjeka. Nadalje, otpor zavisi i od temperature solenoida, koju je moguće kontrolisati.
Struja se propusti kroz solenoid da bi se podiglo magnetno polje, a zatim se solenoidi hlade materijama, poznatim kao kriogeni (tečni helijum), da bi se smanjio otpor. To je tzv. kriogena kupka koja okružuje navoje žice. Kada se koristi u MR-dijagnostici, supravodljivi magnet proizvodi snažno magnetno polje, pri čemu ne zahtijeva velike količine električne energije, upravo zbog izostanka otpora. Sistem koji se zasniva na takvom magnetu izuzetno je skup, ali omogućava stvaranje izuzetno jakih magnetnih polja za kliničke potrebe i za spektroskopska i visokorezolutna ispitivanja.

Spin-odjek tehnika danas se najviše koristi, prvenstveno zbog najkraćeg vremena snimanja i brze rekonstrukcije slike. Provode se mjerenja vremena T1 i T2 pomoću odjeka dobijenih pobuđivanjem odgovarajućim impulsima, a na kvalitet slike utiče se variranjem dvaju parametara (TR i TE). Najčešće se koristi samo 2 – 5 odjeka, zbog brže obrade, odnosno rekonstrukcije slike.

Jedan od glavnih problema vezanih uz MRI jesu zalutala magnetna polja, odnosno polja koja se šire izvan granica prostorije snimanja. Zbog toga su razvijene dvije vrste zaštite: pasivna i aktivna. Pasivna se postiže ugradnjom tzv. Faradejevog kaveza u zidove sobe za snimanje i ne iziskuje velike troškove, ali ipak efikasno zadržava magnetno polje unutar granica.

Magnetna rezonanca

Magnetna rezonanca je neinvazivna, bezbolna dijagnostička metoda koja je u najvećem broju slučajeva superiorna u odnosu na druge dijagnostičke modalitete. Magnetna rezonanca omogućava razlikovanje zdravog od bolesnog tkiva i precizno postavljanje dijagnoze, kao i praćenje efekata sprovedene terapije. U cilju preciznije evaluacije patoloških promjena, kao npr., ekspanzivnih procesa, inflamatornih oboljenja, itd., ponekad se intravenski aplikuju paramagnetna kontrastna sredstva (ne izazivaju alergijske reakcije).
Magnetnom rezonancom se mogu pregledati svi dijelovi tijela, ali se ne mogu pregledati jedino pacijenti koji imaju ugrađene aneurizmatske klipseve, pejsmejkere, rijetke modele vještačkih valvula, otološke implante ili ugrađena, tj., zadesna feromagnetna strana tijela. Većina drugih implantanata (vještački kuk i dr.) prave se od materijala koji nisu feromagentni, npr., titanijum, tako da nisu kontraindikacija za obavljanje pregleda. Na magnetnoj rezonanci se ne pregledaju postoperativni pacijenti u prvih mjesec dana nakon implantacije stenta.
Umjesto radioaktivnih (X) zraka koji se upotrebljavaju pri kompjuterizovanoj tomografiji mozga, MR se koristi magnetnim i radio-talasima. Dio tijela se stavlja u područje jakog magnetnog polja. Kako je naše tijelo uglavnom građeno od vode koja sadrži veliku količinu vodonikovih jona, pod uticajem magnetnog polja protoni se u vodonikovim atomima postavljaju uporedo s magnetnim poljem. Tada se emituju radio-talasi (upotrebljavaju se radio-talasi 10000 do 30000 puta jači od normalnoga Zemljinog magnetnog polja), koji prolaskom kroz naše tijelo pomjeraju protone u vodonikovim atomima iz njihovog položaja. Prestankom odašiljanja radio-talasa protoni se vraćaju u liniju uporednu s magnetnim poljem i pri tome se odašilju signali koji se odlaskom u skener kompjuterski pretvaraju u sliku. Tkivo koje sadrži više vodonikovih jona, kao voda i masno tkivo, na MR slici prikazuju se vrlo svijetlo.
Iako pregledi MR-uređajima ne pokazuju učinke štetne za ljudsko zdravlje, utvrđeno je povećanje tjelesne temperature za 0.3 stepeni C zbog primjene visokofrekventnih impulsa. Magnetno polje indukcije 1,5T ne izaziva vidljive biološke učinke. Međutim, pri korišćenju magnetnih polja indukcije 4T ili više primijećena je pojava vrtoglavice, svjetlosnih efekata pri pomicanju očiju i metalnog ukusa u ustima. Ponekad je problem i klaustrofobija kod određenog broja pacijenata, a vezana uz uski otvor kućišta u kome se nalaze tokom pregleda. Do sada nisu uočeni nikakvi biološki učinci na fetusima. Međutim, pretpostavlja se da su oni ipak mogući, naročito tokom organogeneze u prvom tromjesečju trudnoće. Zbog toga se trudnicama savjetuje odgađanje pregleda do završetka prvog tromjesečja, a kasnije se zahtijeva pismeni pristanak bolesnice za pregled.

Ko ne smije na MR?

Posebno se treba osvrnuti na feromagnetne metalne predmete u blizini magnetnog polja. Oni predstavljaju ozbiljnu opasnost za bolesnika, osoblje, ali i sam MR-uređaj, jer se pod uticajem magnetnog polja pretvaraju u projektile. Zbog toga je preporučljivo upoznati bolesnike i osoblje s mogućim štetnim učincima MRI. Na osnovu tih činjenica lako je zaključiti koje osobe ne smiju biti podvrgnute MRI-pregledu: ljudi s raznim protezama, vještačkim srčanim zaliscima, pejsmejkerima, stranim metalnim tijelima (šrapneli, geleri, zrna). Kod toga apsolutnu kontraindikaciju predstavljaju pejsmejkeri i metalna strana tijela u oku ili mozgu, kao i metalni klipsevi na operisanim intrakranijalnim krvnim sudovima. Koštane endoproteze ne mogu se pomjerati s mjesta, ali čine velike artefakte na MR-slici i one predstavljaju relativnu kontraindikaciju. Na primjer, možemo učiniti dobar MR-pregled mozga pacijentu s vještačkim kukom, dok će pregled karlice biti ometen.

Primjena MRI u neurologiji

Magnetna rezonanca je najpreciznija metoda za dijagnostikovanje bolesti mozga, kao na primjer: vaskularnih oboljenja (šlog, krvarenje), ekspanzivnih procesa, (dobroćudnih i zloćudnih tumora), demijelinizacionih oboljenja (multipla skleroza), epilepsije, itd.
To je najadekvetnija metoda pregleda bolesti kičme sa podjednako dobrim prikazom koštanih struktura, intervertebralnih diskusa, kičmene moždine, nerava, a i mekotkivnih struktura.
Bitna je u dijagnostici multiple skleroze, jer se njome mogu otkriti promjene (lezije) u mozgu ili kičmenoj moždini koje upućuju na multiplu sklerozu, a vide se kao bijela okruglasta do ovalna područja u normalno sivom prikazu mozga ili kičmene moždine.

Te bjelkaste promjene, koje nazivamo oštećenjima ili lezijama, zapravo najčešće prikazuju vodu koja je prodrla u područje oštećene ovojnice. Ovojnica je hidrofobna, pa njenim oštećenjem nervno tkivo, koje je hidrofilno, privlači vodu.
Demijelinizacijska oštećenja u multiploj sklerozi nisu podjednako raspoređena u svim dijelovima centralnog nervnog sistema. Ona su naročito česta u području oko moždanih komora, u dijelu mozga koji se spušta prema kičmenoj moždini, a naziva se moždano stablo, u malom mozgu, često i u očnom nervu, te vratnoj kičmenoj moždini. Postoji pretpostavka da su demijelinizacijska oštećenja lokalizovana na pomenutim mjestima zbog imunološki ili hemijski drugačije mijelinske ovojnice. Zbog navedenog razloga uvijek treba snimati MR mozga i vratne kičme, a kod bolesnika koji imaju simptome koji odgovaraju grudnoj kičmenoj moždini, nužno je obaviti i snimanje tog dijela kičme.

Slika MR-a mozga i vratne kičme
– demijelinizacijska oštećenja označena strelicom.

Važno je naglasiti da se slične demijelinizacijske promjene, osim u multiploj sklerozi, nalaze i u drugim demijelinizacijskim bolestima, ali se obično razlikuju u odnosu na smještaj, oblik, veličinu i lokalizaciju.
Snimanje magnetnom rezonancom se smatra najpouzdanijom za ispitivanje bolesti mekih tkiva i kostiju (degenerativnih oboljenja, inflamacija, tumora i promjena traumatske geneze).

Magnetna rezonanca muskuloskeletnog sistema

Glavni zadaci u ispitivanju muskuloskeletnih tumora odraslih i djece su: detekcija tumora, njegova karakterizacija i određivanje njegove lokalne proširenosti, odnosno određivanja stadijuma bolesti.
Magnetna rezonanca koljena je metoda izbora u evaluaciji pacijenta sa traumatskim lezijama. Ovo je ujedno najčešća indikacija za MR pregled muskuloskeletnog sistema.

Magnetna rezonanca abdomena

Kada su u pitanju bolesti organa abdomena, a naročito karlice, magnetna rezonanca omogućava bolju i precizniju karakterizaciju tkiva, prikaz anatomskih i patoloških struktura u više ravni, a primjena paramagnetnog kontrasta nam daje uvid o vaskularizaciji lezije, odnosno oboljelog dijela organa.

Magnetna rezonanca krvnih sudova (angiografija)

Magnetna rezonanca krvnih sudova (MR angiografija) je metoda snimanja arterijskih krvnih sudova, koja na neinvazivan način omogućava detekciju stenoza, aneurizmatskih proširenja, arterio-venskih malformacija i postojanja patološke vaskularizacije. Kao zasebna metoda pregleda venskih krvnih sudova izdvaja se venografija magnetnom rezonancom. MRA se najčešće koristi za procjenu stanja arterija vrata i mozga.

Magnetna rezonanca lokomotornog sistema

Magnetna rezonanca (MR) ramena, lakta, ručnog zgloba, koljena i gležnja, za razliku od artografije i artoskopije, na neinvazivan način omogućava istovremeni prikaz koštanog tkiva, hrskavice, mišića, meniskusa, tetiva i ligamenata.

Indikacije

Sportske povrede (profesionalni sportisti i rekreativci):
• uočavanje stres frakture
• djelomično ili potpuno napuknuće tetive, ligamenta i meniska

Upale zglobova:
• veća ili manja količina izljeva u zglobu
• upalno tkivo
• kontrola uspjeha terapije nakon upalnog procesa
degenerativni proces:

• promjena u meniskusu, tetivi, zglobnoj ovojnici i hrskavici


Zaključak

Do današnjeg dana nisu poznati štetni biološki efekti, tako da se mogu pregledati djeca, trudnice i druge rizične grupe. Radi predostrožnosti, izbjegavaju se pregledi u prvom trimestru trudnoće i savjetuju dojilje da se nakon urađene kontrastne MR studije izmuzuju 36 sati nakon obavljenog pregleda.
Djecu ispod 5 godina i nemirne pacijente potrebno je pregledati pod anestezijom, kako bi dobili kvalitetne snimke za postavljanje dijagnoze. Anestezija se izvodi u saradnji i pod kontrolom anesteziologa.
Dužnost sestre/tehničara jeste da obavijesti pacijenta o dužini trajanja određenog pregleda. Za vrijeme pregleda bolesnik treba da leži potpuno mirno, jer i najmanji pokret remeti sliku i njenu interpretaciju. Pacijentu se mora objasniti da je pregled bezbolan, te da je preko video kamere (mikrofona) pod stalnim nadzorom i u kontaktu s medicinskim osobljem.
Za većinu bolesnika nije potrebna nikakva prethodna priprema. Nemirnim pacijentima može se prije pregleda dati sredstvo za smirenje.
Poželjno je da se pregled trbušnih i karličnih organa obavlja na tzv. “prazan stomak”.

Upozorenje na moguće prepreke za obavljanje pregleda

Prije snimanja, neophodno je ljekara ili ing. med. radiologije obavijestiti o:

• pejsmejkeru ili drugim ugrađenim elektronskim aparatima, jer zbog smetnje u funkcionisanju tih aparata u magnetnom polju, najčešće nije moguće snimanje MR-a
• metalnim tijelima u organizmu ( meci, geleri, šrapneli, kopče nakon operacije na krvnim sudovima, metalne pločice ....)
• trudnoći

Prije pregleda, zbog opasnosti od oštećenja predmeta i lošeg kvaliteta slike, treba odstraniti:

• sve metalne predmete (ključevi, nakit, satovi, kreditne kartice i dr.).

LITERATURA

KLINICKA RADIOLOGIJA 1, Osnovi radiologije,Beograd, 1992, autori: prim. dr Momčilo Živković, mr sci. med. dr Zorica Živković, ass. mr sci. med. dr Zoran Vukašinović

http://www.centar-zdravlja.com/clanci/pregledi-dijagnoze-i-zahvati/8/1257/kompjuterizirana-tomografija-ct/priprema-bolesnika/3/

 preuzmi seminarski rad u wordu » » »

Besplatni Seminarski Radovi