Investicioni fondovi ili investicione kompanije su institucionalni investitori koji intenzivan razvoj ostvaruju od druge polovine osamdesetih godina dvadesetog vjeka. Neke preteče investicionih fondova nastale su još u devetnaestom vijeku. Prve investicione kompanije predstavljale su fondove zatvorene strukture. U Briselu, 1822. god, holandski kralj Viljem je oformio prvi investicioni fond. Prvobitna namera je bila da se omoguće male investicije u stranim državnim zajmovima. Početkom šezdesetih godina slični investicioni fondovi formirani su u Engleskoj i Škotskoj, da bi početkom dvadesetog vjeka postali veoma popularni i u SAD. Njihova ekspanzija naročito je kulminirala dvadesetih godina kada je kreiran veliki broj zatvorenih fondova opterećen dugom i preferencijalnim akcijama u namjeri da se zadovolje špekulativni interesi. Krah tržišta 1929. god. uništio je mnoge od njih.
Prvi otvoreni investicioni fondovi svoje korjene vuku takođe iz devetnaestog vjeka. Prvi moderni otvoreni fond bio je Massachusetts Investors Trust koji je formiran 1924. god. sa portfoliom od 45 akcija i aktivom od 50.000 dolara.Ovi fondovi karakteristicni su po tome sto su u investiranje i investicione kompanije uveli novine koje se ogledaju u kontinuiranom prodavanju novih akcija i otkupljivanju akcija koje uvjek mogu biti prodane po trenutnoj vrijednosti aktive fonda. Velika ekonomska kriza prekinula je ekspanziju otvorenih fondova da bi popularnost ponovo stekli u četrdesetim i pedesetim. 1940. god. bilo je manje od 80 fondova u SAD sa ukupnom aktivom od 500 miliona dolara. Dvadeset godina kasnije postojalo je 160 fondova sa aktivom vrednom 17 milijardi dolara. Prava ekspanzija je usledila sredinom osamdesetih godina kada se formiraju fondovi koji ne počivaju samo na akcijama već i drugim finansijskim instrumentima.

Danas dominantnu ulogu imaju otvoreni investicioni fondovi u koje podjednako mogu da ulažu kako fizička tako i pravna lica.U gotovo svim razvijenim tržišnim ekonomijama investicioni fondovi su postali krupni igrači na finansijskom tržištu,jer su zahvaljujući mogućnostima koje pružaju investitorima(diverzifikacija,rizik,prinos,troškovi...) uspjeli da apsorbuju ogromne količine slobodnih finansijskih sredstava.

Prednosti ulaganja u investicione fondove

Kroz ulaganje sredstava u investicioni fond svakom investitoru omogućen je jednostavan pristup tržištu kapitala. Sredstvima upravljaju ovlašćeni stručnjaci, portfolio menadžeri, dok je za uspješno individualno ulaganje potrebno biti odličan poznavalac finansijskog tržišta i aktivan učesnik u dinamičnim kretanjima tržišta.
Ulaganjem sredstava u otvorene investicione fondove, investitori dobijaju profesionalnu uslugu ulaganja njihovih sredstva u finansijske instrumente, kao što su obveznice, akcije, komercijalni zapisi itd.
Ulaganjem u veći broj hartija od vrednosti, portfolio menadžer diversifikuje portfolio i time smanjuje rizik ulaganja.Naime,vlasnici akcija i obveznica preduzeća koje bankrotira po pravilu gube sve,dok fond koji je investirao u to isto preduzeće gubi samo nekoliko procenata svoje imovine zahvaljujući diverzifikaciji ulaganja.
Prednost ulaganja u investicioni fond je i to što investitor u svakom trenutku može povući svoja sredstva. (likvidnost)
Prinos koji se može ostvariti ulaganjem u investicioni fond je obično viši nego prinos koji se ostvaruje nekim konvencionalnim oblikom štednje.Kod štednje veću kamatu moguće je ostvariti jedino produženjem roka oročenja,dok je kod investicionih fondova očekivani prinos moguće povećati promjenom strukture imovine u koju fond ulaže.
Troškovi transakcija kod kupovine/prodaje hartija od vrednosti su manji za fond nego za individualnog ulagača, jer je veličina uloga fonda neuporedivo veća.

Veliki broj i raznolikost investicionih fondova daju investitorima mogućnost da izaberu fond koji je u skladu sa njihovim finansijskim potrebama i ciljevima.

2.INVESTICIONI FONDOVI

2.1 Karakteristike investicionih fondova

Po definiciji investicioni fond predstavlja vrstu institucionalnih investitora koji posredno povezuju emitente i investitore na finansijskom tržištu. Cilj fondova je da prije svega obezbjede dodatnu likvidnost na finansijskom tržištu, prikupe sitan slobodan kapital i stave ga u funkciju ekonomskog razvoja.
Slobodan kapital prikupljaju emisijom i prodajom akcija ili udjela koji kasnije investiraju na mnogim segmentima finansijskih tržista.
Investicioni fondovi su posebni instituti (otvoreni investicioni fond), akcionarska društva (zatvoreni investicioni fond) ili društva sa ograničenom odgovornošću (privatni investicioni fond) koji se nalaze u vlasništvu članova (akcionara), a čijom imovinom upravlja društvo za upravljanje investicionim fondovima, sa ciljem ostvarivanja atraktivnih prinosa za članove odnosno akcionare. Vlasnik investicionih jedinica odnosno akcija fonda je vlasnik proporcionalnog djela cjelokupne imovine fonda.
Društvo za upravljanje fondovima upravlja fondom kroz donošenje investicionih odluka i vršenje administrativnih i marketinških poslova i aktivnosti.
Investicioni fondovi imaju obavezu objavljivanja prospekta na berzi koji mora da sadrži sve informacije na osnovu kojih potencijalni investitori mogu steći jasnu predstavu o investicionom fondu i doneti najpovoljniju odluku o ulaganju. Prospekt definiše investicionu filozofiju fonda, procjenu rizika trenutnih investicija, određivanje menadžment provizija, prethodne rezultate fonda, politiku otkupa akcija i mnoge druge detalje. Prospekt se ažurira kvartalno kako bi obezbedio aktuelne informacije potencijalnim investitorima. Generalno svaki fond propisuje minimalni novčani iznos koji treba inicijalno uložiti u fond i kasnije dodatne iznose; obično je ova suma koju kasnije treba uložiti znatno manja.
Sa stanovišta strategije ulaganja, fondovi su opredeljeni za jednu od niza varijanti između aktivnog i pasivnog upravljanja. Pasivno upravljanje fondovima podrazumeva jednostavno repliciranje i praćenje indeksa kao pokazatelja kretanja cijena hartija od vrjednosti cijelog tržišta ili određenih tržišnih segmenata.
Znatno zahtevniji pristup upravljanju je aktvni pristup. Menadžeri ovakvih fondova, na bazi praćenja i analiza performansi svih učesnika na tržištu, realizuju odabrani cilj, putem strategije maksimiziranja rasta, visokih prihoda, uravnostežene strategije itd. Za investitore je bitno da se menadžeri fondova pridržavaju zvanično objavljene strategije.Odluke o ulaganju imovine investicionog fonda donosi portfolio menadžer, koji je za to dobio dozvolu Komisije za hartije od vrijednosti nakon polaganja stručnog ispita. Društvo za upravljanje mora da angažuje najmanje jednog portfolio menadžera koji će upravljati investicionim fondom,portfolio menadžer može upravljati samo jednim investicionim fondom.

2.2 Neto vrijednost aktive fonda i cijene akcija (udjela) fonda

Neto vrijednost aktive investicionog fonda po akciji predstavlja osnovni pokazatelj investicionog fonda.Ovim pokazateljem se determiniše vrijednost koja realno pripada jednoj akciji investicionog fonda.Množenjem cijena hartija od vrijednosti na kraju radnog dana finansijske berze,sa količinom hartija od vrijednosti koje su u portfelju investiciong fonda,te njihovim sabiranjem sa ostalom aktivom dobija se ukupna vrijednost aktive fonda.Kada se ukupna vrijednost aktive fonda umanji za obaveze fonda i podjeli sa brojem akcija fonda koje su u opticaju,dobija se neto vrijednost aktive fonda po akciji.
Neto vrijednost aktive fonda može se prikazati na sledeći način:

NAV = (Ukupna vrijednost aktive fonda – Obaveze fonda)/Broj akcija fonda

Pošto se akcije otvorenih investicionih fondova kontinuirano otkupljuju i prodaju po cijeni bliskoj NAV i za njih ne postoji sekundarno tržište, kod njih ne postoji diskont niti premija kao što je slučaj kod zatvorenih investicionih fondova. Kod zatvorenih fondova akcije se prodaju na sekundarnom tržištu kao i akcije svakog drugog javnog akcionarskog društva. Ukoliko je cijena njihovih akcija niža od NAV onda se kaže da se prodaju uz diskont a ukoliko je veća onda se akcije ovakvih fondova prodaju uz premiju.

2.3 Sigurnost i rizici

Zakon o investicionim fondovima koncipiran je u skladu sa najboljim međunarodnim praksama u regulisanju ovih institucija. On predviđa niz kontrolnih mehanizama kojima se povećava sigurnost investicionih fondova a investitori štite od prevara i zloupotreba.
Uspješnost fonda ne može biti zagarantovana i prethodno poslovanje fonda nije garant budućih rezultata. Ulaganjem u investicioni fond investitor se izlaže određenom riziku, a u zavisnosti od toga koliko je spreman rizikovati, može se odlučiti za vrstu fonda koja mu najviše odgovara. Fondovi sa rizičnijim ulaganjima potencijalno imaju i veće prinose, dok fondovi sa relativno konzervativnom politikom ulaganja, kao što su fondovi očuvanja vrijednosti, imaju manje prinose ali ulaganjem u njih investitor se izlaže i manjem riziku.

Rizici predstavljaju vjerovatnoću nastanka negativnih efekata na poslovni i finansijski položaj fonda.
Rizici mogu biti sistematski i nesistematski. Sistematski rizik je onaj na koji upravljač nema uticaj,ili ima vrlo mali,jer se sa diversifikacijom ulaganja taj rizik ne može izbjeći. Nesistematski rizik je onaj koji se može ograničiti diversifikacijom i odgovarajućim izborom ulaganja.
Rizik portfelja se mjeri sa koeficijentom beta portfelja, koji pokazuje sistematski rizik i osetljivost portfolia na promene cjelog tržišta hartija od vrednsti. Kada je beta koeficijent manji od 1 znači da je njegov prinos manje volatilan od prinosa ukupnog tržišta i sa tim i manje rizičan. Ukoliko je beta koeficijent portfelja veći od 1, to znači da je portfelj agresivniji i više rizičan. Cilj nam je da je struktura hartija u portfoliju takva da je beta koeficient manji ili jednak 1.

Rizik ulaganja fonda u odredjene hartije od vrednosti zavisi i od spoljnih faktora na koje fond ne može uticati i oni mogu biti:

Rizik promjene cijene
Imovina fonda ulaže se u razne finansijske instrumente.
Cijena tih hartija od vrednosti podložna je raznim uticajima tržišta i poslovne politike preduzeća (izdavaoca), a o kojima na kraju zavisi prinos fonda. To podrazumjeva da pad cijene bilo koje hartije od vridnosnti u koji je uložena imovina Fonda može dovesti do pada prinosa fonda. Kroz diversifikaciju portfelja fonda, društvo će nastojati da smanji ovaj rizik na najmanju moguću meru.
Rizik promene kursa (valutni rizik)
S obzirom da imovina fonda može biti uložena u finansijske instrumente koji su denominirani u različitim valutama, postoji rizik od promjene vrednosti tog djela imovine, samo zbog promjene odnosa kursa izmedju pojedine valute u odnosu na EURO tj. na obračunsku jedinicu u kojoj se mjeri prinos fonda. U ovom slučaju društvo će, da bi zaštitilo investitore od ovog rizika, primenjivati različite metode koje štite imovinu od valutnog rizika.
Kreditni rizik
Kreditni rizik predstavlja mogućnost da izdavalac hartija od vrijednosti ili drugog finansijskog instrumenta, u koji je uložena imovina Fonda, na dan dospjeća tog vrijednosnog papira ili instrumenta neće moći da izvrši svoju obavezu. Takav razvoj događaja bi negativno uticao na vrijednost imovine Fonda, ali i na likvidnost
imovine Fonda.
Društvo će nastojati da smanji kreditni rizik kroz ulaganje u finansijske instrumente kod provjerenih i visoko kvalitetnih izdavaoca, te kroz diversifikaciju imovine fonda.

Rizik promjene poreskih propisa
Rizik promjene poreskih stopa podrazumeva mogućnost da zakonodavna vlast promjeni poreske propise na način koji bi negativno uticao na poslovanje fonda, odnosno da porast vrijednosti imovine fonda postane oporeziv, kroz porez na dobit ili dohodak.
Rizik promene poreskih propisa potpuno je izvan uticaja društva za upravljanje fondovima.
Rizik likvidnosti
Rizik likvidnosti predstavlja vjerovatnoću nastanka negativnih efekata na sposobnost društva za upravljanje fondom da ispunjava svoje dospele obaveze. Društvo svakodnevno mora raspolagati dovoljnim iznosom likvidnih sredstava i posebno voditi računa o ročnoj strukturi imovine i obaveza.

Operativni Rizik
Operativni rizik predstavlja vjerovatnoću nastanka negativnih efekata na poslovni i finansijski položaj društva za upravljanje fondom, i to u radu zaposlenih, neodgovarajućih unutrašnjih procedura i procesa, neadekvatnog upravljanja informacionim sistemom i drugim sistemima, kao i zbog nepredvidivih eksternih događaja. Sa dobro postavljenim procedurama i internim kontrolama, taj rizik se uspješno izbjegava.

2.4 Vrste investicionih fondova

Sa aspekta specificnosti funkcionisanja razlikujemo:
1. Otvorene investicione fondove
2. Zatvorene investicione fondove
3. Privatne investicione fondove

Otvoreni investicioni fond – funkcioniše po principu prikupljanja novčanih sredstava putem izdavanja investicionih jedinica i otkupa investicionih jedinica na zahtev člana fonda.Nema svosjtvo pravnog lica a njime upravlja drustvo za upravljanje.Broj vlasnika investicionih jedinica u fondu i vrednost imovine fonda se konstantno menjaju. . Otvoreni fondovi ulažu u likvidne hartije od vrednosti kojima je moguće svakodnevno odrediti tržišnu vrednost, a investitori mogu svakodnevno ulagati sredstva ili ih povlačiti iz fonda.
Zatvoreni investicioni fond – je pravno lice organizovano kao otvoreno akcionarsko društvo, a novčana sredstva prikuplja prodajom akcija putem javne ponude.Zatvoreni fondovi emituju fiksan broj akcija koje kotiraju na berzi i ne vrše otkup akcija od svojih članova, već ih oni moraju prodati na sekundarnom, berzanskom ili van-berzanskom tržištu.

Privatni investicioni fond – je namenjen velikim i profesionalnim investitorima čiji se kapital prikuplja od unapred određenih investitora bez javnog poziva. Privatni fondovi moraju ugovorom povjeriti upravljanje društvu za upravljanje.
Uobičajeno je da privatne fondove osniva grupa investitora koja ulaže značajan, unapred dogovoren, iznos sredstava, koja se zatim investiraju u skladu sa prethodno definisanom strategijom. Privatni fondovi se često koriste kao izvor finansiranja tek osnovanih kompanija koje imaju, po procjeni fonda, dobru poslovnu ideju i potencijal za rast.

Sa aspekta predmeta ulaganja investicioni fondovi mogu biti:
1. novčani
2. obveznički
3. mješoviti
4. akcionarski,...

Novčani fondovi ulažu u kratkoročne hartije od vrijednosti.Za njih su karakteristične vrlo niske oscilacije cijena ali su i prinosi niski.Interesantni su investitorima koji ulažu na kratak rok.

Obveznički fondovi ostvaruju nešto veće prinose u odnosu na novčane uz relativno nizak rizik.S obzirom na veliki broj i raznolikost obveznica prisutna je i specijalizacija ovih fondova za ulaganje u pojedine obveznice.

Mješoviti fondovi kombinuju ulaganja u redovne akcije i hartije od vrijednosti sa fiksnim prihodom.Manje su rizični u odnosu na akcijske fondove ali imaju i niži prinos.

Akcioni fondovi ulažu u akcije pojedinih preduzeca.Spadaju u najrizičnije među investicionim fondovima jer podliježu skokovitim promjenama cijena,mogu postići visoke prinose ali i ostvariti visoke gubitke.

Sa aspekta investicionog cilja ulaganja razlikujemo:
1. Fond očuvanja vrijednosti
2. Fond prihoda
3. Fond rasta
4. Balansirani fond

Fond očuvanja vrijednosti ulaže u kratkoročne dužničke hartije od vrijednosti i novčane depozite.Ovi fondovi teže očuvanju vrijednosti uloga, odnosno, zaštiti od inflacije. Ovo su fondovi sa najnižim rizikom. Ulaganjem u ove fondove neće se ostvariti visoki prinosi, ali se neće morati ni strepiti za očuvanje vrednosti uloga. Prinosi ovakvih fondova su obično nešto veći od inflacije i kamata na depozite kod banaka.
Fond prihoda ulaže najmanje 75% svoje imovine u dužničke hartije od vrijednosti. Iako vrijednost uloga može porasti, osnovni cilj ovih fondova je da obezbjede redovne prihode svojim članovima. Zbog toga, u ove fondove uglavnom ulažu konzervativni investitori, starije osobe kojima ovi fondovi mogu obezbjediti dopunu prihoda od penzija i investitori koji žele da smanje rizik svog portfolia. Ovi fondovi ostvaruju prihod koji je veći od fondova očuvanja vrijednosti uz veći nivo rizika. Rizičnost ovih fondova može se drastično razlikovati u zavisnosti od izdavaoca hartija od vrednosti u koje ulažu. Pored toga, ovi fondovi su izloženi riziku kretanja kamatnih stopa - kada kamatne stope rastu, vrijednost fondova prihoda se smanjuje.
Balansirani fond ulaže 85% imovine u vlasničke i dužničke hartije, sa tim što u dužničke hartije od vrijednosti ulaže najmanje 35% a najviše 65%. Cilj ovih fondova je da obezbede mješavinu sigurnosti, prihoda i rasta uloženih sredstava. Ovi fondovi su prikladni za investitore koji su zainteresovani za umjeren rast vrijednosti uloga uz umjeren rizik.
Fond rasta ulaže najmanje 75% vrednosti svoje imovine u vlasničke hartije od vrednosti; cilj ovakvih fondova je da obezbjede visoke prinose na srednje ili duže staze. Takvi fondovi ulažu najveći dio svoje imovine u akcije čime su i rizičniji od prethodnih fondova. Međutim, rizičnost ovih fondova se može značajno razlikovati u zavisnosti od karakteristika preduzeća u koje ulažu i investicione strategije. U ove fondove prvenstveno ulažu mlađe osobe i investitori koji su spremni da prihvate visok investicioni rizik.

2.5 Finansiranje preduzeća sredstvima investicionog fonda

Jedan od načina finansiranja preduzeća je bankarski kredi.Međutim, ovaj vid finansiranja nije jedini i ne odgovara baš svakoj situaciji. Alternativa bankarskim kreditima je „equity" način finansiranja, odnosno ulaganje u kapital, koji je u određenim situacijama podobniji nego bankarski kredit. Ovakav vid finansiranja obezbeđuju takozvani „private equity" (PE), odnosno „venture capital" (VC) fondovi koji ulažu u privatne firme sa jakim potencijalom za rast.

Finansiranje preko investicionih fondova nije isto što i bankarski kredit, zato što ova vrsta fondova ulaže u vlasničku strukturu firme (kapital), što znači da fond svojim novcem kupuje dio vlasništva nad kompanijom. Fondovi investiraju u kompaniju sa ciljem da joj pomognu da se brzo razvije i da nakon određenog vremena (obično 3-7 godina) proda svoj udio i ostvari profit. Oni svoj kapital investiraju bez stvarne garancije da li će i kada povratiti svoj novac. Za razliku od njih, banke pozajmljuju novac na određeni vremenski period sa tačno definisanom profitnom stopom (kamatom). Obaveze po osnovu te kamate, kao i po osnovu glavnice, firma mora da ispunjava bez obzira na to da li joj dobro ide ili ne.Prednost kredita koji se uzima od banke je to što je cijena kapitala (profit) koju banke očekuju obično manja od onog koji očekuju fondovi, ali je i rizik koji banke preuzimaju manji.
Obaveze po osnovu kredita opterećuju novčane tokove firme tokom cjelog vremenskog perioda trajanja kredita, dok se dividenda koja se isplaćuje vlasnicima isplaćuje samo ako je profit ostvaren.U slučaju da firma posluje uspješno, bankarski dug djeluje kao pogodan način finansiranja. Međutim, ako dođe do krize u poslovanju i firma ne može da isplaćuje rate vezane za kredit, banka obično traži naplatu svojih potraživanja kroz restrukturiranje ili čak kroz likvidaciju firme (pri čemu dolazi do prodaje obezbjeđenja).Fondovi, s druge strane, ostaju uz firmu i pomažu joj da se izvuče iz problema.Postoje i situacija gde se jedna firma sa dobrim poslovanjem toliko prezaduži bankarskim kreditima da banka zbog svojih kreditnih kriterijuma ne može više da je finansira. U toj situaciji private equity je odlično rešenje. Finansijska injekcija od strane PE fonda povećava kapital kompanije i time utiče na poboljšanje njenog finansijskog stanja. Kapacitet te firme za novo zaduženje raste i banka je ponovo u situaciji da dodatno finansira njen rast.

ZAKLJUČAK

Investicioni fondovi će pozitivno uticati na tržište hartija od vrijednosti, ali ove institucije ne treba posmatrati samo kao aktivne učesnike na finansijskom tržištu. Fondovi predstavljaju i alternativu štednji u bankama i kao takvi postaju značajan instrument za prikupljkanje i plasiranje viškova kapitala koji postoje i u našoj zemlji.Tako prikupljen kapital, koji je neophodan sektoru privrede, postaje jeftiniji i lakše dostupan alokacijom preko hartije od vrijednosti. U poređenju sa sadašnjom situacijom, kada su jedina sredstva za razvoj ili kredit kod banke ili reinvestiranje profita preduzeća, hartija od vrijednosti može postati značajan alternatavni način finansiranja kao što je to u drugim ekonomijama. Generalno, fondovi podstiču razvoj privrede, a istovremeno vrše pritisak i na banke, predstavljajući dodatnu konkurenciju.
Investicioni fondovi omogućavaju svima koji imaju višak sredstava da ih plasiraju na tršite kapitala, bez visokog znanja o investiranju i truda oko analiziranja investicionih mogućnosti, što inače kao prethodnu aktivnost, zahtjeva svaka investiciona odluka.

LITERATURA:

1. Prof.dr. N.Vunjak, Dr Lj. Kovačević,Finansijsko tržište,berze i brokeri

2. Mr S. Muminović, Dr V. Pavlović,Investicioni fondovi,Finansije

3. Magazin Bankar

4. www.economist.co.yu

5. www.investicionifondovi.com

6. Prospekt investicionog fonda DELTA PLUS, Beograd

PROČITAJ / PREUZMI I DRUGE SEMINARSKE RADOVE IZ OBLASTI:

ASTRONOMIJA | BANKARSTVO I MONETARNA EKONOMIJA | BIOLOGIJA | EKONOMIJA | ELEKTRONIKA | ELEKTRONSKO POSLOVANJE | EKOLOGIJA - EKOLOŠKI MENADŽMENT | FILOZOFIJA | FINANSIJE | FINANSIJSKA TRŽIŠTA I BERZANSKI MENADŽMENT | FINANSIJSKI MENADŽMENT | FISKALNA EKONOMIJA | FIZIKA | GEOGRAFIJA | INFORMACIONI SISTEMI | INFORMATIKA | INTERNET - WEB | ISTORIJA | JAVNE FINANSIJE | KOMUNIKOLOGIJA - KOMUNIKACIJE | KRIMINOLOGIJA | KNJIŽEVNOST I JEZIK | LOGISTIKA | LOGOPEDIJA | LJUDSKI RESURSI | MAKROEKONOMIJA | MARKETING | MATEMATIKA | MEDICINA | MEDJUNARODNA EKONOMIJA | MENADŽMENT | MIKROEKONOMIJA | MULTIMEDIJA | ODNOSI SA JAVNOŠĆU | OPERATIVNI I STRATEGIJSKI MENADŽMENT | OSNOVI MENADŽMENTA | OSNOVI EKONOMIJE | OSIGURANJE | PARAPSIHOLOGIJA | PEDAGOGIJA | POLITIČKE NAUKE | POLJOPRIVREDA | POSLOVNA EKONOMIJA | POSLOVNA ETIKA | PRAVO | PRAVO EVROPSKE UNIJE | PREDUZETNIŠTVO | PRIVREDNI SISTEMI | PROIZVODNI I USLUŽNI MENADŽMENT | PROGRAMIRANJE | PSIHOLOGIJA | PSIHIJATRIJA / PSIHOPATOLOGIJA | RAČUNOVODSTVO | RELIGIJA | SOCIOLOGIJA | SPOLJNOTRGOVINSKO I DEVIZNO POSLOVANJE | SPORT - MENADŽMENT U SPORTU | STATISTIKA | TEHNOLOŠKI SISTEMI | TURIZMOLOGIJA | UPRAVLJANJE KVALITETOM | UPRAVLJANJE PROMENAMA | VETERINA | ŽURNALISTIKA - NOVINARSTVO

preuzmi seminarski rad u wordu » » »

Besplatni Seminarski Radovi

SEMINARSKI RAD