Biće i suština kod Sv. Tome Akvinskog

Tjelesne supstancije su veoma bitne za izlaganje filozofije Sv. Tome Akvinskog, uostalom Sv. Toma uci da se fundamentalni pojmovi i nacela razvijaju razmatranjem upravo materijalnih supstancija tj. razumnim razmatranjem sustine materijalnih stvari. Takodje Sv. Toma uci da su dokazi o egzistenciji Boga a posteriorni tj. da je priroda stvorenih bica upravo ono sto otkriva Boga uslijed nedovoljnosti predmeta iskustva. Zbog toga je jako bitno za Tominu filozofiju upoznati se sa bicem i nacelima i predmetima iskustva koji nas vode do osnovnih nacela (sto cemo I uciniti u nastavku seminarskog rada), koja nas opet, vode razvijanju dokaza za egzistenciju Boga.

Kada je rijec o tijelesnoj supstanciji Akvinski od samog pocetka prihvata mnostvenost supstancija. Ljudski duh dolazi do saznanja zavisno od culnog iskustva i prvi konkretni predmeti koje duh saznaje jesu materijalni predmeti. Od cula refleksijom samih predmeta upucuje se duh da formira ili otkrije razlicitost, koja postoji u samim predmetima. Npr. Ako kroz prozor pogledam bukvu u proljece vidjet cu je sa mladim i zelenim liscem, ali u jesen lisce mijenja boju, iako ista ona bukva stoji napolju. Refleksija tako upucuje duh da uocava razliku izmedju supstancije i akcidencije, i izmedju razlicitih vrsta akcidencija, pa Sv. Toma prihvata Aristotelovo ucenje o 10 kategorija, o supstanciji i 9 akcidencija. (Koplston 1988: 326). Tako nas refleksija dovodi samo do ideje o akcidentalnoj promjeni i do pojma kategorija, ali dalja refleksija dovodi duh do dublje konstitucije materijalnog bica. Kada krava popase travu, trava ne ostaje ono sto je bila u polju, vec asimilacijom postaje nesto drugo, mada sa druge strane ona ne iscezava nego postaje nesto u procesu promjene. Ovdje je promjena supstancijalna posto se promijenila sama trava a ne samo njena boja ili visina. Sada analiza same supstancijane promjene vodi duh do razlucivanja dvaju elemenata, od kojih je jedan zajednicki travi i mesu koje nastaje od trave, a drugi koji prenosi tim elementima svoj supstancijalni karakter - cineci ga prvo travom a zatim kravljim mesom. Mi mozemo ovdje reci da bilo koja materijalna supstancija se mijenja u drugu barem posredno, kao i to da dolazimo na jednoj strani do pojma osnovnog supstrata promjene kojeg Sv. Toma naziva prva materija , a drugi element jeste suspstancijalna forma koja cini da susptacnija jeste to sto jeste - odredjujuci je kao travu ili bukvu ili bilo sta drugo. Svaka materijalna supstancija je sastavljena na taj nacin od materije i forme. (Koplston 1988: 327)

Sv. Toma je dakle prihvatio aristotelsko ucenje o hilomorfickoj strukturi materijalnih supstancija, odredjujuci prvu materiju kao cistu mogucnost a supstancijalnu formu kao prvu stvarnost fizickog tijela. Prva materija moze da bude svaka forma tijela ali po sebi je lisena svake forme tj. ona je cista potencijalnost, ili kao sto je rekao Aristotel: prva materija ne posjeduje Ni sta, ni koliko, ni kakvo, niti bilo sta drugo cime je odredjeno bice. Iz ovog razloga ona ne moze da egzistira sama po sebi pa bi govor o bicu koje egzistira bez forme ili djelatnosti bila cista kontradikcija. Bitno je reci da prva materija ne predhodi formi vremenski nego je stvorena zajedno sa formom. (In 7. Metaph. lectio 2 prema Koplston 1988: 327).

Dakle samo kompozicije materije i forme aktuelno postoje u materijalnom svijetu. Hijerarhijska ljestvica bica Sv. Tome izgleda ovako: forme u neorganskim supspstancijama, vegetativne forme, iracionalne culne forme zivotinja, covjekova racionalna dusa, i cista Aktualnost ili Bog! Dakle, vrhunac tijelesnog svijeta jeste ljudsko bice, dijelimicno duhovno a dijelimicno tijelesno. Bitno je reci da postoji jaz u hijerarhiji jer npr. racionalna dusa covjeka je stvorena, konacna i otjelovljena dok je Bog nestvoren, beskonacan i cist duh. Ovaj jaz se premoscuje pomocu konacnih i stvorenih duhovnih formi koje su netjelesne tj. andjeli za koje Sv. Toma daje racionalne dokaze. Andjeli su bica koja su sasvim duhovna a ipak ne posjeduju apsolutnu jednostavnost Svevisnjeg.(Cf. De Spirit, Crea., 1, 5 prema Koplston 1988: 330).

Sv. Akvinski kao sto je razlikovao razne stupnjeve formi uopste, tako je razlikovao i razne horove andjela i to prema predmetu njihovog saznanja. Oni koji najjasnije poimaju Bozju dobrotu po sebi i koji su usplamteli prema njoj jesu serafimi - najvisi hor, dok oni koji se bove Bozijim providjenjem u pogledu pojedinacnih stvorenih bica jesu andjeli u uzem smislu rijeci - najnizi hor. Hor koji se bavi kretanjem nebeskih tijela (oni su univerzalni uzroci koji dijeluju na ovaj svijet) jeste hor Vrlina. (Koplston 1988: 330).
Andjeli prema tome postoje, ali prema Sv. Tomi nisu hilomorficki sastavljeni. On dokazuje da moraju biti cisto nematerijalni zbog njihovog hijerarhijskog mjesta bica, kao i zbog cinjenice da je u materiju postavio potrebu za kvantitetom, dakle svaki andjeo je cista forma. Konacno bice jeste bice zato sto postoji, zato sto ima egzistenciju: supstancija je ono sto jeste, a egzistencija je ono na osnovu cega se supstancija naziva bicem. (Koplston 1988: 331 - 332).

Sustina tjelesnog bica jeste supstancija sastavljna od materije i forme, dok je sustina nematerijalnog konacnog bica samo forma. Ni jedno konacno bice ne egzistira nuzno - ono posjeduje egzistenciju koja je razlicita od sustine - esencije kao sto je aktualnost forme razlicita od potencijalnosti materije. Forma se odredjuje ili ispunjava u sferi esencije, ali ono sto aktuelizira esenciju jeste egzistencija. Egzistencija dakle, nije ni materija ni forma, ona nije niti esencija niti jedan dio esencija, ona je aktuelnost kojom esencija jeste, odnosno ima bivstvovanje. Bivstvovanje oznacava odredjenu djelatnost, jer za stvar se ne kaze da jeste ili da bivstvuje po tome sto je u potencijalnosti, nego time sto je u aktualnosti. Kao sto nije ni materija ni forma, egzistencija ne moze onda biti ni supstancijalna ni akcidentalna forma nego je ona ono cime forme jesu. Ova razlika izmedju esencije i egzistencije nije realna tj. nije realna distinkcija nego jer one nisu 2 odvojiva fizicka predmeta. Ovdje je vise rijec o tome da su esencija i egzistencija 2 konstitutitvna metafizicka nacela svakog konacnog bica. Samo u Bogu, insistira Sv. Toma Akvinski, esencija i egzistencija su identicne - Bog postoji nuzno zato sto je njegova esencija isto sto i njegova egzistencija, a sve druge stvari primaju bivstvovanje s polja tj. participiraju u egzistenciji, a ono sto prima mora biti razlicito od onoga se prima. (Koplston 1988: 333). Iz ovoga proizilazi da je Sv. Toma distinkciju izmedju esencije i egzistencije smatrao za objektivnu i nezavisnu od duha.

Egzistencija odredjuje esenciju u tom smislu sto je ona aktualnost i sto kroz nju esencija ima postojanje. Dakle egzistencija je ono sto konacno bice cini bicem.
Stvorena egzistencija i esencija nastaju zajedno, i mada su ta 2 konstitutivna nacela objektivno razlicita, moze se reci da je egzistecnija fundamentalnija (Koplston 1988: 334) posto stvorena egzistencija jeste aktuelnost neke potecijalnosti, potecijalnost nema nikakve aktuelnosti izvan egzistencije, koja je medju svim stvarima najsavrsenija i savrsenstvo svih savrsenstava (De Potentia., 7, 2, ad 9. prema Koplston 1988: 335).

ZAKLJUCAK

Sv. Toma tako otkriva u srcu svakog konacnog bica izvjesnu nestabilnost, koja direktno ukazuje na egzistenciju jednog bica koje je izvor konacne egzistencije, stvaraoca sjedinjenja izmedju esencije i egzistencije, a buduci da egzistira nuzno samo to bice ne moze da bude sastavljeno od esencije i egzistencije nego mora da ima egzistenciju kao svoju esenciju.
Tako na kraju mozemo reci da - egzistencija nije stanje esencije nego je ona ono sto stavlja esenciju u stanje aktualnosti!

  preuzmi seminarski rad u wordu » » »

Besplatni Seminarski Radovi

SEMINARSKI RAD