PROIZVODNJA SALATE
NAČINI PROIZVODNJE SALATE
Iako
se već dugo koristi poslednjih godina primjećen je povećan interes za
ovu kulturu kod potrošača. Proizvođači takođe imaju svoj interes kad je
salata u pitanju, mogu da je, uz određene uslove, gaje preko cjele godine
a posebno je značajana njena proizvodnja tokom zimskog perioda u zaštićenom
prostoru. Zbog kratke vegetacije (35-90) dana, može da se gaji i kao glavni
i kao međuusev.
Kao i kod drugih povrtarskih kultura, i kod salate, navike i želje potrošača
određuju tip i vrstu salate koja će se gajiti u određenom regionu. Kod
nas, na praktično celom području zemlje, daleko najviše se traži glavičasta
salata mekih listova-puterica. U daleko manjem obimu, tržište traži druge
tipove salate kao što su kristalke, batavie i dr., dakle salate sa jače
izraženom nervaturom i tvrđih listova.
Salata se može gajiti kao: rana proljećna proizvodnja (sa ili
bez grijanja), kasna proljećna, ljetnja, jesenja
i zimska proizvodnja.
Rana proljećna proizvodnja: Počinje setvom u plastenike
15 - 30. oktobra u negrijanim plastenicima, ili 1-15 decembra u grijanim,
kada salata pristiže krajem februara, početkom marta. Za ovaj proizvodni
period važno je napomenuti da je nedostatak svetlosti limitirajući faktor,
tako da svetlost određuje dužinu vegetacionog perioda. Greška je ukoliko
nedostatak svetlosti u ovom periodu pokušavamo da kompenzujemo povećanjem
temperature. U tom slučaju se formiraju nekvalitetne i rastresite glavice.
Kasno proljećna proizvodnja: Podrazumeva setvu krajem
decembra i početkom januara, a pristiže krajem marta i početkom aprila.
Rasada za ovaj termin proizvodnje se proizvodi uz dogrivanje, dok sama
proizvodnja može da prođe bez grijanja, ali sa obaveznim prekrivanjem
agrilom.
Letnja proizvodnja salate: Odvija na otvorenom polju
i to sa setvom od maja do jula meseca kada salata pristiže od jula do
polovine septembra. Obzirom na visoke temperatura u ovom periodu, važno
je odabrati salatu koja u tim uslovima ne ide u cvetno stablo.
Jesenja proizvodnja: Može da se vrši kako u zaštićenom
tako i na otvorenom prostoru. U zaštićenom prostoru setva je od polovine
avgusta do polovine septembra, dok za proizvodnju na otvorenom polju sijemo
od polovine jula do polovine avgusta.
Zimske proizvodnja: Sjetva počinje od polovine septembra
do polovine oktobra kada pristiže krajem decembra do polovine januara.
Još jednom treba naglasiti činjenicu da je pored ostalih agrotehničkih
mera, odabir odgovarajuće sorte za određeni period gajenja od najveće
važnosti za uspešnu proizvodnju.
Priprema plastenika za sadnju
Priprema plastenika za sadnju počinje čišćenjem ostataka biljaka prethodne kulture, rasturanjem NPK i to 60-80 kg/1000 m² u omjeru 7:20:30 ili 15:15:15. Poslije rasturanja gnoiva zemljište se ore na dubinu 20-30 cm, potom freza. Nakon frezanja u objektu se rasturi neki od zemljišnih insekticida (dursban), zemljište se poravna, postavi se sistem za navodnjavanje i crne malč folije za salatu.
Rasađivanje
Rasađivanje salate se obavlja kada sadnica ima 4-6 razvijenih listova.
Rasađivati se može ručno i mašinski. Razmak sadnje je različit i zavisi
od sorte i roka perioda sadnje, pa se u zimskom periodu salata sadi na
razmaku 20×20 ili 20×25 a u proljetnom 20-25×30cm. Malč folije se dosta
koriste i daju odlične rezultate: sprečava zemljišne patogene (usporava
zarazu), održava zemljište čisto od korova, pod folijom se čuva vlaga
(kap po kap), i time voda ne dolazi u kontakt sa biljkom, biljka je čistija.
Folije se postavljaju za nekoliko turnusa salate. Da bi se taj posao pravilno
odradio zemljište mora biti odlično pripremljeno, malč folija mora biti
dobro zategnuta, bez vazdušnih džepova, potpuno nalegla na zemljište.
Sadnja kontejnerskih sadnica obavlja se na taj način da se u zemljište
unosi 2/3 kocke dok 1/3 ostaje iznad zemlje. Ovakvom sadnjom izbjegava
se prevelika vlažnost u zoni korjenovog vrata što bitno smanjuje mogučnost
oboljenja biljaka od truleži. Nakon sadnje biljke se zaliju sa 10-12 l/m²
vode.
Ukoliko nije ispoštovan plodored, zemljište nakon rasađivanja treba obavezno
zaliti Prestižom (Prestige 290-FS) ili Previkurom (Previcur 607-SL) -
3-4 litre 0,25% rastvora/m² lijehe.
Mjere njege u toku vegetacije
Zbog kratke vegetacije i osetljive glavice greške u proizvodnji se teško popravljaju. Pod njegom se u prvom redu podrazumevaju klimatski faktori, količina i raspored vode u toku vegetacije.
Klimatski faktori
Na klimatske uslove u zatvorenom prostoru možemo uticati provjetravanjem
ili grijajanjem plastenika. Na otvorenom zasijenjivanjem i korištenjem
mikrorasprskivača. Za proizvodnju salate temperaturu treba održati na
16ºC, što nije ni malo lako. Salata staje sa rastom na 4-5ºC, a izoženost
salate mrazu donosi trajna oštećenja. Ako možemo uticati na klimu, potrebno
je postići da razlika između dnevnih i noćnih temperatura ne bude veća
od 10ºC, a ako je oblačno i manje. Ljeti, ako je tokom više noći temperatura
preko 20ºC, a dani sunčani, u zoni rasta salate pojaviće se vodena para.
U takvom uslovima salata počinje da iscvetava. Postoje sorte ljetnjih
salata koje odlično podnose ove uslove. Pošto je salata osetljiva na suvišak
odnosno nedostatak vodene pare, moramo obratiti pažnju na ovu pojavu.
U slučaju viška vodene pare stvoriće se povoljni uslovi za pojavu gljivičnih
oboljenja i unutrašnji listovi će se sušiti, dok će se u odsutvu vodene
pare sušiti spoljni listovi. Plitak korenov sistem salate zahteva dovoljne
količine vode u tom sloju zemljišta (70% PVK). Visoka relativna vlažnost
vazduha utiče na pucanje glavica, pojavu i širenje bolesti. Salatu treba
zalivati rijeđe i obilnije, sve do pred početak formiranja glavica.
Ljetnju proizvodnju odlikuju neke specifičnosti:
Zbog brze smene useva (30 dana) poželjno je proizvodnju obavljati na malč
foliji. Koristiti malč folije najbolje sa gornje strane bele, a sa donje
tamne (crne). Proizvodnju rasada prilagoditi brzini promene useva. Koristiti
sorte tolerantne na iscvijetavanje. Postaviti u salati mikroorošivače
za hlađenje biljaka (u suprotnom dolazi do iscvijetavanja). Hlađenje se
vrši nekoliko puta u toku dana u trajanju od 5 do 15 minuta. Zalijevanje
se može vršiti mikroorošivačima, ili još bolje sistemom kap po kap.
Navodnjavanje
Ukoliko se salata proizvodi na otvorenom polju tokom proleća i leta,
navodnjavanje vršimo rasprskivačima. Ovo s toga što rasprskivači ne samo
što prokvašavaju zemljište na dubini od 20-30 cm, gde se nalazi koren
salate, već stvaraju i povoljnu mikroklimu u vrelim letnjim danima.
Navodnjavanje salate u zatvorenom prostoru najčešče se obavlja sistemima
„kap po kap“, koji su pogodni jer se pored zalivanja vrši i prihrana.
Mikrorasprskivači u zatvorenom prostoru služe da se njima koriguje vazdušna
vlaga, koja u najvećem delu vegetacije salate treba da iznosi 70%. Na
nedostatak vlage u zemljištu salata reaguje tako što se usporava rast
a njeni listovi dobijaju tamnu boju dok višak vlage u zemljištu može prouzrokovati
bolesti.
Đubrenje
Klasično đubrenje na srednje obezbeđenom zemljištu:
Pred sadnju se đubri sa 60-80 kg/1000m² i to sa N P K 7:20:30 ili 15:15:15
Prihranjivanje: Dva puta tokom vegetacije i to prvi put
20-25 dana nakon sadnja drugi put u fazi formiranja glavice. Prehranjuje
se sa jednim od azotnih gnojiva (amoninitrat).
Zbog kratke vegetacije, salata traži intenzivno đubrenje u prvom delu
vegetacije, do faze formiranja glavice.
Kao što je već pomenuto, tokom rasađivanja, đubri se sa formulacijama
sa povećanim procentom fosfora radi boljeg ukorenjavanja. Tokom vegetacije,
vrši se đubrenje azotnim đubrivima.
Berba čuvanje pakovanje
Sukcesivno prispjevanje salate za berbu postiže se u toku zime, bez zagrijevanja
objekta samo planskom sijetvom i pre svega kombinacijom više folija (najčešće
dve) i agrotekstila. Bez grijanja u zatvorenom prostoru preko zime može
se ostvariti jedna žetva, a sa grijanjem od oktobra do aprila i tri žetve
usijeva salate.
Salata se bere po pristizanju i to kad glavice dobiju željeni oblik i
veličinu. Obično se bere u dva-tri navrata. Prilikom odsijecanja glavice
se čiste od žutog lista i prevrnu na foliju da bi istekao višek tečnosti
(vode). Nakon 10-15 minuta ubrane glavice se pakuju u plitke letvarice,
gajbe ili kutije. Glavica se okreču na dole u dva reda 2×12 komada. Pošto
biljke treba dopremiti do tržišta u zimskom perijodu obavezno je zimsko
pakovanje (zaštita) na kamionu kako ne bi izmrzle u transportu. Na temperaturi
od 1ºC i relativnoj vlažnosti vazduha od 90 do 95% može se čuvati 15-25
dana.
Fiziološke promjene na salati
Ponekad dolazi do pojave da se lisne drške suše po krajevima i poprimaju
mrku boju. Simptom kreće od starijih, donjih listova i prelazi na mlađe.
Do ove pojave dolazi kada naglo dođe sunčano vrijeme poslije oblačnog,
a u uslovima povečane
vlažnosti. Suština je da dolazi do povećanja temperature i vlažnosti,
a biljka ne može da transpiriše, otuda pojava mrke boje.Ova pojava se
može javiti u bilo kom periodu gajenja, a može se preduprediti učestalijim
zalivanjima sa manjim zalivnim normama. Rubovi unutrašnjih listova pocrne
i postanu sluzavi, a ponekad cela biljka pocrni. Ovakve promene na biljci
nastaju kada je biljka duže vreme nedovoljno osvetljena (oblačno vreme,
prljava folija), a prisutno je dosta vodene pare. Provetravenje i po potrebi
grejanje plastenika reševa ovaj problem.
Pojava cvetne grane
Najčešći razlog za pojavu iscvijetavanja je gajenje neadekvatne sorte u i to posebno u letnjem periodu.
Bijela trulež (Sclerotinia sklerotiorum)
Ekonomski značajan patogen na polju i zatvorenom prostoru. Pojavljuje
se najčešće u vreme formiranja glavica. Visoka vlažnost i niža temperatura
pogoduju razvoju gljivice.
Kod oboljelih biljaka opusti se lišče i ubrzo počinje da truhli. Na donjem
delu glavice počinje vodenasta trulež. Korijenov sistem ostaje zdrav i
biljka se čupanjem lomi na truhlom dijelu stable. Trulež brzo zahvata
celu glavicu. U njoj se obrazuju sklerocije – crna zrnasta telašca pouzdan
znak da je u pitanju ovaj parazit.
Mjere suzbijanja:
Dugogodišnji plodored, skoro sve povrtarske biljke su osetljive prema
ovoj gljivici. Dezinfekcija zemljišta, te uklanjanje i uništavanje zaraženih
biljnih ostataka. Bujnije biljke usled velike doze azota podložnije su
zarazi.Umjereno zalivanje, drenaža zemljišta, gajenje na ocijednim terenima.
Primjena fungicida i to: Kidan ili Switch.
Siva plijesan (Botrytis cinerea)
Često oboljenje salate u zaštičenom prostoru. Gljivica parazitira na
salati u svim fazama razvoja, od sjetve do berbe. Visoka vlažnost i temperatura
pogoduju razvoju parazita, pa se zaraza brzo širi. Biljke gajene u nepovoljnim
uslovima osetljivije su na infekciju.
Zaraženo lišče, najčešće u osnovi pri dnu glavice, požuti i ubrzo nekrotira.
Na obolelim i nekrotičnim delovima formira se siva prevlaka.
Mjere suzbijanja:
Uklanjanje biljnih ostataka. Regulisanje temperature i vlažnosti, provijetravanjem
objekta.
Primjena fungicida: Kidan, Ronilan FL ili Sumilex 50 FL.
Plamenjača salate (Bremia lactucae)
Veliki problem pri gajenju salate u jesenjem i zimskom ciklusu. Pojavljuje
se u uslovima prohladnog i vlažnog vremena. Održava se na biljnim ostacima
i zaraženim biljkama.
Svetlo zelene pjege na listu ubrzo postaju hlorotične, a potom mrkocrvene.
Na naličju pjega formira se sivkastobela prevlaka od sporonosnih organa
gljive.
Mjere suzbijanja:
Dezinfekcija zemljišta. Uništavanje biljnih ostataka. Regulisanje vlažnosti
i temperature. Umereno đubrenje.
Primjena fungicida: Aliete 80 WP.
Nekroza ivice lista salate
Pojavljuje se na liskama koje neposredno obavijaju glavicu. Nije zapažena na unutrašnjim listovima. Uzrok je nedovoljna aktivnost korenovog sistema u uslovima povečane transpiracije. Javlja se najčešče u hladnijem delu godine kada pri sunčanom vremenu dođe do pojačanog efekta staklene bašte u zaštičenom prostoru. Preporučuje se redovno zalivanje i zasenjivanje objekata pri jakom suncu, kao i gajenje otpornijih sorata.
Insekti
Veliki broj insekata napada salatu, i to: lisne vaši, tripsi, bela vaš,
mineri i zemljišne štetočine. Važno je naglasiti salata je biljka koja
ima kratku vegetaciju i kod koje se u ishrani koriste listovi, te je to
razlog više za strogo pridržavanje uputstva pri koriščenju insekticida.
Tretiranje protiv štetočina treba vršiti samo ako smo primjetili povečan
broj štetočina. Takođe tretirati se može i djelomično tj. samo djelovi
na kojima su primječeni insekti.
Insekticidi koje možete koristiti su:
Zemljišni insekti: tretirati zemljište prije sadnje, Dursbanom.
Lisne vaši, bijela vaš, bijela mušica: Actara ili Karate zeon.
Tripsi, lisni mineri, lisne sovice: Karate zeon.
Puževi (Limax spp.,Arion spp.)
Največe štete na salati nanose puževi i to puževi golaći. Tijelo im je mekano i prekriveno sluzi. Oni su vrlo pokretljivi, danju se obično skrivaju , a večinom se hrane noču. Proždrljivi su i hrane se velikim brojem kultura. Suzbijanje se vrši sredstvima koja se nazivaju limacidi. Limacidi se koriste u obliku zatrovanih mamaca koji se rasipaju po tlu uz biljke, to su: Mesurol granulat 1,3-1,5 kg/ha, Pužomor, Limax, Pužocid 30-40 kg/ha. Rasipaju se u hrpice, trake ili po cijeloj površini. Primjenu ovih mamaca treba ponoviti više puta.
preuzmi
seminarski rad u wordu » » »
