Opasan otpad u željezničkom saobraćaju

Saobraćaj je značajna karika u lancu ljudskih djelatnosti, koji ne samo da prevozi nego i povezuje i spaja ljude. Evidentno je da svi vidovi saobraćaja ugrožavaju i zagadjuju životnu sredinu. Sa toga, veoma značajnog aspekta, u budućem razvoju treba svjesno favorizovati grane saobraćaja čini je udio u degradaciji životne sredine najmanji.
Razvijene zemlje, Zapadne Evrope i Amerika, primarne su da sve više pooštravaju kriterijume za oblast željeznickog saobraćaja saobraćaja u ekološkom pogledu. To ih prisiljava da traže nova racionalnija tehnička i tehnološka rješenja. Svjesni smo činjenice, da i kada dodje do takvih pronalazaka, oni će ostati dugo vremena dostupni i primjenjivi samo u razvijenim i ekonomski bogatim zemljama, tačnije kod onih koji su to sposobni da plate i implementiraju.

SAOBRAĆAJ I ŽIVOTNA SREDINA

Transport je stalna, neophodna i komplementarna ljudska potreba. Bez obzira na različita tumačenja značenja ove riječi, izvjesno je da je transport premještanje ljudi i roba sa jednog na drugo mjesto.
I ako je saobraćaj bitan preduslov funkcioniasanja ljudske zajednice uopšte, i svojim funkcionisanjem stvara uslove, utiče i izaziva niz pozitivnih neposrednih i posrednih efekata na privredu i društvo u cjelini, isto tako utiče na životnu sredinu i stvara niz neželjenih i štetnih efekata.
Do nedavno, eksternim negativnim efektima u ovoj oblasti života i rada nije se posvećivala adekvatna pažnja. Negativni eksterni efekti uglavnom su vezani za funkcionisanje saobraćaja i manifestuju se u vidu: saobraćajnih nezgoda, zagušenja na saobraćajnicama, zagadjenja vazduha, vode i tla, vibracija, potrošnje raznih oblika energije, potrošnje i drugih ograničavajućih resursa za proizvodnju saobraćajnih sredstava i infrastrukture, zauzimanje slobodnih površina, narušavanje pejzaža, ugrožavanje kulturnih i istorijskih spomenika. Intezitet ovih efekata razlikuje se po saobraćajnim granama i vidovima saobraćaja i svaki od njih ima niz sekundarnih, često dalekosežnih posrednih efekata.
Kvantifikovanje globalnih negativnih uticaja i kategorija pojedinih negativnih uticaja na prirodu, pokazalo je da je saobraćaj bitan, a kod nekih kategorija dominantan zagadjivač. Zbog svoje rasprostranjenosti i heterogenosti saobraćaj utiče na životnu sredinu i lokalno i globalno, a efekti toga djelovanja zavise uglavnom od:
1. proizvodnje saobraćajnih sredstava, karaktera i stanja saobraćajne infrastrukture i njihovog održavanja,
2. funkcionisanja saobraćaja po granama, odnosno inteziteta korišćenja infrastrukture i voznih sredstava,
3. grane i vida saobraćaja,
4. primijenjenih tehnoloških rješanja u ovoj oblasti.

Osnovni negativni uticaji saobraćaja mogu se grupisati u sledeće kategrije:

a) zagadjivanje uglavnom vazduha (ugljenvodonicima, ugljenikovim i azotnim aksizima, raznim česticama, pepelom, olovom itd.) ima štetan uticaj na zdravlje ljudi i na okolinu u cjelini, a posebno na stanje atmosfere,
b) buka, koju izaziva naročito drumski i vazdušni saobraćaj, ima tendenciju porasta,posebno u urbanim sredinama,
c) prostor koji zauzima saobraćajna infrastruktura dugoročno ograničava njegovu izmjenu i upotrebu za druge svrhe,
d) odlaganje rashodovanih saobraćajnih sredstava i druge opreme iz ove oblasti stvaraju probleme i zagadjuju životnu sredinu,
e) saobraćejne nezgode, koje se povremeno javljaju u svim granama saobraćaja, naročito u drumskom saobraćaju, uzrokuju gubitak ljudskih života, povrede sa trajnim invaliditetom, i velike materijalne štete,
f) prevoz opasnih materija (eksplozivnih, otrovnih, zapaljivih) predstavlja stalnu potencijalnu opasnost širih razmjera,
g) potrošnja energije za potrebe saobraćaja, kao i korišćenje ograničenih resursa za proizvodnju saobraćajnih sredstava uzrokuju niz dugoročnih problema u vezi sa korišćenjem resursa i eventualnog recikliranja.
h) zagušenja na pojedinim saobraćajnicama izaziva gubitak vremena učesnika u saobraćaju, povećava razne vidove troškova (po osnovu izgubljenog vremena, po osnovu povećanje potrošnje goriva i sl.), nervoze, pojačava se buka, vibracije, emisija gasova i slično,
i) izgradnjom saobraćajne infrastrukture, narušava se pejzaž, ugrožavaju kulturni i istorijski spomenici i slično.

UTICAJ ŽELJEZNICE NA ŽIVOTNU SREDINU

Saobraćaj je značajna karika u lancu ljudskih djelatnosti, koji ne samo da prevozi nego i povezuje i spaja ljude. Evidentno je da svi vidovi saobraćaja ugrožavaju i zagadjuju životnu sredinu. Sa toga, veoma značajnog aspekta, u budućem razvoju treba svjesno favorizovati grane saobraćaja čini je udio u degradaciji životne sredine najmanji. Razvijene zemlje, Zapadne Evrope i Amerika, primarne su da sve više pooštravaju kriterijume za oblast drumskog saobraćaja u ekološkom pogledu. To ih prisiljava da traže nova racionalnija tehnička i tehnološka rješenja. Svjesni smo činjenice, da i kada dodje do takvih pronalazaka, oni će ostati dugo vremena dostupni i primjenjivi samo u razvijenim i ekonomski bogatim zemljama, tačnije kod onih koji su to sposobni da plate i implementiraju. U dogledno vrijeme, i dalje će se voziti kod nas polurashodovana drumska vozila, koja su u prvom redu zbog aero zagadjenja izbačena iz saobraćaja u zemljama Zapadne Evrope.
Željeznica je u mogućnosti da za pogonsko gorivo koristi električnu energiju i da pri tome obavi veliki radni učinak (da preveze putnike i robu). Električna energija kao pogonsko gorivo je najčistija, ne skladišti se i može se dobijati iz regerativnih prirodnih izvora, najmanje od svih ostalih izvora energije ugrožava prirodnu sredinu, što željeznici daje prednost nad svim ostalih vidovima, posebno kopnenog saobraćaja.
Imajući u vidu ovu prednost, uz kvalitet, shvaćen kao nivo ispunjenja želja i očekivanja korisnika, veću zaštitu životne sredine od ostalih vodova kopnenog transporta i bezbijednost u prevozu kao konstantu, željeznica ispunjava kriterijume najpodobnijeg transportera.
Ekološki rizik uzrokovan željeznikim saobraćajem manifestuje se u tri oblika i to: uticaj na okolinu, bezbijednost pri prevozu, otrovnih, zapaljivih i eksplozivnih materija, uticaj na zaposlene i putnike. Uzimajući u obzir i ove elemente analize, prednost željezničkog u odnosu na drumski i rječni saobraćaj ogleda se:

• željezničke pruge sa svim pratećim objektima (željezničke stanice, peroni i ostali gradjevinski objekti) zauzimaju dva puta manje zemljišnog prostora od
autoputeva,

• procenat od ukupno nastradalih lica u prevozu, na željeznici otpada 3,7%, a na
drumski saobraćaj 96,3%,

• željeznica troši manje količine svih vidova energije po jedinici prevoza i ukupno. Od ukupne potrošnje pogonske energije na željeznčki saobraćaj u otpada oko 6,5%, drumski putnički saobraćaj oko 23%, teretni drumski oko 57,2% i rječni oko 12,3%,

• željeznički saboraćaj najmanje ugrožava i zagadjuje životnu sredinu od svih
ostalih vidova saobraćaja. Kumulativno posmatrana sva zagadjenja koje izrokuje saobraćaj (ne računajući vazdušni i pomorski) na željeznički saobraćaj otpada 2,4%, putnički drumski saobraćaj 19,5%, teretni drumski 70,4% i rječni saobraćaj 7,4%. Kakav je ekološki uticaj željeznice sa aspekta obima prevoza u poredjenju sa drumskim i vazdušnim saobraćajem, kao ilustrovan primjer mogu poslužiti Željeznice Crne Gore A.D. – Podgorica i njihov radni učinak iz 90-tih godina XX vijeka, kada je Crnogorska željeznica prevozila oko 3,0 miliona putnika i 4,5 miliona tona robe godišnje.

1. Za prevoz putnika na relaciji područje Republike Srpske, područje Bosne i Hercegovine, bilo bi potrebna dnevna angažovanost po 100 autobusa sa po 80 sjedišta ili 50 aviona sa po 150 sjedišta.

2. Za prevoz robe na istim realcijama u oba smjera bilo bi potrebno angažovati konvoj od 450 do 500 kamiona različite nosivosti sa dnevnom potrošnjom od oko 150 tona nafte. Sličan je slučaj i sa lokalnim prevozom rasutih tereta (ruda, uglja, žitarica, tečnih goriva i slično).

OPASAN OTPAD U ŽELJEZNIČKOM SAOBRAĆAJU

Klasa 1. Eksplozivne supstance

Eksplozivne supstance i predmeti koriste se za izvođenje eksplozija i pirotehničkih efekata dele se na razrede.
- 1.1. Materije i predmeti kojima je imanenta opasnost od akumulirane (koncentrisane, masene) eksplozije (akumulirana eksplozija je ona eksplozija koja dovodi do toga da praktično celokupno punjenje trenutno reaguje). Primeri: TNT, barut, nitroglicerin, ANFO (smeša amonijum nitrata i dizel goriva, ponekad kerozina). Ovaj eksploziv je najzastupljeniji u rudarstvu (ugalj, metali) i u građevinarstvu.
- 1.2. Materije i predmeti kojima je imanentna opasnost od rasejavanja šarpnela ali ne i opasnost od akumulirane eksplozije. Primer:bombe, granate, protivgradni projektili.
- 1.3. Materije i predmeti kojima je imanentna opasnost od vatre (požara), manjih detonacija, rasejavanja šarpnela ili od obe ove poslednje opasnosti zajedno ali ne i opasnost od akumulirane eksplozije. Koje prilikom sagorevanja oslobađaju značajnu energiju putem zračenja ili koje progresivno sagorevaju proizvodeći manje detonacije, manja rasejavanja šrapnela ili oba ova efekta zajedno.Primer: raketno gorivo, sredstva vatrometa.
- 1.4. Materije i predmeti koji predstavljaju samo manji rizik od eksplozije u slučaju upaljenja ili inicijacije (aktiviranja) tokom prevoza. Efekti su u velikoj meri ograničeni na pakete tako da se ne očekuje izbacivanje fragmenata znatnije veličine ili opsega. Spoljašnji požar ne sme dovesti do toga da praktično celokupni sadržaj paketa trenutno eksplodira. Primep: petarde, manevarski metak.
- 1.5. Materije kojima je imanenta opasnost od akumulirane eksplozije ali koje su u toj meri neosetljive da je verovatnoća njihovog aktiviranja ili prelaza sa normalnog na detonativno sagorevanje u uslovima normalnog prevoza zaista vrlo mala. Minimalni zahtev za ove materije je da ne smeju da eksplodiraju prilikom ispitivanja u uslovima okruženja zahvaćenog požarom. Primer: eksploziv GX20
- 1.6. Izrazito neosetljivi predmeti kojima nije imanenta opasnost od akumulirane eksplozije. Predmeti sadrže isključivo izrazito neosetljive detonativne materije kod kojih je mogućnost akcidentalnog aktiviranja ili prostiranja svedena na minimum.

Klasa 2. Gasovi pod pritiskom, u tečnom stanju ili rastvoreni pod pritiskom

Gasovi se ne razvrstavaju u ambalažne grupe kao većina materija već postoji podela na razrede. To je zbog toga što različiti gasovi imaju opasne karakteristike ali ipak pripadaju istoj generičnoj porodici. Aerosoli se takođe svrstavaju u klasu 2.
Razred 2.1. Zapaljivi gasovi. Gasovi koji se pale u kontaktu sa izvorom paljenja. Primer: gasovi za zavarivanje (acetilen, vodonik), tečni propan-butan gas, metan, etilen-oksid i predmeti kao što su upaljači za jednokratnu upotrebu.
Razred 2.2. Nezapaljivi gasovi. Gasovi koji nisu ni zapaljivi ni toksični. Glavna opasnost kod ovih materija je pritisakpod kojim se one čuvaju u svojim kontejnerima. U slučaju gubitka ventila, tipična boca ponašala bi se kao čelični torpedo. Primer: komprimovani vazduh, kiseonik, azot, ugljen-dioksid, argon, helijum, medicinski gas entonox(smeša kiseonika i azot(I)-oksida u odnosu 1:1).
Razred 2.3. Otrovni gasovi. To su gasovi čijom inhalacijom mogu nastati smrt ili teška oštećenja. Tipični predstavnici su: hlor, sumpor-dioksid, sumpor-vodonik, amonijak i čitav niz pesticida.

Klasa 3. Zapaljive tečnosti

Ovoj grupi pripadaju tečnosti sa tačkom ključanja od 35°C ili nižom i tačkom paljenja (plamište) od 60.5°C ili nižom. Zapaljive tečnosti klase 3 su najuobičajenije materije koje se prevoze. One pokrivaju širok opseg materija kao što su neki rastopi čvrstih materija neki tečni eksplozivi učinjeni neosetljivim, i sve tečnosti temperature paljenja ≤100°C (benzin, dizel, rastvarači, boje, razređivači, alkoholi itd.). Zapaljive tečnosti su podeljene u ambalažne grupe.
Ambalažna grupa I Visoko zapaljive tečnosti sa tačkom ključanja ispod 35°C
Primer: dietil etar,ugljen disulfidAmbalažna grupa II Zapaljive tečnosti sa temperaturom paljenja manjom od 23°C i sa tačkom ključanja iznad 35°C
Primer: benzin, aceton,metanolAmbalažna grupa III Tečnosti sa tačkom paljenja iznad 23°C ali ne preko 61°C i tačkom ključanja većom od 35°C
Primer: kerozin,mineralni terpentin

Za prevoz u zeljezničkom saobraćaju:
1) za klasu 1. Ministarstvo unutrašnjih poslova
2) za klase 2,3,4,5,6,8 i 9 Ministarstvo saobraćaja i telekomunikacija
3) za klasu 7 i opasni otpad Ministarstvo za zaštitu prirodnih bogastava i životne sredine
Pored ovlašćenja utvrđenih posebnim propisom, u vršenju inspekcijskog nadzora, nadležno ministarstvo ovlašćeno je da:
1) naredi da se utvrđene nepravilnosti otklone u određenom roku;
2) zabrani dalji prevoz ili rukovanje opasnim materijama licima koja nisu stručno osposobljena za prevoz i rukovanje opasnim materijama;
3) privremeno zabrani vršenje pojedinih radnji u vezi sa prevozom opasnih materija ako nisu ispunjeni propisani uslovi;
4) zabrani preduzeću, drugom pravnom licu, preduzetniku ili fizičkom licu prevoz opasne materije ili privremeno oduzmu prevozno sredstvo do okončanja prekršajnog postupka ako utvrde da su u toku prevoza učinjeni propusti u pogledu preduzimanja mera bezbednosti;
5) naloži ispitivanje uzoraka opasnih materija.

PRIJEVOZ POŠILJAKA OPASNIH MATERIJA

Ambalaža i sredstva za prijevoz opasnih materija

1. Ambalaža mora biti izrađena i zatvorena tako da pri uobičajenim prijevoznim uslovima ne može doći do gubitka sadržaja iz pošiljke spremne za otpremu, posebno zbog temperaturnih oscilacija.
Dijelovi ambalaže koji s opasnim materijama dolaze u neposredan dodir, zbog hemijskih ili drugih uticaja ne smiju biti oštećeni u pogledu svoje funkcionalnosti. Zato moraju imati odgovarajuću unutarnju oblogu ili biti obrađeni na odgovarajući način. Ti dijelovi ambalaže ne smiju sadržavati nikakve sastojke koji sa sadržajem mogu reagirati opasno, formirati opasne materije ili znatno oslabiti te dijelove.

2. Za prijevoz opasnih materija, ovisno o njihovoj vrsti odnosno o razredu iz Pravilnika RID, koristi se sljedeća ambalaža:
- bačve - od metala, kartona, PVC-a, šperploče ili od kakvog drugog materijala s ravnim ili s ispupčenim dnom
- drvene bačve - od prirodnoga drveta
- kante - metalne ili od PVC-a, pravouglog ili višeugaonog poprečnog presjeka s jednim otvorom ili s više njih
- sanduci - pravougla ili višeugaona ambalaža s punim stranicama bez otvora napravljena od metala, drveta, šperploče, drvenih vlakana i sl.
- vreće - papirnate ili od PVC-folije, tekstila i drugih tkanih materijala
- kombinovana ambalaža - sastavljena od unutarnje posude od PVC-a i vanjske posude od metala, kartona i sl. koja jednom spojena čini nerazdvojnu cjelinu
- kombinovana ambalaža - sastavljena od unutarnje staklene ili porculanske posude i sl. te od vanjske ambalaže (od metala, drveta, kartona, PVC-a) koja jednom spojena čini nerazdvojnu cjelinu
- zajednička ambalaža - sastavljena od jedne unutrašnje ambalaže ili od više njih smještenih u vanjsku ambalažu
- ambalaža od najfinijega lima - s okruglim, eliptičnim ili četvrtastim poprečnim presjekom, posude u obliku vedra s ravnim ili s ispupčenim dnom, s jednim otvorom ili s više njih (nisu burad i kante).

3. Ambalaža koja se koristi za prijevoz opasnih materija mora biti atestirana i označena prema odgovarajućim normama i propisima.

4. Opasne materije, pakovane u odgovarajuću ambalažu ili bez ambalaže, prevoze se u kontejnerima, zatvorenim vagonima, vagonskim cisternama i kontejnerskim cisternama.
Kod prijevoza pojedinih vrsta opasnih materija u odgovarajućim sredstvima postoje određene posebnosti, kao što su u sljedećim primjerima:

a) tekući plin pri prijevozu u cisternama širi se povećavanjem temperature, čime se povećava pritisak na zidove cisterne. Zato je moguće tovariti do najveće dopuštene mase punjenja, koja ovisi o koeficijentu širenja tekućega plina. Najveća dopuštena masa punjenja izračunata je i naznačena na posebnoj tablici (na čelu rezervoara cisterne).

b) prijevozna sredstva kojima se prevoze zapaljive materije moraju odgovarati tehničkim uslovima propisanima za određenu vrstu zapaljivih materija.

c) radioaktivne materije čiji je prijevoz željeznicom dopušten mogu se pakovati i prevoziti samo u ambalaži namijenjenoj za radioaktivnu materiju određene vrste, što ovisi o veličini i jakosti izvora, agregatnom stanju i drugim svojstvima radioaktivne materije.

Posude za prijevoz opasnih materija smiju se puniti samo onom opasnom materijom za čiji su prijevoz odobrene i koja s materijalima od kojih su izrađene posude, sa zatvaračima, s dijelovima opreme, kao i sa zaštitnim oblogama s kojima dolazi u dodir ne reagira opasno i ne stvara opasne materije.

5. Dijelovi opreme koja se koristi kod prijevoza opasnih materija trebaju biti postavljeni i osigurani tako da se kod prijevoza ili manipulacije ne oštete ili odlome. Oni moraju garantovati istu sigurnost kao i posude za prijevoz opasnih materija i biti prilagođeni robi koja se prevozi.

OPASAN OTPAD – ŽELJEZNICE BOSNE I HERCEGOVINE

Željeznice Federacije Bosne i Hercegovine (ŽFBH) vrše prijevoz svih vrsta robe pa i opasnih materija koje su navedene u Pravilniku o prevozu opasnih materija RID.Sa stanovišta sigurnosti i ekološke zaštite željeznica je najsigurniji vid prijevoza kako redovnih pošiljaka tako i opasnih materija.
Za prijevoz opasnih materija željeznicom koriste se zatvoreni vagoni,vagoni cisterne i kontejner cisterne.Prijevoz nafte i naftnih derivata željeznica vrši u sopstvenim i privatnim vagonima cisternama.
Kod izgradnje i održavanja ovih vagona moraju se poštovati propisi i standardi koje propisuje Evropska željeznička unija (UIC) i Pravilnik RID.
Vagoni cisterne imaju nosivost do 60,0 t i saobračaju brzinom Vmax=100 km/h.Posebna pogodnost i ekološka sigurnost za Bosnu i Hercegovinu je prijevoz nafte i naftnih derivata željeznicom do terminala koji se nalaze na industrijskim kolosijecima tj. povezani su šinskom vezom sa željezničkim stanicama.

U BiH postoje naftni terminali u sljedećim željezničkim stanicama čiji su vlasnici:

- F BiH u stanicama Čapljina, Mostar Teretna, Čelebić, Blažuj, Živinice, Bihać,
- INA u stanici Podlugovi,
- PETROL u stanici Zenici željezara.

Do navedenih terminala ŽFBH vrše prevoz kako pojedinačnih tako i kompletnih maršrutnih vozova.
Prema međunarodnim propisima svaki vagon mora imati poseban tovarni list CIM. Izuzetno na zahtjev pošiljaoca/špeditera, kojeg podnosi otpravnoj željeznici, željeznice učesnice u prijevozu mogu dati saglasnost za prijevoz kompletnih maršrutnih vozova sa jednim tovarnim listom CIM.
Željeznice učesnice u prijevozu, dužne su svoju saglasnost sa jednim tovarnim listom, ili odbijanje, saopštiti otpravnoj željeznici.
Uz tovarni list pošiljalac mora priložiti Račun-Fakturu, i druga uvjerenja, zavisno od vrste robe, koja zahtijevaju državni organi u Bosni i Hercegovini.

Opasne materije-tvari jesu sve materije, stvari, roba, tereti, proizvodi i supstance koje na bilo koji način mogu štetno utiecati na ljude, životinje i na okolinu.
Prema Pravilniku o međunarodnom prijevozu opasnih materija željeznicom (Regulations Concerning the International Carriage of Dangerous Goods by Rail - RID) sve opasne materije podijeljene su u devet razreda (klasa) opasnosti:

Propisi o prijevozu opasnih materija

Pravni temelji prijevoza opasnih materija prijevoznim sredstvima i poslova u vezi s time (priprema za prijevoz, preuzimanje i pretovar), kao i nadzora nad prijevozom nalaze se u odredbama propisanima u Zakonu o prijevozu opasnih materija (Sl.list SFRJ 27/90) i u Pravilniku o međunarodnom prijevozu opasnih materija željeznicom (Pravilnik RID od 01. 01. 2009 )
Prijevoz opasnih materija na prugama ŽFBH uređen je sljedećim propisima:

1. Pravilnikom o međunarodnom prijevozu opasnih materija željeznicom (Pravilnik RID)
2. Uputstvom o prijevozu robe (Uputstvo 162)
3. Saobraćajnim pravilnikom (Pravilnik 2)
4. Pravilnikom o upotrebi vagona, kontejnera, (Uputstvo 90)
5. Tarifom za prijevoz robe u unutrašnjem prijevozu (Spt 31 Deo 1).

Z A K LJ U Č A K

Čovjekova ruka ostala je prijeteći podignuta nad prirodom, priznajmo i nad našom sudbinom i budućnošću. Pitanje se postavlja da li će željeznica svojim mjerama u zaštiti životne sredine uspijeti da spasi čast saobraćaja, ponese LAUREAT najmanjeg zagadjivača umiri savjest odgovornima za
opšti ekološki haos, koji vlada i kod nas u saboraćaju da vrati nadu korisnicima i ukupnom društvu.
To će u budućnosti zavisiti u prvom redu, od spremnosti menadžmenta željeznice, da željeznicu istakne ne samo kao najekonomičnijeg i najefikasnijeg, nego i ekološki posmatrano najprihvatljivijeg transportera, uz niz drugih prednosti, gdje dominira stalno povećanje nivoa kvaliteta usluge, i od spremnosti državnih organa, da daju podršku (ali ne samo dekorativnu) granama i vidovima sabraćaja koji najuspješnije zadovoljavaju standarde ne samo iz oblasti ISO 9001: 2000 nego i ISO 14001.
Nadamo se da će željeznice u cjelini, projektu zaštitne životne sredine dati značajan i vidljiv doprinos koji će uticati na visok stepen zaštite životne sredine.

L I T E R A T U R A

[1] CIP - saobraćajni Institut - Eksterni troškovi saobraćaja

[2] Časopis Željeznice - jun 1992. godine

[3] www.wikipedija.org

[4] www.apeiron-uni.eu

[5] www.zeljeznice.net

 preuzmi seminarski rad u wordu » » »

Besplatni Seminarski Radovi

SEMINARSKI RAD