Pravoslavlje (grč. Ορθοδοξία — pravilno učenje, pravilno slavljenje) je jedan od tri ogranka u kršćanstvu nastalo poslije podjele 1054. godine kada se Crkva podijelila na Zapadnu i Istočnu crkvu. Što se tiče religijskog učenja pravoslavlja, kao i pravoslavnih praznika, može se reći da je ono uglavnom identično s učenjima koja su općenito prihvaćena u kršćanstvu. Suština učenja izložena je u Simbolima vjere, utvrđenim na Nikejskome saboru (325. i 381.). Od katolicizma se razlikuje samo u tome što smatra da Bog - Sveti Duh proizlazi samo od Boga po Ocu, dok katolici vjeruju da on potječe i od Oca i od Sina. Dakle, Bog u pravoslavlju istupa u tri lica : Bog - otac (tvorac vidljivog i nevidljivog svijeta), Bog - sin (Isus, Hristos) i Bog - duh Sveti koji proizlazi samo od Boga - oca koji je nedostupan čovjekovom razumu. U odnosu na katolicizam razlikuju se i po pitanju začeća djevice Marije i njenog tjelesnog uznesenja, koje ne prihvaćaju. Pravoslavni teolozi smatraju da su apostoli Petar i Pavle osnivači Crkve, a ne samo Petar kako to tvrde katolici.

Simboli vjere

Simboli vjere u pravoslavlju su ustvari najkraće izložene istine hrišćanskog vjeroispovijedanja Istočne pravoslavne crkve, i ima ih 12 :

1. Vjerujem u jednog Boga, Oca, Svedržitelja, Tvorca neba i zemlje i svega vidljivog i nevidljivog.
2. I u jednog Gospoda Isusa Hrista, Sina Božjeg, Jedinorodnog, od Oca rođenog prije svih vijekova; Svjetlost od Svjetlosti, Boga istinitog, rođenog, ne-stvorenog, jednosuštnog sa Ocem, kroz koga je sve postalo;
3. Koji je radi nas ljudi i radi našeg spasenja sišao s nebesa, i ovaplotio se od Duha Svetoga i Marije Djeve i postao čovjek;
4. I koji je raspet za nas u vrijeme Pontija Pilata i stradao i pogreben;
5. I koji je vaskrsnuo u treći dan po Pismu;
6. I koji se uznio na nebesa i sjedi s desne strane Oca;
7. I koji će opet doći sa slavom da sudi živima i mrtvima, i Njegovome carstvu neće biti kraja,
8. I u Duha Svetoga, Gospoda životvornog, koji od Oca ishodi, koji se sa Ocem i Sinom zajedno poštuje i zajedno slavi, koji je govorio kroz proroke.
9. U jednu, svetu, sabornu i apostolsku Crkvu.
l0. Ispovijedam jedno krštenje za oproštenje grijehova.
11. Čekam vaskrsenje mrtvih.
12. I život budućeg vijeka. Amin.

Pored deset Božjih zapovijesti koje su iste kao kod katolika izuzev druge gdje se u pravoslavlju navodi da se „ne prave idoli i nikakav lik, te da im se ne smije klanjati i služiti", za pravoslavlje su sljedeće dvije zapovijedi najveće :

„Ljubi Gospodina Boga svoga svim srcem svojim i svom dušom svojom i svim umom svojim i svom snagom svojom." i
„Ljubi bližnjeg svoga kao samoga sebe".

Crkvene zapovjesti

1. Moliti se Bogu i slušati službu Božju svake nedjelje i praznika.
2. Držati post pred Rođenjem i Vaskrsenjem Hristovim, pred praznikom sv. Apostola Petra i Pavla, pred uspenjem Bogorodice, i svake srijede i petka.
3. Sveštena lica treba poštovati.
4. Ispovijedati grijehe svoje i pričešćivati se u spomenute velike postove.
5. Moliti se Bogu za one koji su na vlasti.
6. Držati postove i molitve koje zapovijedi episkop u vrijeme kakve nevolje.
7. Crkvene stvari ne upotrebljavati.
8. Svadbe ne činiti u vrijeme posta.
9. Jeretičke knjige ne čitati.

Svete tajne Pravoslavlja

Sedam svetih tajni (sakramenata) vidljive su sveštene radnje kroz koje Božja blagodat prenosi čudotvorne darove onih koji primaju. Ove tajne su :
1. krštenje
2. miropomazanje
3. pričešće
4. pokajanje (ispovjed)
5. brak
6. sveštenstvo i
7. jeleosvećenje.

Sveta tajna krštenja vrši se samo jednom („potapanjem" u vodu) nad istim licem i ne može biti ponovljena. Fizički se čovjek može samo jednom roditi, te se tako i duhovno samo jednom može roditi, a krštenje je po pravoslavlju duhovno rođenje. To je sveta tajna kojom se lice koje se krsti čisti od svih grijehova, i naslijeđenih i ličnih, i kao novorođeno dijete Božje uključuje se u Crkvu Hristovu. Obavlja se tako što se krštenik tri puta „pogruži" u vodu u ime Svete Trojice: Oca i Sina i Svetoga Duha sa odgovarajućim molitvama sveštenika. Miropomazanje je sveta tajna kroz koju kršteno lice dobija darove Svetog Duha u snazi, mudrosti i drugim darovima koji mu pomažu da čuva pravu vjeru i da živi svetim životom. Vrši se tako što sveštenik pomazuje pojedine dijelove tijela krštenog lica „svetim mirom" izgovarajući riječi: „Pečat dara Duha Svetog. Amin".Ovu svetu tajnu vrši sveštenik ali uz učešće episkopa, jer episkopi pripremaju i osvećuju sveto miro.
Pričešće je sveta tajna u kojoj pobožni hrišćani pod vidom hljeba i vina primaju istinito tijelo i krv Isusa Hrista. Komadići posvećenog hljeba koji se dijeli vjernicima za vrijeme pričesti nazivaju se nafore. Hrišćanski vjernici se za pričešće pripremaju: postom, molitvom, ispovijedanjem svojih grijehova i opraštanjem onima koji su se o njih ogriješili. Treba li bi se najmanje četiri puta godišnje pričestiti (u toku četiri posta). A posebno je važno to učiniti u bolesti. Pokajanje je sveta tajna kroz koju se opraštaju grijesi ako se ispovjede pred sveštenikom, poslije kojeg sveštenik čita molitve i u ime Svete Trojice razrješava lice od grijeha za koji se kaje. Sveštenik može da naloži licu koje se ispovjeda epitimiju (kaznu), ovisno od ozbiljnosti grijeha kao što je npr. da posti, da se moli, da nadoknadi nekome štetu koju je načinio, da podijeli milostinju, ili da određeno vrijeme pristupa pričešću.
Sveštenstvo je sveta tajna u kojoj Duh Sveti kroz polaganje ruku episkopa daje blagodat i pravo onome koji se rukopolaže za episkopa ili sveštenika da svršava ostale svete tajne i da rukovodi vjerskim životom ljudi. U svetoj tajni sveštenstva postoje tri stepena : episkop, sveštenik i đakon. Episkop može da svršava svih sedam svetih tajni, sveštenik sve osim sv. tajne sveštenstva, a đakon pomaže episkopu i svešteniku, ali sam ne može svršavati nijednu od svetih tajni. Episkopa rukopolažu dva ili više episkopa, a episkop rukopolaže sveštenika.
Brak ili vjenčanje je sveta tajna kroz koju Sveti Duh sjedinjuje u jedno biće hrišćanina i hrišćanku koji pred sveštenikom nepokolebljivo izjave da će se cijeli svoj život uzajamno voljeti i jedno drugom biti vjerni, i koji primaju blagoslov za rađanje i vaspitanje djece.
Sveta tajna jeleosvećenja sastoji se iz molitava sveštenika i pomazivanja bolesnika osvećenim uljem, kroz koje djeluje Božja blagodat za ozdravljenje bolesnika, bilo da je bolest duševna ili tjelesna.

Molitva

U pravoslavlju imaju četiri vrste molitve : Unutarnja, Spoljnja, Lična i Zajednička molitva.
Unutarnja molitva se još zove i umna molitva. Ona se vrši u ćutanju, a Spoljnja molitva se govori glasno. Kada se čovjek moli nasamo, u sebi ili nečujno, to je lična molitva. Kada se on pridružuje molitvi drugih ljudi u crkvi ili na nekom drugom mjestu, takva se molitva zove javna molitva.
Najsavršenija molitva u pravoslavlju (i katoličanstvu ) je „Molitva Gospodnja" ili „Oče naš" jer je nju uspostavio kao obrazac molitve sam Isus Hristos.

„ Oče naš, koji si na nebesima, Da se sveti ime Tvoje Da dođe carstvo Tvoje, Da bude volja Tvoja, i na zemlji kao i na nebu. Hljeb naš nasušni daj nam danas; I oprosti nam dugove naše kao što i mi opraštamo dužnicima svojim; I ne uvedi nas u iskušenje, no izbavi nas od zla. Jer je Tvoje carstvo, i sila, i slava u vjekove vjekova." Amin.

U pravoslavlju se govori o sedam smrtnih grijeha koji odvode u vječnu smrt a to su: gordost, srebroljublje, razvrat, zavist, neumjerenost, gnjev i očajanje. Pored ovih smrtnih grijeha, postoje i četiri grijeha koja vape na nebu za kaznom a to su : hotimično ubistvo s razbojništvom, sodomija, zakidanje najamničkih plata i kinjenje udovica i siročadi.
Pored ovih spomenutih, postoje i mnogi manji ili oprostivi grijesi u mislima, riječima, željama i djelima.

Pravoslavni praznici

Određeni pravoslavni praznici su vezani za Isusa Hrista : svaka Nedjelja je posvećena uspomeni na Njegovo slavno vaskrsenje ili Njegovoj pobjedi nad smrću. A drugi dani koji se praznuje u čast Isusa Hrista su : Božić, Bogojavljanje, Sretenje Gospodnje, Cvjetna nedjelja, Veliki petak, Uskrs, Vaznesenje, Duhovi, Preobraženje i Vozdviženje časnog krsta. Svećani dani posvećeni Presvetoj Djevi (Mariji) su : Rođenje Presvete Djeve, Vavedenje, Blagovijest i Uspenije.
Dani koji se slave u čast svetitelja su : Dan sv. Arhangela Mihaila i Gavrila i svih anđeoskih sila, dani sv. Jovana Krstitelja, dani svetih Apostola, Proroka, svetih Otaca, Svetitelja i Mučenika.
U Crkvi postoje zasebne službe za svakog svetitelja i te službe su napisane u knjizi koja se zove „Minej", što znači mjesečnik. Svaki mjesec ima svoj „Minej". Tako da postoji 12 Mineja i svaki dan u mjesecu je posvećen jednome ili više svetitelja.

Svešteni predmeti

U pravoslavlju sve što je osvećeno i posvećeno služenju Bogu smatra se svetim stvarima kao npr. : hramovi, oltarski sasudi, barjaci, svešteničaka odjeća, bogoslužbene knjige i sl. Među najznačajnije svete stvari smatraju se : Krst, ikone i svete mošti.
Krst se smatra svetim predmetom zato što je Hristos umro na krstu radi spasenja ljudi, i jer je krst oduvijek poštovan kao zajednička zastava hrišćanstva, zastava pobjede nad Satanom i nad svim Hristovim neprijateljima.
Svete Ikone predstavljaju lik Isusa Hrista i događaje iz Njegovog života. Ono što je zapisano u Jevanđelju, to je predstavljeno očima i u boji, naslikano na zidovima hrama, ili na drvetu ili u oblicima neke druge materije. Ono što se čitanjem (Jevanđelja) prikazuje ušima to se isto prikazuje gledanjem očima kroz ikone. Ikonama se pored lika Isusa izobražava i Presveta Djeva, anđeli i svetitelji. .
Svete mošti su neraspadljivi ostaci svetiteljskih tijela, koja su pokazala čudotvornu moć.

Bogoslužje

Svrha bogoslužja i bogoslovlja je mistično sjedinjenje s Bogom u tajni. Bogoslovlje se ne izražava samo riječima i slikom, već i pojanjem (pjevanjem) i proživljavanjem u liturgijskom životu. Liturgija nije nikad privatna sveštenikova služba, zato on i ne može služiti liturgiju sam već zajednički sa narodom. Jezik bogoslužja je u osnovi biblijski, sa bezbrojnim navodima i aluzijama iz Starog i Novog zavjeta. Svako bogoslužje u pravoslavnoj crkvi počinje molitvom svetoj trojici. Za vrijeme liturgije svi prisutni učestvuju u njoj. U crkvi ne bi trebala ni stolica ni klupa kao što ih ima u katoličkoj crkvi. Liturgija se uvijek služi jezikom naroda u kojem djeluje pravoslavna crkva.

Pravoslavne Crkve

Pravoslavne crkve nazivaju se još i Istočnim zato što potiču iz zemalja kojima je zajedničko hrišćansko nasljeđe istočnog dijela Rimskog carstva (Bizantije). Njihovo učenje, liturgija i duhovnost uobličeni su u periodu nepodijeljene Crkve. Među njima postoji suglasnost u stvarima vjere i one su u zajednici jedna s drugom uprkos geografskim, kulturnim i jezičkim razlikama. Danas postoje Carigradska, Aleksandrijska, Antiohijska, Jeruzalemska, Ruska, Bugarska, Srpska i Gruzijska patrijaršija.
Vlast u crkvi ne pripada pojedincu, već ekumenskom koncilu, čija je uloga tumačiti „svetu predaju" i provoditi disciplinu. Svaka nacionalna Crkva ima svog patrijarha (mitropolit ili arhiepiskop), a patrijarh Carigradski je „prvi među jednakima". Iako Carigrad, odnosno Istanbul nije centar u tom smislu u kojem je to Vatikan u katolicizmu, patrijarh u Istanbulu nema nikakvih administrativnih prava u odnosu na ostale patrijarhe i pravoslavne crkve, iako ga svi patrijarsi nazivaju „vaseljenskim" i „ocem otaca". On predsjedava Vaseljenskim saborom i proglašava njegove odluke. Od kraja VIII. Stoljeća Istočne pravoslavne crkve su potpuno samostalne, odnosno autokefalne, što znači da crkva ima suverenitet i da je neovisna od bilo koje druge crkvene organizacije.

Srpska pravoslavna crkva

Prema Ustavu Srpske pravoslavne crkve u ovoj religijskoj zajednici postoje sljedeći organi:
Patrijarh kojeg bira Sabor doživotno. Patrijarh upravlja Crkvom zajedno sa svojim sinodom, predstavlja Crkvu i održava veze sa drugim autokefalnim crkvama. On je arhiepiskop pećki i mitropolit beogradski sa sjedištem u Beogradu.
Arhijerejski sabor je najviši zakonodavni i sudski organ Srpsko-pravoslavne crkve. Sačinjavaju ga svi eparhijski episkopi pod predsjedništvom patrijarha. Ovaj sabor bira patrijarha, episkopske članove Arhijerejskog sinoda i Velikog crkvenog suda i uspostavlja eparhije.
Arhijerejski sinod je najviši organ u Srpskoj pravoslavnoj crkvi. Sinod postoji i u katoličkoj crkvi, ali on ima savjetodavni a ne izvršni karakter. To je najviši organ uprave i nadzire vlast. Članovi su mu patrijarh i četiri eparhijska arhijereja. U administrativnom smislu Srpsko-pravoslavna crkva se dijeli na mitropolije i eparhije. Na čelu eparhije je eparhijski arhijerej-episkop (vladika), kojeg bira Sabor pod predsjedništvom patrijarha. Episkopima su potčinjeni i svi manastiri na području eparhije. Najniža administrativna jedinica u pravoslavnoj crkvi je parohija, ono što je u katoličkoj župa. Episkop je vrhovni poglavar eparhije. Manastiri su centri okupljanja redovnika ili redovnica koji su se zavjetovali da žive asketskim životom u zajednici po određenim pravilima. Starješina muškog manastira naziva se Iguman, a ženskog manastira igumanija. U pravoslavlju su sveštenici, po kanonskim propisima, obavezni se ženiti. U slučaju smrti supruge ne mogu se drugi put oženiti. Celibat (neženstvo) je ostao samo kod monaha, koji su se zavjetovali na čistoću. Redovnici monasi, nazivaju se kaluđeri. Oni žive sami, odvajaju se od uobičajenog načina života i zavjetuju na doživotno siromaštvo.
Paroh je sveštenik koji upravlja parohijom. Paroh može dobiti i počasnu titulu protojereja.
Danas Srpska pravoslavna crkva broji više hiljada sveštenika i monaha, a kalendar srpskih svetitelja sadrži preko stotinu mučenika, svetih arhijereja, vladika, monaha i žena, kao i nekoliko stotina hiljada novomučenika.

Razlike između Pravoslavlja i Rimokatoličanstva

Početak Raskola i Razjedinjavanja

Prvi nesporazumi se javljaju već nakon Prvog Nikejskog Sabora a koji je bio veoma bitan zbog konačnog ustoličenja hijerarhijskog ustrojstva vjerovanja (crkveno vjerovanje), u odnosu na tada također postojeće vjerovanje. Proizvod ovog Sabora bio je najbitniji dokument tadašnje jedinstvene hrišćanske crkve.
Postoji veći broj razlika između dvije crkve ali nekoliko njih su suštinski bitne: Glavna teološka razlika, koja običnim ljudima najčešće nije baš najrazumljivija jeste vezana za poimanje "Svetog duha". Od VI vijeka nove ere sve su uočljiviji sporovi u tumačenju "izvornog", ili "pravog duha" hrišćanstva. Vizantija, koja je ojačala na ovom prostoru poslije pada Rimskog carstva (476. godine nove ere), zalagala se za tzv. pravovjerno ili pravoslavno, odnosno ortodoksno tumačenje (grč. ortodoksos pravovjeran, "onaj koji strogo vjeruje"). U vizantijskoj verziji hrišćanstva u tumačenju svetih spisa, jevanđelja, bili su prihvaćeni grčki filozofski izvori i filozofska učenja svetih otaca, posebno iz tzv. aleksandrijske filozofske škole (Filon i Kliment Aleksandrijski).
Suprotno tome, "zapadno", ili kasnije nazvano "katoličko" hrišćanstvo, sve više je u tumačenju koristilo zapadnu filozofsku misao i oslanjalo se na filozofske razrade antiohijske filozofske škole. Osnovna teološka razlika je u shvatanju dogme o Svetoj trojici, koju čine: Bog otac, Sin i Sveti duh. Pitanje je, naime, kakvo je to jedinstvo. Zapadna, Katolička crkva smatra da je ovde riječ o suštinskom jedinstvu u Sv. Trojstvu, tako da su sva tri lika "sliveno sjedinjena", Sveti duh istovremeno proishodi i iz Oca i iz Sina. Pravoslavno učenje je drukčije. Otac je - "nerođen", Sin - je "rođen", a Sveti duh - "ishođen". To će reći, Sveti duh ne slijedi direktno iz Boga oca, već je s Ocem povezan tek posredstvom Sina. Tako je u pravoslavnoj teologiji Sveto trojstvo shvaćeno kao „nesliveno" jedinstvo, što je teorijski dopuštalo mogućnost za uvođenje razlike. Istočna, pravoslavna crkva, smatra da se u katoličkoj koncepciji prenaglašava jedinstvo Svete trojice na račun različitosti, a pravoslavna upravo tu razliku naglašava. U katoličkom tumačenju riječ je o trojednom Bogu, o prevashodno božanskoj prirodi Hrista, dok se u pravoslavnoj crkvi naglašava lik Hrista kao „bogočovjeka".
Iz razloga različitog tumačenja porijekla Svetog Duha:
Katolička crkva je izbacila dio iz originalnog Simbola Vjere koji se upravo odnosi na njegovo izvorno (orthodox) tumačenje - "... I u Duha Svetoga, Gospoda, Životvornog, koji od Oca ishodi..."
I na osnovu razlika u ovom shvatanju katolička crkva čini još jednu "neoprostivu grešku" i proglašava Djevicu Mariju bezgriješnom.
Na ovaj način, prema učenju katoličke crkve, iz ugla posmatranja pravoslavne crkve, gubi se "čovječanska linija" Isusa Hrista kao "Bogo-čovjeka", i obesmišljuje se Njegovo stradanje na Krstu.
U periodu istorije prije (Raskola) Pape i Patrijarsi su posmatrani kao jednaki, a Papa je u momentu Raskola bio prvi među jednakima, gde se ova prednost prenosila između Pape i Vaseljenskog Patrijaha. Nakon Raskola, Papa je proglasio sebe direktnim izaslanikom Svetog Duha i time postao vrhovni poglavar (ne više prvi među jednakima), a u kasnijim priodima Papa je proglašen bezgrješnim.

Korijeni "velikog raskola", kako se obično naziva raskol Crkve 1054. godine, su duboki i imaju svoje početke jos u 4. veku sa teologijom Sv. Avgustina Blaženog. Bez obzira što je sa njime sve počelo, i što se on smatra ocem Rimokatoličke Crkve, Pravoslavna Crkva ga prizna kao svetitelja. Novine koje je Sv. Avgustin uveo, nisu mogle biti prihvačene od otaca Istoka, jer nisu svoje korijene imale u Svetom Predanju Apostola, i nisu bile poznate sve do tada. Bilo kako bilo, to su bili počeci, a u vreme raskola, sljedeće doktrinalne razlike su postojale:
- Papski primat (prvenstvo nad ostale 4 stolice)
- Papska nepogrešivost
- Upotreba beskvasnog hleba za sveto prićešće
- Celibat svestenstva
- Promjena kalendara
- Proslavljanje Uskrsa protivno pravilima utvrdjenim na Vaseljenskim Saborima

PROCITAJ / PREUZMI I DRUGE SEMINARSKE RADOVE IZ OBLASTI:

preuzmi seminarski rad u wordu » » »

Besplatni Seminarski Radovi