POLITIKA INDIREKTNIH POREZA U BiH

Pridruživanje BiH EU, integracija u sve tokove globalne ekonomije, te s tim u vezi stupanje u punopravno članstvo Svjetske trgovinske organizacije ( WTO), takođe predstavlja važan dio vizije razvoja BiH u narednom srednjoročju.

Treba istaći da je ključnu ulogu u razvoju jedinstvenog poreznog tržišta u BiH tj. prvi potez imala međunardno zajednica te je još 2000 godine Vijeće za implementaciju mira, u Deklaraciji donesenoj u Briselu,u konteksu naglašavanja kritičnih ekonomskih reformi, zahtijevalo stvaranje jedinstvenog ekonomskog prostora i omogućavanje rasta privatnog sektora te pozvalo organe vlasti BiH da nastave sa sveobuhvatnim reformama sistema oporezivanja i carina. U Komnikeu Upravnog odbora Vijeća za implementaciju mira na nivou političkih direktora, 2002.godine, BiH se poziva da hitno donese ekonomske reforme, uključujući “ujedinjenje carinskog sistema, kako bi zaustavilo dupliciranje poslova i pronevjere i uvođenje PDV-a na državnom nivou kako bi se pojednostavio i učinio efikasnim sistem oporezivanja, te pomoglo u smanjenju cjelokupnih poreznih obaveza“.

Postupajući po navednim prijedlozima visoki predstavnik u BiH donosi Odluku o uspostavi Komisije za indirektnu poreznu politiku sa jasnim zadacima (principima) za reformu u oblasti carina i uvođenju poreza na dodatu vrijednost.

U skladu sa Ustavom BiH, Federacija BiH i Republika Srpska su se u 2003. godini složile da nadležnost u oblasti indirektnog oporezivanja povjere na državni nivo, nakon čega je, krajem 2003.godine, na nivou BiH usvojen Zakon o sistemu indirektnog oporezivanja. Tim zakonom, odgovornosti koje se tiču razvoja politike i primjene indirektnih poreza (akciza, carina, poreza na promet, PDV-a) povjerene su Upravi za indirektno oporezivanje (UIO) kao nezavisnoj instituciji na državnom nivou. Nakon ovogo možemo govoriti o poreskoj politici na nivo BiH.

II. POREZI

Pitanje suštine i osnovnih karakteristika poreza bilo je predmet definisanja čitavog niza autora koji su pokušavali da iznesu osnovne karakteristike ovog oblika prihoda. Definicije se u znatnoj mjeri razlikuju zavisno od perioda u kome su nastale.

Tako, u antičkoj Grčkoj i Rimu porez je tumačen kao davanje pokorenih pobjednicima i poreska obaveza se izjednačavala sa pojmom potčinjenosti.U feudalizmu, porez se tretira, na prvom mjestu kao dar, a zatim kao pomoć.

Novija shvatanja o suštini poreza kao oblika prihoda stavljaju akcenat na ekstra fiskalne zadatke u uslovima državnog intervencionizma. Porezi gube neutralan karakter i vrlo uspješno počinju da se primjenjuju u ostvarivanju vanfiskalnih ciljeva ( ekonomsko-političkih, socijalno-političkih i političkih).

Opšte karakteristike poreza kao oblika prihoda u savremenim uslovima ogledaju se u sljedećem:

• U osnovi poreza leži prinuda, što znači da su poreski obveznici dužni da plate poreze, a u protivnom – iznos poreza bit će naplaćen prinudnim putem.

• Porez predstavlja davanje bez direktne protunaknade. Međutim, iako nije riječ o direktnoj protunaknadi ne može se poreći da porezi, u principu, predstavljaju indirektnu protunaknadu, čija veličina uveliko zavisi od toga u kojoj mjeri široki slojevi naroda imaju uticaja na kreiranje politike javne vlasti.

• Porez predstavlja takav prihod kod koga nije unaprijed utvrđena svrha za koju će se koristiti, što znači da prilikom naplate poreza, država nije dužna da poreskom
obvezniku daje obavještenje u koju svrhu će se upotrijebiti prihodi koji potiču od poreza.

• Kao posebnu karakteristiku poreza moderne države treba navesti da se oni naplaćuju isključivo u novcu, a samo u izuzetnim slučajevima u naturi.

• Porezi u savremenim uslovima dobijaju sve značajnije mjesto pri ostvarenju
pojedinih ekonomsko-političkih i socijalno-političkih zadataka i ova orjentacija postaje sve izraženija.

III. PODJELA POREZA

U teoriji i praksi nailazi se na niz pokušaja da se izvrši podjela, klasifikacija poreza.Već prema tome šta se uzima kao baza klasifikacije, mogu se razlikovati i različite grupacije poreza:

● porezi u novcu i naturi,

● redovni i vanredni porezi,

● direktni (neposredni) i indirektni (posredni) porezi i dr.

III. 1. Direktni i indirektni porezi

Klasifikacija poreza na direktne i indirektne predstavlja veoma staru klasifikaciju poreza, koja je bila predmet čestih rasprava. Veoma često se diskutovalo o realnosti podjele poreza na direktne i indirektne, s obzirom da je praksa pokazala da se kod izvjesnih poreza javljaju nejasnoće prilikom utvrđivanja da li je porez direktan ili indirektan.

Tako, jedan od osnova za podjelu poreza na direktne i indirektne jeste u tome kako se manifestuje poreska snaga. Ukoliko se poreska snaga manifestuje posjedovanjem imovine ili dohotka riječ je o direktnim porezima. Ukoliko se, međutim, poreska snaga manifestuje u vidu potrošnje radi se o indirektnim porezima.

Pored pomenutog, kao kriterij za razlikovanje direktnih i indirektnih poreza može da služi i fenomen prevaljivanja poreza. Polazeći od ovoga onaj porez koji po namjeni zaknodavca pogađa lice koje ga plaća, predstavlja direktni porez, dok će porez koji se prevaljuje na neko treće lice predstavljeti indirektni porez.

Ukoliko posmatramo poreski sistem savremenih država, mogu se uočiti da su to različite kombinacije direktnih i indirektnih poreza, obzirom da i jedna i druga grupacija poreza imaju i prednosti i nedostatke, te je neprihvatljivo davati apriori prioritet bilo jednoj bilo drugoj grupaciji poreza. I u poreskom sistemu BiH zastupljena je kombinacija direktnih i indirektnih poreza.

U poreznom sistemu Bosne i Hercegovine direktni porezi su :
• porez na dobit fizičkih i pravnih lica,
• porez na imovinu,
• porez na prihod od imovine i imovinskih prava,
• porez na prihod od autorskih prava,
• porez na nasljeđe i poklon,
• porez na dobitke od igara na sreću...

U indirektne poreze u Bosni i Hercegovini ubrajamo:

• uvozne i izvozne dažbine,
• akcize,
• putarine,
• porez na promet proizvoda i usluga i
• porez na dodatu vrijednost
• porez na potrošnju alkoholnih i bezalkoholnih pića u ugostiteljstvu, (diskutabilna opstojnost obzirom da nisu propisani na nivou BiH)

III.1.1. Uvozne i izvozne dadžbine

Carine su javne dadžbine koje država naplaćuje prilikom prelaska robe preko državne granice od vlasnika roba i to u domaćoj valuti.

S obzirom na ulogu, ciljeve kao i tehniku obračuna carine se dijele na nekoliko kategorija. Tako, prema pravcu kretanja robnog prometa razlikujemo: uvozne, izvozne i tranzitne carine.

Uvozne carine predstavljaju najvažniju kategoriju carina, budući da se plaćanje carina na izvoz praktikuje samo u izuzetnim slučajevima. Za razliku od ovog tranzitne carine predstavljaju istorijsku kategoriju, s obzirom da se od Barcelonske konferencije 1921. godine ne primjenjuju.

Sa stanovišta načina obračuna, carine se dijele na carine po vrijednosti (ad valorem) i specifične carine. Dok se carine po vrijednosti izražavaju u procentu od vrijednosti robe, specifične carine se utvrđuju na bazi posebnih mjernih jedinica kao što su kilogram, litar i slično.

Razlikujemo još kategorizaciju carina na fiskalne i zaštitne carine. Fiskalna komponenta carina ogleda se u prikupljanju prihoda za ostvarenje javnih potreba, mada je u praksi teško utvrditi šta dominira ekonomsko-politička ili fiskalna komponenta carine. Zaštitne carine imaju ulogu zaštite domaće priozvodnje.

U funkciji fiskalnog instrumenta osnovni nedostatak carina sastoji se u nestabilnosti prihoda. Carinski prihodi su po pravilu zavisni od faktora, koje je često teško utvrditi, budući da se javljaju kao posljedica primarne ekonomsko–političke funkcije carina, što direktno utiče na njihove fiskalne efekte.

Pri razmatranju fiskalnog efekta carina, treba imati u vidu, da se carine kao prihod relativno lagano ubiru i da carinski obveznici pružaju naplati carina relativno mali otpor, obzirom da se iznos plaćene carine uračunava u cijenu uvezenog proizvoda i da ga carinski obveznik po pravilu prevaljuje na konačnog potrošača. To se vrši u svim slučajevima izuzev kada je carinski obveznik istovremeno i krajnji potrošač.

Carinski sistem u BiH regulisan je Zakonom o carinskoj politici Bosne i Hercegovine („Službeni glasnik BiH“,broj 57/04), Odlukom o provedbenim propisima Zakona o carinskoj politici Bosne i Hercegovine („Službeni glasnik BiH“,broj 63a/04)

III.1.2. Akcize

Posebni porezi – akcize, kao oblik poreza na promet, ubrajaju se u najstarije poreze čije ubiranje seže još u antičko doba, a značajno mjesto među poreznim prihodima zauzimaju od 16. stoljeća do danas. Posebnim porezom na promet-akcizama oporezuje se promet ograničenog broja proizvoda.

Akciznim proizvodima, odnosno proizvodima koji se oporezuju posebnim porezom- akcizom, u Bosni i Hercegovini smatraju se:

1. derivati nafte;
2. duhanske prerađevine;
3. bezalkoholna pića;
4. alkohol i alkoholna pića;
5. pivo i vino i
6. kafa (sirova, pržena, mljevena i ekstrati kafe).

Široka je lepeza razloga i opravdanja za uvođenje posebnih poreza-akciza od fiskalnog kao osnovnog cilja uvođenja poreza, do niza nefiskalnih ciljeva (ekonomskih, socijalnih, zdravstvenih, ekoloških i drugih).

Kod većine teoretičara fiskalnog sistema prisutno je stajalište da je prikupljanje finansijskih sredstava najvažniji razlog uvođenja akciza u porezni sistem neke zemlje.

U praksi se sve više potvrđuje opravdanost stajališta da su pojedinačni porezi „zlatni rudnik“ državnih finansija .

U okviru poreznih reformi koje se provode u Bosni i Hercegovini uključeni su i posebni porezi-akcize, te se Zakonom o akcizama u Bosni i Hercegovni uređuje oporezivanje određenih vrsta proizvoda posebnim oblikom poreza-akcizom koji se prmjenjuje na cijeloj teritoriji Bosne i Hercegovine i stupanjem na snagu ovog zakona (01.01.2005.godine) stavljeni su van snage dotadašnjih tridesetak zakona, pravilnika i odluka koji su regulisali ovu oblast.

U Bosni i Hercegovini oporezivanje posebnim porezima regulisano je Zakonom o akcizama u Bosni i Hercegovini ("Službeni glasnik BiH", broj 62/04) i Pravilnikom o primjeni Zakona o akcizama u BiH („Službeni glasnik BiH“, broj 63/04 i 18/05 i 45/05).

Zbog činjenice da se Zakon o akcizama u BiH primjenjuje na cijeloj teritoriji Bosne i Hercegovine i da njegovu primjenu, odnosno kontrolu obračuna i plaćanja akcize vrši Uprava za indirektno oporezivanje, stvaraju se uslovi za nesmetan promet akciznih proizvoda na cijeloj teritoriji Bosne i Hercegovine, bez potrebe propisivanja posebnih procedura za promet istih u međuentitetskom prometu, kako je bilo ranije.

Zakonom o akcizama u BiH propisana je i obaveza obračunavanja i plaćanja putarine koja se obračunava po litru naftnih derivata (dizel-goriva, motorni benzin-bezolovni motorni benzin), a koja je do donošenja ovog zakona bila regulisana entitetskim propisima.

Prihodi po osnovu akciza uplaćuju se na Jedinstveni račun Uprave za indirektno oporezivanje, a njihova raspodjela vrši se u skladu sa Zakonom o uplatama na jedinstveni račun i raspodjeli prihoda ("Službeni glasnik BiH" broj 55/04).

Na taj način na državnom nivou osiguravaju se značajni prihodi za finansiranja javne potrošnje kako na državnom tako i na entitetskim i drugim nivoima vlasti.

III.1.3. Porez na promet proizvoda i usluga

Porez na promet je postojao još u sistemima starog Egipta, Vizantije i Rima. Zatim ga nalazimo u Španiji, od 1342. godine, gdje se pojavljuje pod nazivom „alcabala“ da bi zatim naglo nestao iz poreznih sistema u svijetu. Do ponovne pojave poreza na promet dolazi tek poslije I svjetskog rata, kada je uveden u većem broju zemalja. Njegovom uvođenju pristupa prvo Njemačka, a zatim se širi na Austriju, Belgiju, Francusku, Italiju itd.

Osnovni uzrok ponovnoj pojavi poreza na promet je pribavljanje novih prihoda za rješavanje finansijskih problema nastalih u toku I svjetskog rata.

U savremenoj finansijskoj teoriji se razlikuju tri osnovne varijante poreza na promet: jednofazni porez na promet, svefazni porez na promet i porez na dodatu vrijednost.
Osnovni kriterij na bazi koga je izvršena ova podjela predstavlja samu tehniku naplate, odnosno broj prometnih faza u kojima se porez naplaćuje.

Jednofazni porez na promet predstavlja takvu varijantu poreza na promet kod koga se zahvatanje vrši samo u jednoj tačno određenoj fazi pri kretanju robe od proizvođača do potrošača.

Svefazni porez na promet predstavlja takvu varijantu poreza na promet gdje se oporezivanje prometa dobara i usluga vrši pri svakoj prometnoj fazi. Usljed ovoga dobra i usluge će biti u većoj mjeri terećene ovim porezom što je više faza kroz koje prolaze.

Obzirom da se u BiH porez na promet proizvoda i usluga od 01.01.2006. godine neprimjenjuje to ovom prilikom nećemo ulaziti u suštinu ovog poreza.

III.1.4. Porez na dodatu vrijednost (PDV)

Porez na dodatu vrijednost predstavlja najnoviju varijantu poreza na promet koja je je našla svoju primjenu tek 1954. godine u Francuskoj. Za njeno praktično provođeje u djelo posebno se zalagao njen idejni tvorac M. Laure.

Poresko opterećenje se potpuno ravnomijerno raspoređuje duž cijelog procesa proizvodnje i razmjene, sve do onog stadija, koji je zakonodavac izabrao kao stadij, kada je potrebno izvršiti zahvatanje poreza ( npr. krajnja potrošnja).

U Evropi, prve među zemljama koje su uvele porez na dodatu vrijednost bile su članice EEZ-a – Francuska i Njemačka 1968. godine , a zatim i ostale članice Holandija 1969. g., Luksemburg 1970.g., Belgija 1971.g. i Italija 1973.godine. Jačanjem evropskih integracija pojavio se problem harmonizacije oporezivanja i nadležni organi EU su u vezi s tim donijeli veliki broj dokumenata, među kojima je najzanačajnija Šesta direktiva iz 1977. godine, kojom je propisana jedinstvena poreska osnovica.
.

III.1.4.1.Šta je porez na dodatu vrijednost u BiH

Porez na dodatu vrijednost koji je uveden u Bosni i Hercegovini je :

-potrošnog oblika,
-poreska osnovica se određuje prema načelu odredišta,
-sa kreditnom metodom prikupljanaj poreza,
-sa jednom poreskom stopom od 17% i povratom poreza za izvoznike

Zakon o PDV-u slijedi određene pretpostavke:
• Jedinstveni sistem PDV-a na državnom nivou zamjenjuje porez na promet na entitetskom nivou.
• Uprava za indirektno oporezivanje kontroliše obračun i naplatu PDV-a na državnom nivou.
• PDV se uplaćuje na jedinstveni račun.
• Zakon o PDV-u BiH je u skladu sa Šestom direktivom Evropske unije o PDV-u.

Privredni subjekti registrovani za PDV naplaćuju od svojih klijenata PDV za dobra i usluge koje prodaju. Ovo se zove izlazni PDV. Privredni subjekti odbijaju PDV koji je od njih naplatio dobavljač. Ovo se zove ulazni PDV.
To znači da privredni subjekti plaćaju PDV samo na vrijednost koju oni dodaju svojim dobrima ili uslugama.

Slijedeći primjer razjašnjava kako se PDV prikuplja u svakoj fazi proizvodnje.
Općenito, PDV nije trošak poslovanja, jer privredni subjekti odbijaju PDV koji su platili prilikom kupovine od PDV - a, koji naplaćuju pri isporuci svojih dobara i usluga. Subjekti tako plaćaju samo razliku između PDV - a koji oni naplate u svom prometu i PDV - a koji plaćaju prilikom kupovine. Ukupan iznos PDV-a snosi krajnji potrošač u lancu.

U oporezivanju potrošnje, PDV u BiH je zamijenio postojeći porez na promet proizvoda i usluga. PDV je kao i porez na promet indirektni porez na potrošnju, ali koji se za razliku od poreza na promet, obračunava i plaća na isporuke dobara i pružanje usluga u svim fazama proizvodnje i prometa dobara i usluga, kao i na uvoz dobara.

Potrošni oblik PDV-a ogleda se u tome da je on, pored toga što je predmet oporezivanja dodata vrijednost u pojedinim fazama proizvodnje i prometa dobara i usluga, ustvari porez na potrošnju, jer se i PDV uvijek prevaljuje na krajnjeg potrošača. Iako se poreskom obveznicima u sistemu PDV-a, formalno, smatraju poduzetnici-učesnici u prometi dobara i usluga , stvarni poreski teret uvijek snosi krajnji potrošač tih dobara i usluga. Naime, poreski teret se postepeno prenosi u svaku narednu fazu proizvodnje i prometa,i konačno na krajnjeg potrošača koji kroz cijenu dobra ili usluge koju kupuje plaća i pun iznos PDV-a na to dobro i uslugu.

Drugo osnovno obilježje PDV-a je vezano za načelo odredišta, koje nalaže da od poreza u cjelini mogu biti oslobođena samo ona dobra i usluge čija se potrošnja odvija u drugoj poreskoj jurisdikciji. To znači da potrošnja dobara i usluga koji su isporučeni na teritoriju u nadležnosti druge poreske administracije nije predmet oporezivanja, a poduzetnici koji su izvršili takve isporuke imaju pravo na povrat cjelokupnog poreza plaćenog u prethodnim fazama proizvodnje i prometa.

Kreditna metoda prikupljana poreza vrši se tako da poreski obveznik pri svakoj nabavci plaća zaračunati PDV. PDV koji je platio na svoje nabavke oduzima od PDV-a kojeg obračuna na svoje prodaje, tako da mu za uplatu „ostaje“ samo razlika između poreza koji je on obračunao na svoje prodaje i poreza kojeg je platio dobavljačima za izvršene nabavke, pri čemu se može javiti i pretplata poreza, ukoliko je izlazni porez manji od ulaznog u određenom obračunskom periodu.

Kod kreditnog metoda obračunati PDV mora uvijek biti naznačen u ispostavljenim fakturama i samo tako naznačeni porez služi kao dokumentovani dokaz za odbitak ulaznog poreza, zbog čega se ovaj metod naziva još i fakturni, odnosno metod računa.

U sistemu PDV-a postoje dva tipa poreskih oslobađanja i to: sa pravom na odbitak ulaznog poreza i bez prava na odbitak ulaznog poreza.

Poresko oslobađanje sa pravom na odbitak ulaznog poreza (u slučajevima tkzv. nulte stope PDV-a koji važi samo za izvoz) i same isporuke dobara i njihovi izvršioci- obveznici ostaju u sistemu PDV-a, ali su potrošači tih dobara i usluga izvan dometa PDV-a, odnosno u drugoj poreskoj jurisdikciji. To znači da poreski obveznici na svojim računima neće obračunavati PDV, odnosno iskazat će stopu od 0%, a imat će pravo na odbitak cjelokupnog poreza koji su platili svojim dobavljačima prilikom nabavke dobara i usluga.

Poreska oslobađanja bez prava na odbitak ulaznog poreza (kada se isporuke određenih dobara ili usluga unutar date poreske jurisdikcije oslobađaju obaveze obračunavanja PDV-a) odnosi se na ona dobra ili usluge, odnosno obveznike koji su ih isporučili a koji se, u osnovi, isključuju iz sistema PDV-a.

Pošto kod ovakvih poreskih oslobađanja nema prava na odbitak ulaznog poreza, u cijeni koju za ova dobra ili usluge plaća krajnji potrošač sadržan je i ulazni PDV zaračunat u svim prethodnim fazama prometa.U ovakvim slučajevima ukupno poresko opterećenje je manje, ali sama potrošnja nije u potpunosti oslobođena PDV-a, jer je oslobođena samo ona zadnja faza pri prometu dobara tj. „posljednja dodata vrijednost“.

III.1.4.2. Prednosti i nedostaci PDV-a

Da bi se eventualno mogli sagledati efekti primjene sistema poreza na dodatu vrijednost potrebno je istaći neke prednosti ali i nedostatke PDV-a u odnosu na dosada primjenjivani sistem poreza na promet .

Prednosti PDV-a u odnosu na porez na promet proizvoda i usluga :

• u odnosu na porez na promet, PDV je mnogo izdašniji i efikasniji, jer obuhvata sve faze proizvodnje, odnosno prometa;
• PDV znatno umanjuje uslove za postojanje sive ekonomije (za razliku od poreza na promet koji, upravo zato što se naplaćuje u najslabijoj karici-maloprodaji i to za gotov novac, daje velike šanse razvoju sive ekonomije); naplata najvećeg dijela PDV-a se ostvaruje prije maloprodajne faze (i to samo na osnovu izdatih faktura, bez obzira da li su one i naplaćene), što znači da se porez naplaćuje na ukupnu vrijednost od svake faze prometa (za razliku od poreza na promet, koji se u cjelini naplaćuje tek u maloprodaji); Ovo je po nekim mišljenjima i najznačajniji efekat.
• za razliku od sistema poreza na promet (koji se, kao jednofazan, zasniva na sistemu oslobađanja svih faza prometa koje prethode maloprodaji), PDV je višefazan (svefazani neto porez) i zasniva se na sistemu odbitaka. Iz istih razloga, poreska evazija u sistemu PDV-a je minimalna, jer se oporezuju, prate i kontrolišu sve faze prometnog ciklusa (za razliku od poreza na promet kod koga je poreska evazija prisutna kako kod maloprodaje tako i u svim prethodnim fazama, a naročito u veleprodajnoj);
• sistem PDV-a dosljednije poštuje princip odredišta i zbog dosljednije primjene principa odredišta, u sistemu PDV-a su i slučajevi dvostrukog oporezivanja i slučajevi dvostrukog oslobađanja transakcija u međunarodnom prometu znatno rjeđi nego u sistemu poreza na promet. Iz istih razloga, PDV obezbjeđuje ravnopravan konkurentski položaj uvezenih i domaćih proizvoda na tržištu zamlje uvoznice;
• jedna od bitnijih karakteristika PDV-a je i mali broj stopa, što znatno smanjuje administrativni tehnička ograničenja i pojednostavljuje tehnike obračunavanja, plaćanja i kontrole;
• PDV ima znatno logičniju (i ujedno neuporedivo efikasniju) tehniku naplate, jer kod PDV-a nema odlaganja plaćanja (za razliku od poreza na promet, čija se naplata sistemski suspenduje sve do maloprodaje);
• PDV obezbjeđuje neutralnost u spoljnotrgovinskim transakcijama, jer je izvoz u cjelini oslobođen oporezivanja;
• PDV se pri uvozu naplaćuje odmah, s tim da poreski obveznici-uvoznici tako plaćeni porez mogu odmah istaknuti kao poreski kredit (naravno, ako se ne radi o uvozu za vlastitu krajnju potrošnju);
• prednosti PDV-a su posebno uočljive kod oporezivanja usluga, jer i u ovom segmentu obezbjeđuju poresku neutralnost sa aspekta poreskih obveznika (koji i ulazni porez na korištene usluge mogu koristiti kao poreski odbitak, što sistem poreza na promet nije omogućavao).

Među nedostacimama PDV-a u odnosu na sistem poreza na promet treba istaći:

• povećano administratiranje i troškovi poreskih obveznika vezane za obračunavanje, naplatu i plaćanje poreza u odnosu na jednofazni poreski sistem, a zbog činjenice da se poreskim obveznicima u sistemu PDV-a smatraju gotovo svi preduzetnici (osim onih „malih“, čiji obim prometa omogućava neulazak u sistem PDV-a,), te je mnogo veći broj poreskih obveznika nego u sistemu poreza na promet;
• izraženija regresivnost (što je direktna posljedica relativno malog broja poreskih stopa u odnosu na sistem poreza na promet, posebno u situaciji uvođenja PDV-a sa jedinstvenom stopom kakav je u BiH). Ovaj nedostatak može se djelimično riješiti selektivnim oporezivanjem specifičnih proizvoda akcizama;
• relativno izraženiji inflatorni potencijal (zbog mogućeg a u mnogo slučajeva i neminovnog povećanja cijena usljed racionalnih, ali i raznih psiholoških i drugih iracionalnih motiva i razloga, naročito ukoliko poreski obveznici nisu pravovremeno pripremljeni i dovoljno upoznati sa osobinama PDV-a i posljedicama njegove primjene);
• problem raspodjele subcentralnim nivoima (priroda PDV-a zahtijeva njegovo uvođenje i primjenu na najvišem, centralnom nivou vlasti. U složenim državama kakva je BiH, to neminovno dovodi do raznih problema vezanih za adekvatnu i pravednu distribuciju prikupljenog poreza nižim nivoima vlasti: entitetima, kantonima, opštinama).

IV. PRIKUPLJANJE I RASPODJELA INDIREKTNIH POREZA

Zakonom o sistemu indirektnog oporezivanja u BiH (“Službeni glasnik BiH“, broj 44/03 i 52/04) propisana je obaveza:

● uplate prihoda po osnovu indirektnih poreza na jedinstveni račun,

● obezbjeđenja na jedinstvenom računu neophodnog minimuma potrebnog za izmirenje obaveza UIO, a u vezi sa PDV-om,

● prenosa u državni budžet, odnosno u budžet zajedničkih institucija BiH iznosa predviđenog budžetom,

● prenosa entitetima i Brčko Distriktu BiH iznosa utvrđenog na osnovu udjela u krajnjoj potrošnji prikazanoj u prijavama poreza na dodatu vrijednost i

● prenosa u budžet zajedničkih institucija u BiH potrebnog iznosa za finansiranje, odnosno otplatu inoduga.

Prihodi od indirektnih poreza uplaćuju se na jedinstveni račun koga čine računi kod jedne ili više komercijalnih banaka, a račun kod Centalne banke služi za evidenciju, držanje i raspodjelu prihoda korisnicima prihoda i za držanje minimalne rezerve.

Banke svakodnevno u elektronskoj formi izvještavaju Upravu i korisnike prihoda.
Uprava je dužna obezbijediti da su informacije o prikupljenim i raspoređenim prihodima transparentne za sve korisnike prihoda.

Prikupljeni prihod je naplaćeni prihod po odbitku minimalne potrebne rezerve.
Rezerva se računa kao suma povrata za sljedeći dan i značajna je kao podsticajni elemenat za blagovremeno uvođenje PDV-a. Prihod koji je na raspolaganju entitetima i Distriktu je raspoloživi iznos po odbitku za finansiranje institucija BiH.

IV.1. Doznačavanje i raspodjela prikupljenih prihoda

Porezna reforma u oblasti indirektnog oporezivanja u Bosni i Hercegovini započeta donošenjem Zakona o sistemu indirektnog oporezivanja u BiH, kroz operacionalizaciju Jedinstvenog računa u skladu sa Zakonom o uplatama na Jedinstveni račun i raspodjeli prihoda, od 01.01.2005. godine zahtijevala je poduzimanje cijelog niza mjera u cilju usaglašavanja i primjene propisa o pripadnosti javnih prihoda saglasno metodologiji vođenja i jedinstvenog računa.

Raspodjela prihoda se vrši korisnicima prihoda prema Zakonu o sistemu indirektnog oporezivanja i donesenim podzakonskim aktima Pravilnikom o uplaćivanju indirektnih poreza i ostalih prihoda i naknada koje naplaćuje Uprava za indirektno oporezivanje (Sl.glasnik BiH 59/04) i Pravilnikom o određivanju iznosa rezerve na jedinstvenom računu za izmirivanje obaveza u vezi sa indirektnim porezima naplaćenim od strane Uprave za indirektno oporezivanje (Sl.glasnik BiH 59/04) i to svakog dana.

Iznos sredstava koji se doznačava BiH izračunava se kao iznos koji se pojavljuje u Budžetu BiH za tekuću godinu pomnožen koeficijentom koji se dobije kada se 1 podijeli sa brojem radnih dana Uprave za indirektno oporezvanje u tekućoj godini.

Iznos koji se doznačava za finansiranje vanjskog duga je iznos koji je utvrđen u Budžetu BiH za svaki entitet za tekuću godinu. Ministarstvo finansija i trezora BiH je dužno da svakog prvog radnog dana u kvartalu obezbijedi Upravi plan otplate koji je odobrio Upravni odbor.

Udjeli entiteta i Brčko Distrikta u preostalom iznosu izračunavaju se kao preostali iznos umanjen za finansiranje vanjskog duga pomnožen određenim koeficijentom (koeficijentom doznačavanja), koji se utvrđuje kao odnos suma krajnje potrošnje prikazane u prijavama poreza na dodatu vrijednost.

Uprava je dužna da na JRT ili drugom poslovnom računu kod Centralne banke BiH drži minimlnu rezervu neophodnu za povrat PDV-a poreskim obveznicima. Rezerve se računa kao suma povrata sredstava za sljedeći dan i računa se kao prosječni iznos sredstva za povrat u određenom periodu.

Obzirom da se pod prikupljenim prihodom podrazumijeva naplaćeni prihod po odbitku minimalne potrebne rezerve, tek po odbitku iste pristupa se rasporedu sredstava po namjeni ili po korisnicima.

Sredstva se prvo doznačavaju u budžet zajedničkih institucija BiH.

Svaki dan se u budžet BiH obračunava i doznačava iznos zajedničkim institucijama i obavezan dio za rezervu a zatim entitetima i distriktu.

Raspodjela sredstava se vrši prije izmirenja obaveza za spoljni dug, a na osnovu Odluke o načinu izračunavanja koeficijenta raspodjele (“Službeni glasnik BiH“, broj 3/05). Prema toj odluci koeficijent raspodjele se izračunava svakog mjeseca, na osnovu stvarnog gotovinskog prispijeća prihoda za dvanaestomjesečni period, na osnovu učešća entiteta i Brčko Distrikta u ukupnoj krajnjoj potrošnji u BiH.

Nakon utvrđivanja apsolutnih iznosa, vrši se doznaka sredstava na račun BiH kod Centralne banke BiH, odnosno eventualno na podračune entiteta kod CBBiH za servisiranje inostranog duga. Iznos za servisiranje inoduga je određen u budžetu BiH i u budžetima entiteta za tu fiskalnu godinu.

Značajna odredba je da se obračuni dijelova prihoda za finansiranje institucija BiH vrše na osnovu budžeta za prethodnu fiskalnu godinu sve dok se ne usvoji budžet za tekuću fiskalnu godinu. Nakon usvajanja budžeta za tekuću fiskalnu godinu izvršit će se korekcija obračunatih i doznačenih iznosa.

ZAKLJUČAK

O poreskoj politici u BiH, sa stanovišta nivoa države s pravom možemo govoriti od janura 2005 godine. Do tada smo imali tri odvojena poreska sistema koji su po mišljenju stručnjaka bili kočnica za njen dalji ekonomski razvoj. Možemo reći da je BiH kao država započela reformu svog porskog sistema i da je glavna značajka te reforme to što je nadležnost za indirektne poreze prešla na nivo države, entetima i disktriktu je ostala nadležnost nad direktnim porezima. Pored istaknutog za politiku indirektnih poreza u BiH najznačajnija je činjenica što se od 1. janura 2006 godine umjesto poreza na promet proizvoda i usluga primjenjuje porez na dodanu vrijednost. Time se BiH pridružila većini evropskih zemalja kada je u pitanju ova vrsta poreza. Moramo konstatovati da je ovo tek početak reformi u BiH i da poreska politika, samim time i poreska politika indirektnih poreza na nivo BiH moraju ići u tom pravcu da omoguće da da BiH postane zemlja poduzetništva čiji ekonomski razvoj neće zavisiti od međunarodne pomoći. Izvori budućeg ekonomskog rasta i povećanja zaposlenosti vide se prvenstveno, u jačanju privatnog sektora, te je za očekivati da će uspostavljanje jedinstvenog ekonomskog prostor na nivou BiH ojačati makroekonomsku stabilnost i u predstojećim reformama treba osigurati povoljnu klimu za domaća i strana ulaganja, jačati finansijksi sektor, ubrzati privatizaciju, osigurati vladavinu prava i stvoriti efikasne mehanizme za borbu protiv korupcije i kriminala.

LITERATURA:

(1) www.uino.gov.ba (internet) s linkovima na zakonske i podzakonske akte objevljene u Službenom glasniku BiH

(2) Ekonomski leksikon- Savremena administracija, Beograd 1984. godine,

(3) PDV – primjena po novom pravilniku, grupa autora, FEB, 2006.

(4) Zoran Kepnik, Računovodstvo i poslovne finansije, FEB, broj 2/2005.

(5) Šesta direktiva Vijeća ministara EEZ od 17.05.1977.g., 77/38/EEC

(6) Osnovi ekonomije, dr. Milenko Stanić, Banja Luka 2005. godine.

PROCITAJ / PREUZMI I DRUGE SEMINARSKE RADOVE IZ OBLASTI:

ASTRONOMIJA | BANKARSTVO I MONETARNA EKONOMIJA | BIOLOGIJA | EKONOMIJA | ELEKTRONIKA | ELEKTRONSKO POSLOVANJE | EKOLOGIJA - EKOLOŠKI MENADŽMENT | FILOZOFIJA | FINANSIJE |  FINANSIJSKA TRŽIŠTA I BERZANSKI    MENADŽMENT | FINANSIJSKI MENADŽMENT | FISKALNA EKONOMIJA | FIZIKA | GEOGRAFIJA | INFORMACIONI SISTEMI | INFORMATIKA | INTERNET - WEB | ISTORIJA | JAVNE FINANSIJE | KOMUNIKOLOGIJA - KOMUNIKACIJE | KRIMINOLOGIJA | KNJIŽEVNOST I JEZIK | LOGISTIKA | LOGOPEDIJA | LJUDSKI RESURSI | MAKROEKONOMIJA | MARKETING | MATEMATIKA | MEDICINA | MEDJUNARODNA EKONOMIJA | MENADŽMENT | MIKROEKONOMIJA | MULTIMEDIJA | ODNOSI SA JAVNOŠCU |  OPERATIVNI I STRATEGIJSKI    MENADŽMENT | OSNOVI MENADŽMENTA | OSNOVI EKONOMIJE | OSIGURANJE | PARAPSIHOLOGIJA | PEDAGOGIJA | POLITICKE NAUKE | POLJOPRIVREDA | POSLOVNA EKONOMIJA | POSLOVNA ETIKA | PRAVO | PRAVO EVROPSKE UNIJE | PREDUZETNIŠTVO | PRIVREDNI SISTEMI | PROIZVODNI I USLUŽNI MENADŽMENT | PROGRAMIRANJE | PSIHOLOGIJA | PSIHIJATRIJA / PSIHOPATOLOGIJA | RACUNOVODSTVO | RELIGIJA | SOCIOLOGIJA |  SPOLJNOTRGOVINSKO I DEVIZNO POSLOVANJE | SPORT - MENADŽMENT U SPORTU | STATISTIKA | TEHNOLOŠKI SISTEMI | TURIZMOLOGIJA | UPRAVLJANJE KVALITETOM | UPRAVLJANJE PROMENAMA | VETERINA | ŽURNALISTIKA - NOVINARSTVO

preuzmi seminarski rad u wordu » » » 

Besplatni Seminarski Radovi

SEMINARSKI RAD