Transformacija novih komunikacijskih medija u okviru medjuljudske oblasti

Ljudsko društvo je kroz istoriju prolazilo kroz razne vidove transformacija. Transformisali su se oblici društvenog uređenja, načini proizvodnje, sistemi trgovanja, transformisali su se i modeli ratovanja. Međutim, možda i najznačajnija transformacija odigrala se u sferi komuniciranja kao i medija kojim je ta komunikacija obavljana. Komunikacija je ta koja je pojedinim civilizacijama omogućila brz napredak i dominaciju na mnogim poljima. Čovjek je prešao dug put, relativno dug u kontekstu razvoja ljudske zajednice, od klinastog pisma pa do virtuelnog komuniciranja. Na tom putu se susretao sa mnogobrojnim nedaćama, od tehničkih poteškoća pa do vjerske i državne cenzure. Pojavom gutenbergovog pokretnog sloga olakšana je štampa, kako knjiga, tako i ostalih publikacija. Stvorila se mogućnost gotovo neometanog informisanja građana. Naravno, ako se izuzmu cenzure, bilo crkvene, bilo državne. Daljim razvojem medija, štampe, radija i televizije, te mogućnosti su proširene. Društvene promjene i sve veća potreba za informisanjem, proizveli su i razvili nove oblike komuniciranja, putem kompjuterske mreže.
Epohu u kojoj živimo karakteriše medijska interaktivnost, pristupačnost i raznovrsnost. Zahvaljujući razvoju tehnologije, komunikacija između udaljenih subjekata obavlja se gotovo istom brzinom kao da se oni nalaze u istoj prostoriji. Internet poništava vremenske i prostorne granice koje su generacijama predstavljale prepreku u komuniciranju među ljudima. Međutim, uprkos svim pozitivnim efektima koje donose, nove informacione i komunikacione tehnologije nose i negativne strane. Mreže za komunikaciju posredstvom kompjutera postale su svojevrsni produžeci ljudskih bića. Postoji opasnost da virtuelna stvarnost zamjeni stvarni život. Tehnologije prijete da će uslijed svoje pokretačke snage dovesti do ubrzanja realnosti što će dovesti do pomračenja stvarnosti.
Naravno, posljednja evolucija informacionih i komunikacionih tehnologija ne mora dovesti do otuđenja ako se ne koristi odgovorno, kao što ni dosadašnji mediji nisu doveli do toga. Svaka pojava novih tehnologija i medija izaziva veliko interesovanje kod ljudi. Nakon početnog, tako reći, hipnotisanog i donekle nesvrsishodnog korištenja, nastaje zasićenje. Ljudi se opet vraćaju sebi, svojim životima. Novu tehnologiju posmatraju samo kao jednu u nizu, nakon određenog vremena ne pridaju joj veliki značaj. Tako će vjerovatno biti i sa postojećim tehnologijama i medijima, dok se ne pojave nove, sofisticiranije, koje će opet privući početnu pažnju i nakon toga stati u red ljudskih pomagala.

1. Transformacija komunikacijskih medija

Od trenutka kada je moderan čovjek prohodao planetom pa do danas, ljudski rod je prošao kroz tri velike medijamorfoze . Prva velika transformacija komunikacijskih medija desila se prije oko 90.000 do 40.000 godina kada su moderni ljudi stekli fizičku sposobnost govora. Pretpostavlja se da su oni ljudi koji su mogli uspješnije dijeliti svoje znanje kroz govorni jezik sticali znatnu prednost na osnovu koje su imali veće šanse za opstanak. Dakle, s pojavom govornog jezika došlo je do prve velike medijamorfoze ljudskog sistema komunikacije. Sljedeći korak u razvoju ljudske komunikacije bio je pokušaj da se stečena znanja bolje sačuvaju kao i da se prevaziđu ograničenja usmene komunikacije. Pretpostavlja se da su se ti pokušaji desili u periodu kada su pećinski ljudi svoja zapažanja, emocije i poruke ostavljali na zidovima pećina u kojima su živjeli. Najstariji zapisi jedinstvenog sistema za bilježenje i čuvanje informacija javljaju se kod Sumera i Egipćana prije oko 6.000 godina . Tada je nastao pisani jezik što je bila druga velika medijamorfoza. Pisane poruke su u narednim vijekovima prošle svoj evolutivni proces, krećući se od informacija bitnih za sjetvu i žetvu uklesanih na glinenim pločicama, preko podataka o faraonima i kraljevima ispisanih na papirusu, zatim pojave prvih knjiga, gutenbergovog pokretnog sloga, prvih novina pa do zlatnog doba štampanih medija .
Posljednja velika medijamorfoza započela je primjenom električne struje u komunikaciji početkom XIX vijeka. Semjuel Morz je tridesetih godina XIX vijeka usavršio sistem prenošenja elektronskih signala putem žice – telegraf. Prva telegrafska linija je postavljena 1844. godine između Baltimora i Vašingtona u Sjedinjenim Državama . Nakon telegrafa, na medijsku scenu je stupio telefon. 1876. godine Aleksandar Grejem Bel je patentirao telefon , od tada telegraf i telefon ruše sve fizičke i psihološke granice koje su ograničavale međuljudsku komunikaciju. Francuz Eduard Branli 1890. dovršava radio-provodnik, a 1894. godine Italijan Guljelmo Markoni prvu antenu, tako nastaje radio-telegrafija. Markoni je 1899. uspostavio prvu vezu preko Lamanša, a 1901. obavljen je prvi prekoatlantski prenos .
Američka radio krporacija je predstavila televiziju na Svjetskoj izložbi u Njujorku 1939. godine. Međutim, prethodnici televizije datiraju još od tridesetih godina XIX vijeka kada su se pojavili fotografija i električni telegraf. Tehnološka srodnost telegrafije i fotografije dovela je na kraju do rođenja televizijskog i faks sistema 1884. godine kada je Pol Nipkou smislio način za mehaničko pretvaranje slika u elektronske signale, svjetlosni senzor i disk s minijaturnim rupicama poređanim u spiralu . 1920. škotski pronalazač Džon Berd primjenio je Nipkouovu verziju mehaničkog diska za skeniranje u svoj izum za BBC, prvi funkcionalni televizijski sistem na svijetu. Međutim, tek kada su mehanički dijelovi zamijenjeni sa elektronskim, televizijska slika se mogla proizvoditi u višoj rezoluciji. Izumom katodne cijevi 1897. godine započet je proces prevođenja mehaničkih komponenata u elektronske. Deset godina kasnije ruski naučnik Boris Rosing napravio je prototip modernog televizora koristeći memorijski uređaj u obliku cilindra i katodne cijevi kako bi prikazao slike . Li de Forestov izum prve triodne vakuumske cijevi smatra se pokretačem elektronskog doba. Međutim, izumi Fajlou Farnsvorta i Vladimira Zvorikina bili su ključni u razvoju elektronske televizije. Zvorikin je 1928. izumio elektronsku cijev za kameru, a Farnsvort je 1930. patentirao osnovnu elektronsku televiziju . 1939. godine prvi put je prikazan televizijski sistem u boji. 50-ih i 60-ih godina XX vijeka počela je masovnija prodaja televizora u boji tako da su televizijske stanice sve više emitovale svoje programe u boji. Televizija se od tada razvijala velikom brzinom, kako sistem za prenos signala tako i aparati za prijem istog. Danas su na sceni televizori posljednje generacije koji zahvaljujući naprednim tehnologijama objedinjuju više medija. Novi televizorski prijemnici zahvaljujući widget tehnologiji omogućavaju da se preko njih mogu gledati sadržaji s Interneta, čitati vijesti, vremenska prognoza i berzanski izvještaji, pretraživati video klipovi, razmjenjivati fotografije pa čak i komunicirati sa prijateljima .
U drugoj polovini XX vijeka došlo je do velikog razvoja informatičke tehnologije. Međutim, razvoj digitalnog jezika i modernih kompjutera počeo je znatno ranije, još u XIX vijeku. 1834. godine engleski matematičar i pronalazač Čarls Babedž primjenio je izum francuskog preduzetnika Jozefa-Mari Žakara, razboj za tkanje dizajniranih tkanina, i stvorio mehaničku analitičku mašinu, prototip modernih digitalnih kompjutera. U narednom periodu, tim francuskih inženjera i matematičara smislio je metod za rješavanje komplikovanih problema koji će postaviti osnove kompjuterskog programiranja. Taj metod je podrazumijevao upotrebu skupa zakona, odnosno programa, za raščlanjivanje negog problema na mnogo malih dijelova koji su se mogli brzo i lako riješiti, a zatim su se pojedinačni dijelovi spajali kako bi dali rješenje. Babedž je do svoje smrti, 1871. godine, radio na usavršavanju matematičkih principa digitalnog računarstva. Sa Adom Bajron postavio je temelje za višenamjenske računare koji bi mogli komunicirati digitalnim jezikom. Inače, Bajronova se smatra prvim kompjuterskim programerom na svijetu . Nakon smrti Babedža i Bajronove, koncepti digitalnog jezika i računarstva sporo su se razvijali. U međuvremenu, druge tehnologije pokretane električnom strujom, telegraf, telefon, kao što je već pomenuto, doprinjele su razvoju novih medija.
40-ih godina XX vijeka, vijek nakon Babedžove analitičke mašine, naučnici su počeli da razvijaju i proširuju njegove ideje. Osnovne komponente nisu se mnogo razlikovale od Babedžovih, međutim, umjesto poluga i zupčanika, rani kompjuteri imali su vakuumske cijevi i bakarne žice. Prvi elektronski kompjuter finansiralo je američko ministarstvo odbrane krajem II svjetskog rata kako bi ubrzalo izračunavanje artiljerijskih tablica gađanja. Ova mašina, teška više od 30 tona, napravljena je na Univerzitetu Pensilvanija 1946. godine i bila je poznata po akronimu ENIAC, Electronic Numerical Integrator and Calculator . 50-ih godina je došlo do znatnog smanjivanja kompjuterskih komponenti. Razvojem tranzistora i drugih uređaja baziranih na silicijumu i srodnim kristalima doveli su do izbacivanja vakuumskih cijevi iz upotrebe. Krajem 60-ih godina napravljena su integrisana kola opšte namjene. Kompanija Intel je 1971. godine predstavila prvi komercijalni mikroprocesor, kompjuter na čipu . Prvi kompjuter za ličnu upotrebu, odnosno personalni kompjuter, napravljen je 1981. godine. Model 5150 kompanije IBM imao je radni takt od 4,77 megaherca, 16 kilobajta korisničke memorije, podatke je snimao na disketu od 160 kilobajta . Od tada razvoj kompjuterske tehnologije napreduje velikom brzinom. Simboličan datum rođenja nove ere komuniciranja desio se 1982. godine kada je američki magazin Tajm posvetio svoju naslovnu stranu, rezervisanu za ličnost godine, jednoj mašini, personalnom kompjuteru. Dvadeset i četiri godine kasnije, magazin Tajm će još jednom naslovnu stranu posvetiti eri masovnog komuniciranja. Za ličnost godine 2006. godine proglašeni su milioni učesnika u masovnom virtuelnom komuniciranju koji se međusobno povezuju u alternativnu mrežu razmjene podataka, snimaka, utisaka...
Razvoj kompjuterske tehnologije ide toliko daleko da će se naredne generacije kompjutera veličine milionitog djelića milimetra praviti od vještačke dezoksiribonukleinske kiseline. Vještačka DNK će se primjenjivati u vanćelijskim genetskim sklopovima za čuvanje informacija. Već sada postoje neki prototipovi takvih računara. Napravljeni su od enzima i molekula DNK i brži su čak 100.000 puta od najbržih računara! Grupa izraelskih naučnika iz Vajcmanovog instituta u Rehovotu osmislila je programabilnu mašinu koju, umjesto silicijumskih mikročipova, pokreću molekuli DNK i enzimi kakvi se mogu naći u svim živim stvorenjima. Oni su natjerali molekul DNK da tu mašinu snabdijeva ulaznim podacima i potrebnom energijom. Budući DNK računari daleko će prevazilaziti današnje uobičajene kompjutere po pitanju brzine i veličine. Samo jedan DNK molekul nosi više informacija u jednom kubnom cantimetru nego hiljadu milijardi muzičkih kompakt diskova! Poređenja radi, samo jedna supena kašika ove smjese sadrži oko 15.000 biliona kompjutera, a u energetskom pogledu nadmašuje milion puta svaki personalni kompjuter! Da bi se lakše shvatilo, DNK se može predstaviti kao program, odnosno softver, a enzimi kao mašina, odnosno hardver. Kada se spoje, ovi molekuli stupaju jedni s drugima u različite hemijske reakcije, čiji ishod može da bude izvršenje neke operacije. Za golo oko DNK računar izgleda kao čista voda u epruveti u kojoj nema nikakvih mehaničkih sastojaka. Čak bilion ovakvih biomolekularnih kompjutera stane u malu kap vode. Umjesto prikazivanja na monitoru, rezultat se otkriva pomoću mjerenja dužine izlaznog DNK molekula. Jednom kada se smješaju u tečnosti, ulazni podaci, softver i hardverski molekuli obavljaju svoj posao do kraja bez ikakve intervencije.
Kao što se moglo vidjeti, kompjuterska tehnologija je prošla dug put od mehaničke analitičke mašine, preko vakuumskih cijevi i tranzitora pa sve do DNK računara koji će se koristiti u budućnosti. Novu dimenziju u upotrebi kompjutera u komuniciranju daje globalna mreža, Internet. Iako se nekad koristio samo u akademskim krugovima, Internet je danas postao globalni komunikacijski sistem koji koriste milioni ljudi širom svijeta za ličnu korespodenciju i pronalaženje informacija.

2. Kompjuterska mreža

Kompjuterska mreža, kao novi i drugačiji medij u odnosu na sve do sada poznate komunikacijske posrednike, nastala je u drugoj polovini XX vijeka. Kada je riječ o samo jednom kompjuteru kao posredniku u komuniciranju, u suštini nije riječ o novom obliku komunikacione prakse, nego o novom tehničko-tehnološkom sredstvu koje se može koristiti u klasičnim oblicima komuniciranja. Pojedinačni kompjuter može se smatrati novim medijem samo u pogledu svoje tehničko-tehnološke sofosticiranosti. Kompjuter ne bi mogao znatno promjeniti komunikacionu praksu čovjeka ako se posmatra izolovano. Tek međusobnim povezivanjem više kompjutera u mrežu, kompjuter se može posmatrati kao posrednik u komuniciranju koji je ljudsko komuniciranje obogatio suštinski novim i drugačijim interakcijama .
Prva kompjuterska mreža nastala je iz vojnih potreba. Kao vrijeme nastanka prve kompjuterske mreže može se uzeti period od 1967. do 1971. godine kada je Agencija za napredna istraživanja (ARPA) formirana pri američkom Ministarstvu odbrane, projektovala i pustila u rad ARPANet mrežu sa 23 kompjutera . Ova mreža je povezivala kompjuterske centre u vojnim laboratorijama, vladinim biroima i univerzitetima koji su realizovali naučnoistraživačke projekte za američku vojsku. U svojoj prvoj godini, ARPANet je povezivao četiri univerzitetska kompjuterska centra koja su se bavila vojnim istraživanjima. Fokus istraživanja bio je da se napravi internetmreža kompjutera koja bi nastavila da funkcioniše čak i ako bi važni segmenti bili izbačeni iz stroja usljed nuklearnih katastrofa. Kako bi osigurali protok informacija, dizajneri su odlučili da izbjegnu model centralne kontrole koji je vojska koristila u povezivanju svojih baza s komandnim centralnim štabom. Primjenili su princip distribuisane mreže po modelu poštanskog sistema po kome se komunikacija uvijek odvija između izvora i odredišta . Proces slanja elektronske pošte na mreži produžetak je poštanskog modela. Svaki kompjuter povezan s mrežom dobija jedinstvenu adresu. Adresa je strukturisana prema skupu pravila nazvanim Internet protokol (IP). Od presudne važnosti za konačnu tehničko-tehnološku konfiguraciju novog medija, bio je, dakle, pronalazak i primjena protokola za razumijevanje kompjutera. To je tzv. TCP/IP protokol. Za međusobno povezivanje računara, pored fizičke veze, neophodno je programski definisati skup pravila na osnovu kojih se obavlja prenos informacija unutar i posredstvom kompjuterske mreže.

2.1. Nivoi komuniciranja posredstvom kompjuterske mreže

Kompjuterska mreža omogućava sinhronu i/ili asinhronu razmjenu vizuelnih, auditivnih i audio-vizuelnih poruka korisnicima kompjutera koji su u mreži.
Prvi nivo komuniciranja posredstvom kompjuterske mreže je mogućnost korištenja svih baza podataka, pohranjenih u memorijama umreženih kompjutera. Po kriterijumu dostupnosti, baze podataka se mogu podijeliti na javne koje su dostupne svima, komercijalne koje su dostupne uz odgovarajuću nadoknadu i zatvorene koje su dostupne samo ovlašćenom krugu korisnika. Ovom nivou komuniciranja pripadaju i sve datoteke koje se komercijalno distribuiraju u eksternim kompjuterskim memorijama – flopi disk, CD, DVD. Jasnom podijeljenošću uloga između emitera i primaoca poruka, ovaj nivo razmjene poruka posredstvom kompjuterske mreže najsličniji je masovnom komuniciranju.
Drugi nivo jeste tzv. elektronska pošta (e-mail). Na ovaj način korisnik može poslati vizuelne, još uvijek pisane, ali sve više auditivne i audio-vizuelne poruke komunikacionom partneru. Pored uključenosti u mrežu, uslov je posjedovanje elektronske adrese po određenom mrežnom standardu. Elektronska pošta pretvara dva računara u mreži u medij interpersonalnog komuniciranja.
Treći nivo razmjene poruka posredstvom kompjuterske mreže jesu takozvane konferencije ili forumi. Konferencije u računarskoj mreži organizuju se po određenim oblastima, temama, problemima, pitanjima, interesovanjima... Sa rastom broja lokalnih i globalnih mreža današnji broj konferencija je praktično neutvrdiv. U njima je stvoren i odigrava se potpuno novi oblik komunikacione prakse. Razmjena poruka putem foruma ne može se nazvati masovnim komuniciranjem jer podrazumijeva ravnopravnost učesnika u komuniciranju a ne tradicionalni odnos emitera i masovne publike. Takođe, nije ni interpersonalno komuniciranje, budući da je broj učesnika neke konferencije uslovno rečeno neograničen. I u ovom nivou komuniciranja danas dominira razmjena pisanih poruka. Međutim, proizvođači kompjuterske opreme uveliko rade na omogućavanju konferencija sa razmjenom audiovizuelnih poruka iz mnoštva tačaka.
Uzimajući u obzir broj i karakteristike, unutar kompjuterske mreže mogu se prepoznati lokalne mreže, globalne mreže i globalni sistem kompjuterskih mreža.
Lokalna kompjuterska mreža sastavljena je od poznatog broja kompjutera. Može biti javna ili interna. Javna lokalna mreža dostupna je svim zainteresovanim korisnicima koji se pod određenim uslovima uključuju u nju. Interne lokalne mreže formiraju se unutar poslovnih sistema, državnih službi, univerziteta ili u krugu privatnih vlasnika računara. Njihove baze podataka su zatvorene i dostupne samo osnivačima tih mreža.
Globalnu računarsku mrežu čini neograničeni broj međusobno povezanih pojedinačnih komputera i lokalnih mreža. Njihova globalnost proističe iz toga što pokrivaju prostor jedne države, regije ili kontinenta. U njih su uključeni ne samo pojedinačni korisnici nego i mnoštvo lokalnih, javnih i internih mreža.
Sve lokalne i globalne mreže povezane su u globalni sistem kompjuterskih mreža, Internet. Ovaj izraz nastao je od latinskog prefiksa inter, što znači između, i engleske riječi net, mreža. U tom smislu, kompjuterska mreža, lokalna ili globalna, jeste internet i umjesto prefiksa inter stavlja se najčešće geografsko, nacionalno ili neko specijalističko određenje. Globalni sistem računarskih mreža, mreža svih mreža, distinktivno se određuje velikim slovom I na početku riječi Internet. Tačan datum nastanka ovako shvaćenog pojma Internet se ne zna, osim ako se za vrijeme njegovog nastanka ne uzme vrijeme nastanka prve računarske mreže 1974. godine.

2.1.1. Internet

Korjeni Interneta potiču iz 1969. godine kada je stvorena prva telematska mreža nazvana ARPANet. Sljedećih godina, između univerziteta u Kaliforniji i Juti u Sjedinjenim Državama uspostavlja se veza velikih računara koja koristi novi kod za prenošenje podataka. Novi sistem predstavljen je 1972. godine zajedno s prvim programom za korišćenje elektronske pošte. Naredne godine dolazi do povezivanja u internacionalnu mrežu, širenjem na univerzitete u Velikoj Britaniji i Norveškoj. Početkom osamdesetih usavršavaju se i standardizuju programi za prenošenje podataka i povećava se broj mreža. Dok se američka vojska povlači iz ARPANeta kako bi pokrenula sopstvenu mrežu, druge civilne mreže se objedinjuju u Internet. U drugoj polovini 80-ih razvijaju se diskusione liste i posebne zajednice korisnika. Istraživači ženevskog CERN instituta 1991. godine razrađuju protokole za svjetsku mrežu (World Wide Web – WWW). Narednih godina nastaju prvi sajtovi.
1992. godine grupa studenata i istraživača sa Univerziteta Ilinois u Sjedinjenim Državama razvila je dinamičan grafički korisnički interfejs koji je uveliko olakšavao pretraživanje određenih Internetskih baza podataka. Oko godinu dana kasnije, besplatni primjerci njihovog programa nazvanog Mozaik , počeli su kružiti Internetom. Ovaj program trenutno je pružao mogućnost korisnicima da stvaraju i koriste jednostvane vizuelne mape koje su vodile do ogromnih količina informacija pohranjenih na Internetu. Globalna mreža je u stvari međunarodni niz kompjuterskih baza podataka povezanih Internetom koji koriste komunikacionu mrežu za pronalaženje informacija. Nju je 1989. razvio Tim Berners-Li u CERN-ovoj fizičkoj laboratoriji u Ženevi. Berners-Liov sistem oslanja se na oblik povezivanja informacija poznat kao hipertekst ili hipermedij. Ovaj standard pojednostavio je upravljanje i prikazivanje različitog medijskog sadržaja i stvorio mogućnost za efikasnije on-lajn izdavaštvo putem Interneta. Dva razvoja u periodu između 1989. i 1994. godine, Mozaik i svjetska mreža, vjerovatno su najvažniji činioci u iznenadnoj popularnosti Interneta. Bez ovih tehnologija, današnja široko rasprostranjena komercijalizacija interneta ne bi bila moguća.
Internet predstavlja u potpunosti nov medij, koji koristi ogroman potencijal koji moderni kompjuteri imaju za obradu infrmacija, sada lako dostupnih tržištu masovne potrošnje, jednako kao i korisnicima u nauci i industriji, i za distributivnu moć kablovskih i satelitskih sistema za prenos. Prvi put u istoriji, koncept globalnog sela Maršala Makluana poprima pravi oblik.
Postoji tendencija da se Internet identifikuje kao medij apsolutne slobode, zato što najzad svakome dozvoljava, pod uslovom da pripada kategoriji dobrostojećih ljudi u bogatom svijetu, da dođe do informacije po svojoj mjeri i da svakome dozvoli i da pošalje informaciju ka cijeloj planeti, vijesti, i prije svega, lične komentare. Idealan medij u neku ruku, koji oslobađa od pipaka propagande i novca. Međutim, sve dok pristup Internetu i mogućnost da se napravi sajt nisu ravnopravno raspoređeni u društvu, elektronska vlada, forumi i blogovi bi mogli, suprotno onome što žele njihovi tvorci, da pogoršaju socijalnu raspolućenost, da daju nove mogućnosti već privilegovanim građanima, dajući im sredstvo da učestvuju u demokratskim institucijama ili da bolje predstavljaju svoju stvar kod vlasti.

2.2. Virtuelno komuniciranje

Pojavom kompjuterske mreže nastao je sasvim novi oblik komuniciranja u odnosu na postojeće, intrapersonalno, interpersonalno, komuniciranje u većim društvenim grupama i masovno komuniciranje. Međutim, u komunikologiji i informatici još postoje nesuglasice oko imenovanja novog oblika komuniciranja. Koriste se razni termini: interaktivno, hiperaktivno, univerzalno, totalno, digitalno, kompjutersko, mrežno... i naposlijetku virtuelno komuniciranje . Između svih, najopravdanije je koristiti termin virtuelno komuniciranje i to zbog sljedećih razloga: verbalni simbolički sklop, kojim se označava novi oblik komuniciranja, treba biti različit u odnosu na ostale oblike komunikacione prakse, zatim treba da izražava suštinu novog medija i novog oblika komuniciranja, i na kraju, treba da ostane otvoren za nova saznanja .
Naziv virtuelno komuniciranje ima dvostruko značenje. U modernom smislu izvodi se iz izraza virtual reality, virtuelna stvarnost, koji je izmislio pisac naučnofantastičnih romana Vilijam Gibson i prvi put upotrebio 1984. godine u svom djelu Neuromanser. U suštini, ovaj termin je pleonazam, pošto engleska riječ virtual znači stvarni, tako da kovanica virtual reality faktički znači stvarna stvarnost. Na osnovu toga, čovjek se perceptivno, emotivno i kognitivno prebacuje u neku drugu realnost, ništa manje stvarniju od materijalne . Drugo značenje pojma virtuelno komuniciranje potiče iz latinskog jezika gdje izraz virtuelna stvarnost predstavlja oksimoron. Izraz virtuelan potiče od latinske riječi virtus (hrabrost, snaga, vrlina) i znači: 1) snažan, jak, sposoban, ali skriven, koji se ne pojavljuje, ali se može pojaviti, potencijalan, eventualan; i 2) nestvaran, zamišljen, uobražen. Iz ovoga proizilazi da termin virtuelna realnost znači snažna i jaka prividnost, odnosno prividna stvarnost. Unutar kompjuterske mreže, tako se razvija novi oblik komuniciranja koji se može predstaviti kao digitalna fatamorgana.
Na osnovu svega, može se zaključiti da novi oblik komuniciranja predstavlja razmjenu poruka posredstvom kompjuterske mreže između dva ili više korisnika sa mogućnošću recipročne zamjene uloga emitera i primaoca poruka u realnom vremenu ili neistovremeno, čime se poništava veliki dio razlika između klasičnih oblika komunikacione prakse, prvenstveno interpersonalnog i masovnog komuniciranja.

3. Prednosti i mane primjene novih komunikacionih tehnologija

Zahvaljujući modernim komunikacionim tehnologijama, savremeni čovjek može u bilo kojem trenutku doći do bilo kojeg informacijskog proizvoda, i to ne pomjerajući se iz udobnosti svoga doma. Odličan prikaz korištenja modernih tehnologija u budućnosti predstavio je Rodžer Fidler u svojoj knjizi Medaiamorphosis. U hipotetičkom scenariju Cyber Dwellers (sajber stanovnici) Fidler predstavlja stariji bračni par koji koristi sistem virtulene realnosti da bi komunicirali s prijateljima i porodicom širom svijeta kao i da bi sakupili najbitnije informacije i ostali aktivno uključeni unutar svojih lokalnih i virtulenih zajednica. Autor u ovom scenariju predviđa da će mreže za komunikaciju posredstvom kompjutera na kraju postati intimni produžeci ljudskih bića. Granice između stvarnog i virtuelnog svijeta će se izgubiti a razvijeni vidovi međuličnih sajber medija postaće sastavni dio svakodnevnog života mnogih ljudi . Virtuelne konverzacije se danas obavljaju u sajberprostoru, mnogi korisnici međusobno razmjenjuju poruke gotovo istom brzinom kao kada bi se nalazili u istoj prostoriji. Internet predstavlja najradikalnije poništavanje granica vremena i prostora koje su onemogućavale komunikaciju među ljudima još od vremena kad smo naučili koristiti jezik .
Danas postoji više razmatranja o korisnosti i štetnosti Interneta. Ako se posmatra iz utopijske perspektive, Internet zaista najavljuje izgradnju istinskog globalnog sela, benigne virtuelne zajednice dostupne svakome ko ima kompjuterski terminal i znanje o tome kako da ga koristi. Naglašava se pristupačnost i interaktivnost novog medija. Internet omogućava običnim ljudima da komuniciraju sa udaljenim kontinentima pritiskom na jednu tipku, relativno jeftino. Ovaj medij nije u posjedu nijedne države niti multinacionalne kompanije, i nijedna država ili kompanija ne može da kontroliše njegovu upotrebu . Relativna sloboda Interneta od komercijalnih i političkih pritisaka u kombinaciji s njegovom pristupačnošću i interaktivnošću, čine ga tehnološkom inovacijom koja na jedinstven način doprinosi demokratiji – to je medij koji izmiče cenzuri, regulaciji i komercijalizaciji kao nijedan drugi prije njega.
Suprotno ovom stavu, distopijski pristup vidi Internet kao posljednju u dugoj povorci dehumanizirajućih tehnologija, koja proizvodi populaciju kompjuterskih idiota koji, ako ne gledaju TV ili igraju igrice na Playstation-u, zavisnički surfaju Internetom. Globalna mreža ne podstiče komunikaciju već izolaciju u kojoj se ljudi ne obraćaju pravim ljudima, već bestjelesnim ekranima. Tvrdi se da Internet obezbjeđuje platformu za širenje svih vrsta antisocijalnih poruka, koje je nemoguće podvrgnuti cenzuri. Internet je glasnik ne samo tehnološke aljkavosti i zagušenosti informacijama već i moralnog haosa i anarhije koji su izvan kontrole zakonodavaca.

3.1. Život u virtuelnom svijetu

Svijet budućnosti, prema mnogim vizionarima, biće svijet u kome će kompjuteri i televizori biti priključeni na globalnu inteligentnu mrežu. U bliskoj budućnosti nove medijske tehnologije neće biti uočljive, one će se postepeno stopiti u naše okruženje i postati gotovo nevidljive. Kompjuterski programi zvani agenti jednog dana će služiti kao zamjena za ljude i interaktivno će komunicirati s njima na prirodan, međuljudski način . Neće biti razlike između komunikacije čovjeka s kompjuterom i one neposredne između ljudi. Razvojem interaktivnih sistema za virtuelnu stvarnost korisnici će biti u mogućnosti da budu projektovani u sajber prostore tako što će se stvarati iluzija da se nalaze unutar trodimenzionalne baze podataka ili nekog poznatijeg ambijenta , poput biblioteke, robne kuće, koncertne dvorane i slično. Koristeći moderne tehnološke spravice, danas možemo kupovati u londonskom Vest endu iz naslonjača svoje fotelje. Tako će posjetioci sajta Near London, koji će biti aktivan od oktobra 2009. godine, biti u mogućnosti da prave virtuelne obilaske prodavnica u londonskim ulicama Oxford Street, Regent Street i Bond Street, zlatnom trgovinskom trouglu britanske prestonice. Jednostavnim klikom na miš svoga kompjutera, korisnik će moći da uđe u gotovo svaku prodavnicu, da izbliza pogleda izloženu robu i kupi ono što želi. Kada ovaj sajt bude pušten, zahvaljujući novom trodimenzionalnom softveru, posjetiocima će biti omogćeno da otvore vrata poznatih robnih kuća, luksuznih butika i najpoznatijih prodavnica nakita. Grafički prikazi tih ulica i unutrašnjost svake prodavnice biće u potpunosti vjerni originalima . Ovaj, kao i mnogi drugi primjeri, samo potvrđuju tezu da zapadno društvo rado prihvata tehnologiju . Alatke sistema za virtuelnu stvarnost omogućiće korisnicima da prepoznaju niz putokaza za čula vida, sluha i dodira. Takođe, ovaj sistem će se koristiti i za međuljudsko komuniciranje. Pomoću njega moći ćemo putovati na Mars a da se ne pomjerimo iz svog doma. Ti sistemi će takođe promijeniti naš doživljaj fizičke veličine. Zahvaljujući njima ljekari mogu da putuju u srca svojih pacijenata bez ulaženja u njihova tijela. U tom smislu, virtuelna stvarnost se može definisati kao sistem za prevoz ili prenos uma .
Sistemi za virtuelnu realnost nasljeđuju dva bitna atributa vokalne telefonije i Interneta: spontanost i mogućnost da se ostane anoniman . Ne izlažući se neposrednim, stvarnim kontaktima, ljudi u komunikaciju ulaze opuštenije i spontanije. Mogu se predstavljati kako oni to žele, ne ističući svoje pravo lice. Oni koji vide pozitivne aspekte sajber medija ističu da će veća individualna kontrola nad odabirom i protokom informacija putem kompjuterske mreže proizvesti informisanije građane koji će biti više uključeni u život zajednice. Virtuelna okruženja i avatari će pomoći stimulaciju rasprava o javnim pitanjima. Na drugoj strani, pobornici negativnih aspekata smatraju da sajber mediji ubrzavaju društvenu fragmentaciju prije nego ujedinjenost. Ljudi na društvenim marginama će koristiti Internet za širenje podjeljenosti i netolerancije što može dovesti do rasnih, etničkih i vjerskih sukoba .

3.2. Digitalna i stvarna komunikacija

Tehnologija je od ključnog značaja za funkcionisanje modernog društva, posebno komunikaciona tehnologija. Danas bi bilo gotovo nezamislivo, ne samo obavljati razmjenu informacija, robe ili ljudi, nego i neke osnovne dnevne aktivnosti, kao što su lični kontakti, bez upotrebe modernih komnikacionih tehnologija. Naravno, ljudi bi se navikli na novu situaciju bez savremenih komunikacionih posrednika, ali bio bi to gotovo okret od 180 stepeni. Uljuljkani i zavisni od tehnologije, moderni ljudi bi, eventualnom tehnološkom apstinencijom, napravili korak unazad. Nenaviknut na život bez televizora, mobilnih telefona, raznih plejera, Interneta, čovjek bi lako mogao upasti u svojevrsnu letargiju izazvanu nedostatkom tehnoloških sprava. Moderan čovjek živi od savremenih sredstava komuniciranja, ali živi i u njima. Virtuelna stvarnost, u kojoj čovjek tako često obitava, pokušava ne da preobrazi realnost, već da pobjegne od nje, tj. da omogući trenutni bijeg od realnog života i to pravo u iluziju .
Naši preci su za cijeli život dolazili do informacija koliko mi danas saznamo samo za jedan dan. Nekada su poštanske kočije razdaljinu od Londona do Lidsa od nekih 280 kilometara prelazile za 33 sata , dok danas samo za jednu sekundu možemo saznati šta se dešava u Japanu, Australiji ili Čileu. Ta velika razlika dovela nas je do toga da smo često prebukirani informacijama koje nam, u suštini, i nisu neophodne. Dolazi do prezasićenosti informacijama. Moderan čovjek, često neselektivno, prima informacije iz više izvora, ne obazirući se na njihovo značenje. Na taj način, informaciono obilje može više da šteti nego da koristi. Veoma je teško naći balans između krajnjeg izolacionizma i isključivosti sa jedne strane, i nekritičkog primanja informacija i informacionog liberalizma sa druge strane. Nažalost, velika većina ljudi ne samo da ne traži rješenje za ovaj problem već svoju zavisnost od raznih informacionih sadržaja smatra za najnormalniju stvar. Krajnja posljedica je fenomen poznat kao informacijsko-čulna preopterećenost .
Francuski filozof Žak Elil je u svojoj knjizi Tehnološko društvo izložio četiri zaključka o uticaju tehnoloških promjena. Prvi zaključak odnosi se na to da svaki tehnički napedak zahtijeva izvjesnu cijenu, dok s jedne strane pridodaje, s druge oduzima. Drugo, svaki tehnički napredak stvara više nevolja nego što ih otklanja, dovodi nas u iskušenje da na probleme gledamo kao na tehničke i podstiče da za njih tražimo tehnička rješenja. Treće, negativni i pozitivni efekti tehnološke inovacije ne mogu se razdvojiti, dobri i loši efekti su istovremeni i neodvojivi. I naposlijetku, četvrto, sve tehnološke novine povlače nepredvidljive efekte. Najdrastičniji primjer ovih teza jesu mazohistički ispadi pojedinaca koji svoj egzibicionizam dijele sa drugima putem globalne mreže. Koliko je globalna mreža korisna u smislu povezivanja ljudi, ideja i infromacija, toliko je i štetna ako se upotrebljava na nesvrsishodan način. Nisu rijetki slučajevi kada su neki ljudi izvršili samoubistvo uživo ispred veb kamera dok su ih stotine posmatrale preko Interneta . Elil je dobro primjetio: Mi oblikujemo svoja oruđa... a potom, naša oruđa oblikuju nas .
Totalna automatizacija spoljašnje sredine u potpunosti je oslabila ionako razmaženog modernog čovjeka, učaurenog u svoju individualističku predstavu života, uzimajući mu i ono malo snalažljivosti održavane stvarnim životnim situacijama. Pod nezadrživim talasom tehnologije sve više se odstupa. Umjesto da određuje tokove modernih tehnoloških dostignuća, današnji čovjek postaje pasivni konzument koji se prepušta matici ne pitajući kuda vodi taj tok. Problem ne leži u korištenju digitalnih tehnologija i automatizaciji procesa, već u nekritičkom odnosu prema njima. Pored mnogih oblika zavisnosti, poput alkoholizma, kockanja, narkomanije, zahvaljujući modernim tehnologijama, danas se pojavio novi oblik zavisnosti – Internet zavisnost (Internet Addiction Disorder). Tvorac ovog termina, njujorški psihijatar Ivan Goldberg, smatra da ovaj vid zavisnosti nije lako prepoznatljiv i medicinski objašnjiv, već se on može posamtrati više kao ponašanje otrgnuto od kontrole koje prijeti da negativno utiče na normalan život. Pojedini zavisnici od Interneta, pod uticajem dugotrajnog boravka pred monitorom, imaju izmjenjeno stanje svijesti, kao da permanentno uzimaju malu dozu alkohola ili droge. Oni postaju apatični i pasivni, vrlo podložni manipulaciji. Prema mišljenju doktora psihologije Džona Grohola, velika je vjerovatnoća da ljudi koji misle da su Internet zavisnici, u stvari korišćenjem Interneta bježe od obaveza i problema. Prilično pesimističan pogled na novo informatičko doba i njegove korisnike daje i Pol Virilio, autor Informatičke bombe. On ističe da je bolest brzine prevoza (kinetoza) učinivši djelimično od nas hendikepirane motore, voajere putnike, prethodila bolesti trenutnih prenosa, sa zavisnicima od multimedijalnih mreža (net junkies), vebabolicima (webabolics) i drugim kiberpankerima oboljelim od bolesti Interneta, čija je memorija postala starinarnica, spremište natrpano gomilom različitih slika, neupotrebljivih simbola, na brzinu nagomilanih i u lošem stanju.

ZAKLJUČAK

Novi komunikacijski mediji bez sumnje imaju veliki uticaj ne samo na međuljudsku komunikaciju, nego i na ljudsko društvo uopšte. Prije je čovjek upravljao medijima i izvlačio korist iz njih, dok se danas prilagođava modernim komunikacijskim tehnologijama. Nove inovativne tehnologije se pojavljuju tolikom brzinom da se ljudi često ne mogu snaći i uklopiti u nove informacijske tokove. Nekad su telegrafske žice prenosile informacije o prispjeću robe, ratovima i smjenama vladara i pružale prednost malobrojnima koji su raspolagali sa tim informacijama, dok danas svi korisnici Interneta imaju neograničene pogodnosti. Brišući vremenske i prostorne granice, moderan čovjek može u treptaju oka saznati šta se događa na suprotnom kraju planete. To informatičko obilje, iako korisno, često može dovesti do prezasićenosti. Ljudi, usljed stalnog bombardovanja informacijama, nisu u stanju razlučiti koje su im informacije korisne a koje ne. Kritičko-saznajni receptori kod modernog čovjeka otupljuju. On više nije u stanju kritički posmatrati svijet oko sebe. Utapa se u globalno, virtuelno mnjenje.
Mobilni telefoni, moderni softveri i sajtovi za socijalno umrežavanje on line, odvojili su čovjeka od stvarnog života. Došao je do toga da više nije u stanju normalno komunicirati sa drugim ljudima oči u oči. Sve se svodi na kratke SMS poruke, bez ikakve emocije, na sate i sate provedene na četu, na razmjenu raznoraznih aplikacija na sajtovima tipa Fejsbuk ili Majspejs. Čini se kao da, žudeći za kontaktom, moderan čovjek u suštini bježi od njega. Bježi od neposredne, licem u lice, komunikacije. Moderno informatičko doba stvorilo je od nas, ne individualce, nego egoiste. Svako je dovoljan sam sebi.
Postavlja se pitanje: Da li će moderne komunikacijske tehnologije od čovjeka proizvesti produženu ruku mašine ili će se na poslijetku čovjek zasititi tehnoloških spravica i postati ravnodušan prema njima? Ako se osvrnemo na prethodne medije, počev od štampanih knjiga, preko telegrafa, radija pa sve do televizije, možemo izvući zaključak da će se čovjek vremenom ohladiti od modernih tehnologija i posmatrati ih samo kao sredstva za kvalitetniju komunikaciju, odnosno život. Sve prethodne komunikacijske tehnologije su na početku izazivale opsesiju. Ali, nakon početnog buma, čovjek ih je koristio racionalno i svrsishodno, bez pretjerane zaluđenosti. Međutim, savremene informacione tehnologije unose novu dimenziju u ljudsku komunikaciju. Kako je Pol Virilio primjetio, zahvaljujući interaktivnosti, brzini i masovnoj primjeni modernih komunikacijskih medija, prisustvujemo, ne kraju istorije, kako je to tvrdio Frensis Fukojama, nego kraju geografije. Tamo gdje su nekad vremenske razlike i udaljenosti između naroda stvarale nepremostive prepreke, danas, zahvaljujući Internetu, moderan čovjek preskače prostorni i vremenski jaz i ulijeće u virtuelni svijet. Naposlijetku postoji mogućnost da ostane zarobljen u tom parasvijetu. Ta nova dimenzija, virtuelnog poimanja svijeta, predstavlja najveću opasnost za modernog čovjeka. Opasnost koja ga može koštati realnosti. Ne sluteći ništa, danas živimo u dobu kome više nisu potrebni ratovi da bi se uništila realnost svijeta. Dovoljan je jedan klik miša.

LITERATURA

1. Fidler, R. (2004): Mediamorphosis, Clio, Beograd
2. Gocini, Đ. (2001): Istorija novinarstva, Clio, Beograd
3. Radojković M, Miletić M. (2006): Komuniciranje, mediji i društvo, Stylos, Novi Sad
4. Brigs A, Kobli P. (2005): Uvod u studije medija, Clio, Beograd
5. Lorimer R. (1998): Masovne komunikacije, Clio, Beograd
6. Subotić O. (2006): Čovek i informacione tehnologije, Pravoslavlje, Beograd
7. Kin Dž. (1995): Mediji i demokratija, Filip Višnjić, Beograd
8. Mladenović R, Dimitrijević V. (2005): Pravoslavlje i izazovi računarske tehnologije, Manastir Žiča – duhovni centar Sv. Vladike Nikolaja, Kraljevo
9. Virilio P. (2000): Informatička bomba, Svetovi, Novi Sad

Ostala literatura

1. Vujaklija M. (1996): Leksikon stranih reči i izraza, Prosveta, Beograd
2. Politika; 13. avgust 2006, 22. juli 2008.
3. Le Monde diplomatique, izdanje na srpskom jeziku; januar 2007.
4. Večernje Novosti; 11. januar 2009.

Korišteni Internet sajtovi

1. www.blic.rs; 2. www.mtsmondo.com

PROCITAJ / PREUZMI I DRUGE SEMINARSKE RADOVE IZ OBLASTI:

ASTRONOMIJA | BANKARSTVO I MONETARNA EKONOMIJA | BIOLOGIJA | EKONOMIJA | ELEKTRONIKA | ELEKTRONSKO POSLOVANJE | EKOLOGIJA - EKOLOŠKI MENADŽMENT | FILOZOFIJA | FINANSIJE |  FINANSIJSKA TRŽIŠTA I BERZANSKI    MENADŽMENT | FINANSIJSKI MENADŽMENT | FISKALNA EKONOMIJA | FIZIKA | GEOGRAFIJA | INFORMACIONI SISTEMI | INFORMATIKA | INTERNET - WEB | ISTORIJA | JAVNE FINANSIJE | KOMUNIKOLOGIJA - KOMUNIKACIJE | KRIMINOLOGIJA | KNJIŽEVNOST I JEZIK | LOGISTIKA | LOGOPEDIJA | LJUDSKI RESURSI | MAKROEKONOMIJA | MARKETING | MATEMATIKA | MEDICINA | MEDJUNARODNA EKONOMIJA | MENADŽMENT | MIKROEKONOMIJA | MULTIMEDIJA | ODNOSI SA JAVNOŠCU |  OPERATIVNI I STRATEGIJSKI    MENADŽMENT | OSNOVI MENADŽMENTA | OSNOVI EKONOMIJE | OSIGURANJE | PARAPSIHOLOGIJA | PEDAGOGIJA | POLITICKE NAUKE | POLJOPRIVREDA | POSLOVNA EKONOMIJA | POSLOVNA ETIKA | PRAVO | PRAVO EVROPSKE UNIJE | PREDUZETNIŠTVO | PRIVREDNI SISTEMI | PROIZVODNI I USLUŽNI MENADŽMENT | PROGRAMIRANJE | PSIHOLOGIJA | PSIHIJATRIJA / PSIHOPATOLOGIJA | RACUNOVODSTVO | RELIGIJA | SOCIOLOGIJA |  SPOLJNOTRGOVINSKO I DEVIZNO POSLOVANJE | SPORT - MENADŽMENT U SPORTU | STATISTIKA | TEHNOLOŠKI SISTEMI | TURIZMOLOGIJA | UPRAVLJANJE KVALITETOM | UPRAVLJANJE PROMENAMA | VETERINA | ŽURNALISTIKA - NOVINARSTVO

  preuzmi seminarski rad u wordu » » »

Besplatni Seminarski Radovi