Хемиплегија – хемипареза претставува функционална дијагноза на состојба која подразбира губиток или слабост на волните движења на едната половина од телото, настанати поради оштетувања на спротивната мозочна хемисфера, под дејство на различни етиолошки фактори како што се:
- васкуларни заболувања (тромбоза, емболија, хеморагија),
- трауми на главата,
- експанзивни процеси (бенигни и малигни тумори на централниот нервен систем),
- инфективни, воспалителни и други заболувања на централниот нервен систем и
- пренатални и перинатални оштетувања кај деца (синдром на церебрална парализа).

Клиничката манифестација зависи од локализацијата и големината на лезијата, а се манифестира со различни синдроми. Константна појава е моторен дефицит на едната половина од телото и промена на мускулниот тонус на зафатената страна на телото, а можни се и други дефицити (сензорни и интелектуални пореметувања), промени во однесувањето и друго.
Примарното медицинско згрижување и лекување, во зависност од причината за лезијата, се одвива во невролошко, неврохируршко, инфективно, интернистичко и друго одделение. При приемот болниот може да има различно ниво на пореметување на свеста или може да биде многу вознемирен и уплашен.
Кај изненадни мозочни удари – цереброваскуларни инсулти (CVI), доаѓа до т.н. церебрален шок, локална инфламаторна реакција и едем на мозокот. Оваа состојба е пропратена со привремена блокада во нервната спроводливост и млитава одземеност или слабост на спротивната страна на телото.
Со оглед на тоа, дека почетните дефицити варираат во првите часови и денови, потребно е внимателно набљудување и регистрирање на сите витални параметри. Сите членови на тимот кои доаѓаат во допир со болниот треба да бидат оспособени да ги забележат промените кои одстапуваат од нормалните, да ги евидентираат и веднаш да го информираат докторот. Збирот на проблеми кај одредена состојба често се сретнува во литературата под името профил на болниот. Профилот на болниот се однесува на најчестите дефицити, но поединечни проблеми секогаш се дефинираат врз основа на индивидуалната проценка.
Профил на болен со хемиплегија:
- различни нивоа на пореметувања на свеста,
- пореметувања на волевата моторна контрола:
• парализа – пареза на половина од телото со изменет мускулен тонус
• пореметување на елиминација на урина и столица
• пореметување на жвакањето и голтањето и евентуално на артикулацијата
- сензорни пореметувања:
• пореметувања на перцепцијата, губиток на телесната шема
• пореметување на сензибилитетот за бол, допир, топлина
• пореметување на говорот и комуникацијата
• пореметување на слухот и разбирањето
• дефицит на видното поле – хомонимна хемианопсија
- пореметувања во паметењето и мислењето
- емоционална нестабилност.

Лекувањето во акутната фаза најчесто трае околу 2 – 3 недели. Во текот на оваа фаза напоредно со интензивно лекување и нега се спроведуваат и мерки за секундарни компликации, како и мерки за зачувување на функционалните способности на локомоторниот апарат.
По завршувањето на акутната фаза, а во зависност од општата здравствена состојба и степенот на функционална неспособност, треба да се спроведе рехабилитационен третман. Оптимално е рехабилитацијата да се продолжи веднаш после примарното згрижување како би се избегнале секундарните компликации на инактивитет, кои го оспоруваат и компромитираат оздравувањето.
Рехабилитациониот третман го спроведуваат специјализирани тимови, институционално или вонинституциално (домашна рехабилитација). Современиот пристап на рехабилитација овозможува рехабилитацијата на болните со хемиплегија да се спроведува во домашна атмосфера – патронажна рехабилитација. Оспособувањето на овие болни е долготраен процес кој бара тимска работа и соработка со болниот и семејството. На сегашното ниво на организација на здравствените служби кај нас овие специјализирани тимови дејствуваат во услови на стационарни рехабилитациони центри или одделенија.

2. ПРИЕМ НА БОЛЕН СО ХЕМИПЛЕГИЈА ВО РЕХАБИЛИТАЦИОНА УСТАНОВА

Болниот со хемиплегија може да биде сместен во рехабилитациона установа веднаш по примарното згрижување и лекување, но често се случува болниот да доаѓа на рехабилитација после одредено време поминато дома или во некоја друга установа. Сместувањето зависи од состојбата на свеста и фазата во која се прима болниот.
Специфичности на нега на болен во бесвесна состојба:
Иако во рехабилитациона установа не се праќаат болни со тешко пореметување на свеста, понекогаш се случуваат реинсулти, кои можат да бидат пратени со различни нивоа на пореметување на свеста. Нивото на свеста кај болниот со хемиплегија може да варира од буден, рационален и потполно ориентиран болен, до конфузен, дезориентиран со угасен рефлекс за кашлање и потреба за вештачка вентилација. Иако бесвесниот болен не реагира на околината, осетот за слух може да биде зачуван, така да сите разговори во врска со состојбата, прогнозите како и други неетички искази покрај болниот не се препорачуваат. Без оглед на тоа што болниот не комуницира, треба да се спроведе вербална стимулација со благ тон, охрабрувачки зборови, обраќање кон него со името, изговарање на смислени реченици и во текот на секоја интервенција да се зборува што ќе се работи со него. Новите сознанија околу невролошкиот третман на овие болни, придаваат големо значење на повеќекратната стимулација. Посебно е значајно присуството, гласот и допирот на некоја блиска личност, но и сите други видови на стимулација на осетот (музика, смислени звуци, светлосни надразнувања). Повеќекратните стимулации го скратуваат времето на шок и спречуваат болниот да прима само патолошки надразнувања од организмот. Постојаниот надзор и континуираното следење на виталните функции исто така се составен дел на 24 часовната нега.
Кај бесвесните болни поради млитавата одземеност или слабост, како и сензорниот дефицит, лесно доаѓа до претерани истегнувања на зглобните структури, а со несоодветни постапки при промена на положбата овој проблем може да се влоши. Во превенцијата од контрактурни деформитети и патолошки рефлексни активности треба да се спроведе промена на дозволените положби – позиционирање, но според дозволеното оптеретување и умерени пасивни движења (физиотерапевт).
При промена на положбата кај бесвесни болни со хемиплегија мора да се избегнуваат нагли и одсечни движења. Пожелно е спроведување на ротација на телото по сегменти.
Кај бесвесните болни со хемиплегија кои не се на вештачка вентилација дозволени се странични положби од 135о и 90о. Промена на положбата се прави на секои 2 часа или почесто, во зависност од состојбата на кожата и други здравствени проблеми.
Кај болни во бесвесна состојба лесно доаѓа до респираторни компликации. Со промена на положбата на 2 часа се постигнува наизменично растеретување на двете страни на градниот кош. Во оваа фаза вежбите за дишење се спроведуваат пасивно; експириумот се потпомогнува со лесен притисок на базата на ребрата и абдоменот од страна на физиотерапевт или медицинска сестра. Со овие мерки, како и со грижата за соодветна микроклима во просторијата, се обезбедува подобра вентилација и подобра оксигенација на крвта, што добро влијае на опоравувањето на централниот нервен систем.
Пореметувањето на микцијата (ретенција, инконтиненција) е редовна појава кај бесвесните болни. Покрај зголемените хигиенски мерки, се препорачува и празнење на бешиката со интермитентна катетеризација (3 до 4 пати дневно). Ако бесвесната состојба перзистира, се поставува постојан катетер, кој не треба да биде постојано отворен, односно се клемува и се отвара на 2 до 3 часа за да се зачува капацитетот на бешиката.
Кај бесвесните болни исто така редовна појава е опстипацијата. Се препорачува употреба на евакуациона клизма 2 до 3 пати неделно, а се избегнуваат лаксантни средства.
После будењето на болниот од кома постои период на конфузија и дезориентација, кој е пратен со нелагодно субјективно чувство. Тогаш на болниот треба да ми се објасни каде се наоѓа и што се сличило со него, а треба да му се дозволи и тој самиот да постави прашања.
Ако болниот е примен со лесно пореметување на свеста, во смисла на дезориентација или конфузија, неговата состојба бара постојан надзор, набљудување и следење на пропишаните параметри.
Тука доста се важни поставеноста на болничкиот кревет, болничкото шкавче и подвижната масичка, како неопходна опрема во болничката соба.
Проценка на состојбата на болни со хемиплегија започнува одма на приемот во рехабилитационата установа. Елементите на оценка се однесуваат на:
- можност за воспоставување на контакт,
- просторна и временска ориентација,
- сензорни пречки (говор, слух, вид, сензибилитет),
- помрднување на екстремитетите на зафатената страна,
- способност на волна контрола на сфинктерот,
- способност на голтање и жвакање и
- спонтана положба и подвижност во креветот.

После проценката на состојбата на болниот, членовите на рехабилитациониот тим поставуваат општи и специфични цели на рехабилитациониот третман, кои се однесуваат на:
—Превенција од секундарни компликации
- контрактури и деформитети,
- респираторни компликации,
- васкуларни компликации и
- декубитални улкуси и др.
—Максимално можно подобрување на состојбата
- воспоставување на комуникација,
- воспоставување на рефлексни активности,
- воспоставување на нормален моторен одговор – движења,
- зголемување на степенот на подвижност и
- постигнување на функционална независност.

Програмските активности на членовите на рехабилитациониот тим се планираат внимателно и се прилагодуваат на општата здравствена и функционална состојба на болниот, како и фазата на рехабилитација. Целиот рехабилитационен процес се одвива во тесна соработка на членовите на рехабилитациониот тим и семејството, со постепено вклучување и на самиот болен. Можностите за активно учество на болниот во рехабилитацијата се разликуваат во фазата на имобилизација и во фазата на мобилизација. Фазите не се строго и однапред ограничени и се проценуваат врз основа на здравствената и функционалната состојба на поединецот.
Фазата на имобилизација или фаза на млитава одземеност или слабост настапува непосредно по мозочното оштетување. Ако болниот после примарното згрижување и лекување се пренесе веднаш во рехабилитациона установа, тој најчесто е релативно имобилен. Мускулите на оштетената страна се со смален тонус и третманот се спроведува внимателно бидејќи болниот лесно за заморува. Но сепак сите мускули на оштетената страна на телото не се подеднакво зафатени. Повеќе се зафатени мускулите кои се користат за волеви движења. Со оглед на состојбата ,,релативна имобилност,, болниот може делумно да се помрднува и спонтано завзема типична положба во креветот: со здравата рака ја префрлува оштетената рака преку абдоменот и ја поставува во видно поле. На тој начин полесно може да внимава на плегичната рака. При тоа рамото на оштетената рака е во аддукција, надлактицата во внатрешна ротација, подлактицата во флексија и пронација, а рачниот зглоб во палмарна (воларна) флексија. Оштетената нога исто така завзема типична положба поради слабоста, дејството на земјината тежа, несоодветната подлога и тежината на покривачот: зглобот на колкот е склон кон флексија и надворешна ротација, а скочниот зглоб “паѓа” во плантарна флексија. Едемот и зголемената телесна тежина ја потенцираат неповолната положба на натколеницата.
Ако оваа нефункционална положба потрае неколку денови без корекција, болниот стекнува патолошка слика на екстремитетите, што влијае на губење на шемата на нормалните движења.
Млитавоста е најчеста минлива фаза, која трае околу 2 – 3 недели, а понекогаш и пократко. Но исто така млитавоста може да остане и трајно, што е неповолно за враќање на одредена волева моторна контрола, посебно за воспоставување на одот.
Спастичната фаза претставува комплексно пореметување на моторната интеграција, а се јавува поради прекин на контролата на кората на големиот мозок на д пониските делови на нервниот систем. Спастичноста кај некои болни се јавува рано ( воспалителна состојба, хеморагија и др.). Спазамот дава субјективно чувство на укоченост, која е непријатна за болниот и го зголемува степенот на функционална зависност. Распределбата на спазамот е типична, при што раката е почесто зафатена од ногата. На раката најчесто преовладуваат флексиони, а на ногата екстензиони спазми. Ретко се случува да биди обратно. Болниот има карактеристично држење: раката е поставена до телото, аддуцирана и ротирана навнатре и свиткана во лактото, подлактицата флектирана и пронирана, а шаката во палмарна, т.е. воларна флексија со палецот во шаката и со флектирани прсти. Ногата е потполно испружена и ротирана нанадвор, а стапалото е еквиноварусно. Главата е спонтано свртена кон здравата страна. Ако спастицитетот е појако изразен, оневозможено е и пасивното изведување на движења, што создава услови за настанување на контрактури и деформитети. Флексионите спазми на раката го отежнуваат испуштањето на предмети од раката. Во текот на сонот спазамот попушта, а се зголемува при волеви и нагли движења, возбудувања, истегнувања, замор, како и при зголемена телесна температура или температура на околината.
Паралелно со опоравувањето на мускулните функции, спазамот се зголемува. Појавата на контрактури е во тесна врска со спастичноста. Прво се развиваат мускулни контрактури, а ако не се спроведат мерки за превенција, се развиваат и тетивни и зглобни контрактури.
Специфичните цели на рехабилитациониот третман бараат доследни мерки за превенција од контрактурни деформитети, зачувување на подвижноста и нормалните рефлексни активности ( борба за нормален одговор, т.е. движење).

2.1. САМОСТОЈНИ И МЕЃУЗАВИСНИ ИНТЕРВЕНЦИИ НА МЕДИЦИНСКАТА СЕСТРА ВО РЕХАБИЛИТАЦИОНИОТ ТРЕТМАН НА БОЛНИ СО ХЕМИПЛЕГИЈА

Во состав со целите на рехабилитациониот третман, тимот за здравствена нега, врз основа на проценка на индивидуалните потреби на болниот, ја составуваат програмата за нега. Програмата за нега содржи самостојни и меѓузависни сестрински интервенции.
Самостојните интервенции се однесуваат на основните или општите мерки на негата, кои треба да обезбедат психофизички комфор на болниот, го зголемуваат адаптивното реагирање прават поволни услови за спроведување на меѓузависни интервенции. Меѓузависните интервенции кои се специфични за болни со хемиплегија, опфаќаат:
- мерки за подобрување на стимулацијата на осетот,
- мерки за подобрување на комуникацијата,
- мерки за подобрување на елиминацијата,
- позиционирање и
- реедукација за активности во секојдневниот живот.

2.1.1. ПОВЕЌЕКРАТНА СТИМУЛАЦИЈА

Во третманот на болните со хемиплегија покрај моторната стимулација важни се и вербалната, аудитивната и визуелната стимулација како и стимулацијата на говорните функции. Раната повеќекратна стимулација на болниот доведува до побрз развој на моторната реедукација. Затоа сите сестрински интервенции кои се спроведуваат континуирано во текот на 24 часовната нега, треба да бидат во функција на стимулација и мотивација: позиционирање и промена на положбата, реедукација на активностите за самозгрижување, комуникација и др.
Со оглед на тоа дека и сместувањето треба да биде во функција на стимулација, во почетокот на рехабилитациониот третман треба да се избегнува сместување на болниот со хемиплегија во еднокреветна соба. Повеќекреветната соба обезбедува повеќе стимул и овозможува болниот што порано да го свати својот личен проблем. Поголемиот дел од целите на рехабилитацијата на болниот со хемиплегија можат да се постигнат во стационарни услови, но за некои цели болничката средина не дава доволно стимул, па затоа треба да се компензира со семејни и друштвени контакти (посети на семејството, пријателите, драги личности).

2.1.2.МЕРКИ ЗА ПОДОБРУВАЊЕ НА КОМУНИКАЦИЈАТА

Кај болните со хемиплегија, во зависност од степенот и локализацијата од мозочната лезија, можат да се појават различни пореметувања во комуникацијата. Афазијата претставува органско оштетување на вербалната комуникација, која се манифестира со пореметување на различни јазични модалитети: говор, пишување, читање, броење, мимичко изразување и др. Степенот на оштетување може да биде различен, од незначително оштетување до потполна неможност за јазична комуникација.
Кај оштетувања на левата мозочна хемисфера (десна хемиплегија) најчест вид е моторна афазија (оштетување на Брокината зона). Тогаш болниот не може да зборува, или изговара само некои зборови, со зачувано разбирање на говорот. Полесен степен на истото оштетување е дисфазија, при што болниот секогаш повторува исти зборови – стереотипија. Ова оштетување може да биде пропратено со пореметување на научените интелектуални функции: пишување (аграфија), читање (алексија), броење ( дискалкулија), конструкција на речениците и сл.
Сензорната (Верникеова) афазија се јавува кај оштетувања на недоминантната хемисфера, а се манифестира со неспособност за разбирање на изговорените и напишаните зборови и симболи. Може да дојде до пречки во препознавањето (агнозија), како и пречки во изведувањето на волева работа (апраксија). Најтешко пореметување е комбинирана, сензомоторна афазија, кај која болниот не може ни да говори, ни да разбира.
Овие пореметувања силно го погодуваат болниот како личност. Тие го отежнуваат или го оневозможуваат болниот да ги искажи своите потреби, односно да разбери одредени наредби. Разбирањето на вербалните наредби е предуслов за активно учество на болниот во процесот на оспособување.
Семејството исто така тешко ги доживува овие дефицити на болниот. Во третманот на овие пореметувања се вклучува и логопед, со цел реедукација на изгубените или оштетените интелектуални функции, кои се враќаат многу поспоро од моторните функции. Затоа е важно, уште при проценката на состојбата, да се согледаат можностите на воспоставување на вербалната комуникација, како и пречките од страна на другите осети: вид, слух, и др. Во текот на 24 часовната нега, медицинските сестри остваруваат комуникација со болниот на различни начини: невербално (гестови, мимика, движење, допир), а ако се зачувани научените интелектуални функции, комуникацијата може да се оствари и по пишан пат (пишување, цртање). Тогаш се препорачува употреба на веќе припремени пишани и нацртани шаблони, т.н. кратки текстови или поими. Кога болниот не може вербално да ја искаже својата потреба, медицинската сестра мора да најде начин за да ја препознае неговата моментална потреба, која најчесто се однесува на основни потреби поврзани за елиминација, жедност, положба, болка и сл.
Поради емоционална лабилност неуспешната комуникација предизвикува дополнителна фрустрација, па затоа е пожелно да се охрабри болниот. Наредбата треба да се повторува повеќе пати, пополека и разговетно, без зголемување на тонот. Потребно е многу стрпливост и упорност, како на персоналот така и на членовите на семејството, за кои е неопходни едуцирање за остварување на подобра комуникација.
Проблемите во комуникацијата можат да бидат поврзани и со оштетен слух, па затоа треба да се провери дали болниот претходно користел слушно помагало и ако користел, треба повторно да се стави во употреба. Неразбирливиот говор може да биде последица од парализа на фацијалниот нерв, а сличен проблем може да настане и ако болниот не носи забна протеза која е користел порано.

2.1.3. МЕРКИ ЗА ПОДОБРУВАЊЕ НА ЕЛИМИНАЦИЈАТА

Пореметувањето на елиминацијата кај болните со хемиплегија е честа појава, но кај повеќето е од привремен карактер. Микцијата може да биде пратена со доста потешкотии, кои се јавуваат непосредно по мозочната лезија. Овој проблем клинички се манифестира како синдром на неинхибирана - ,,неурогена мокрачна бешика,,. При тоа, нагонот за микција е зачуван, но изостанува спосоноста за инхибиција на свинктерот на мокрачната бешика – одложување на микцијата. Тоа резултира со привремена инконтиненција.
После лезијата, повисоките центри на кората на големиот мозок, поради присуство на едем, привремено не ги контролираат центрите во рбетниот мозок, така да изостанува волевата контрола на сфинктерот. Неволевото празнење на бешиката допринесува и до други проблеми, како што се конфузија и дезориентација на болниот и пореметување на говорот, односно отежната комуникација.
Кај болниот со хемиплегија треба да се избегнува поставување на постојан катетер, освен во случаи кога веќе постои уринарна инфекција или продолжена состојба на пореметена свест. Ако нема уринарна инфекција, подобро е да се спроведе интермитентна катетеризација 3 до 4 пати дневно, во правилно растојание. Ако е поставен постојан катетер, се препорачува клемирање на катетерот и испуштање на урина на секои 2 до 3 часа, за да се зачува капацитетот на бешиката и нагонот за микција. Со повлекување на едемот од мозокот обично постепено се воспоставува волева контрола на празнење на бешиката. Ако и понатаму постојат проблеми како конфузија, афазија и сл., медицинската сестра во одреден временски интервал (дење на еден час, а навечер на два часа) треба да го потсетува и вербално да го поттикнува болниот на микција. Од голема важност е и одржување хигиена на аногениталната регија, поради превенција од уринарна инфекција, декубитални улкуси и обезбедување на психофизички комфор на пациентот.
Кај овие болни скоро редовно се јавува и изменето празнење на цревата – опстипација. Кон тоа доведува смалената подвижност, недоволно внесување на течности, хронични заболувања, како и недоволно внесување на диетални влакна во исхраната. Овој проблем повеќе е изразен во фазата на имобилизација. Во тој период се спроведуваат евакуациони клизми 2 – 3 пати неделно, со адекватен режим на исхрана и внесување на течности. Типично е кај овие болни и покрај примената на евакуациона клизма, дебелото црево обично не се празни оддеднаш, туку повеќе пати во вид на неформирана столица. Ова бара дополнителни хигиенски мерки, контрола на кожата и евентуално користење на пелени за еднократна употреба. Употребата на лаксантни средства не се препорачува. Пожелно е пасажата на цревата да се регулира со правилна исхрана (храна богата со целулоза, компот од суви сливи или смокви и сл.), активирање на болниот, вертикализација и покасно, во фазата на мобилизација – движење. За да се искористи поволното дејство на силите на земјината тежа, кога состојбата ќе дозволи, болниот треба да се испразнува во седечка положба, на подвижен тоалет или WC шоља. Во решавањето на проблемот со елиминација можат да се применат и вежби за зајакнување на мускулите на карличното дно, сфинктерите и абдоминалните мускули. Кај поголемиот дел на болни овој проблем се решава во текот на рехабилитацијата, додека кај помал број на болни инконтиненцијата останува долготраен проблем.

2.1.4. ПОЗИЦИОНИРАЊЕ И ПРОМЕНА НА ПОЛОЖБАТА

Новите истражувања во рехабилитацијата стават посебен акцент на позиционирањето и промената на положбата кај болните со хемиплегија. Правилното позиционирање и промената на положбата имаат за цел да:
- рана стимулација,
- спречување на компликации од инактивитет и
- достигнување на максимална функција.

Истражувањата на признатите стручњаци за рехабилитација Карл и Берта Бобат, дале нов пристап во позиционирањето и промената на положбата кај болни со оштетен CNS. По концептот за негата на Бобат, позиционирањето и активирањето на поедини сегменти од телото претставува најрана ,,вежба,, во процесот на рехабилитација на болни со хемиплегија. Таа го застапува мислењето дека специфичниот начин на позиционирање и промена на положбата кај болни со хемиплегија треба да се спроведе во текот на 24 часа со цел:
- регулирање на мускулниот тонус – спречување на спазам,
- провокација на нормални движења и
- воспоставување на локомоција.

Бидејќи движењата на здравата старна служат како обрасци за однесувањето на оштетената страна, треба да се избегнуваат еднострани движења и еднорачни активности. За да се постигне оптимално дејство на рехабилитациониот третман, се истакнува предноста на ,,групен концепт,, кој подразбира усогласување на сестринските и терапевтските мерки со соработка и учество на болниот.

Позиционирање и промена на положбата во фазата на имобилизација

Во време на мозочната реорганизација, т.е. создавање на нови врски, треба доследно да се спроведува позиционирањето и да се наметнат правилни положби и движења, бидејќи мозокот во тој период лесно ги прифаќа погрешните обрасци на положби и движења. Првите 6 до 8 недели се одлучувачки, бидејќи во тој период се реактивираат, т.е. се будат нервните клетки и ги истиснуваат новите обрасци на положби и движења.
Специфичните цели на позиционирање во оваа фаза се однесуваат на:
- забрзување на процесот на забележување на плегичната страна,
- подобра ориентација на болниот и
- превенција на појавата на ,, смрзнато рамо,, и синдромот на ,,рамо – шака,,.

Новиот концепт на нега, кој го предлага Берта Бобат, подразбира:
- наизменично поставување на болниот на здравата и на оштетената страна,
- редовна промена на положбата на секои 2 до 3 часа во текот на 24 часа (истата положба на дава многу задоволителна стимулација),
- заштита на оштетената рака (превенција од сублуксација на рамо) и
- поттикнување на болниот со здравата рака да ја ангажира оштетената рака при движење или завртување.

Поради подобра ориентација во просторот пожелно е болниот да лежи паралелно со бочната ивица на креветот. Промената на положбата во почетокот е пасивна, но кога болниот ќе биди во состојба да ја свати наредбата, треба да се подтикни на активно учество. При држење на ,,узенгијата,, треба да се поттикни болниот на ја ангажира и болната рака. За одржување на правилна положба на скочниот зглоб – не се препорачува примена на цврсти помагала, бидејќи можат да ја провоцираат појавата на спазам, па затоа се употребуваат меки помагала во вид на влошка, ,,тунел,, или ,,чизма,, од овчо крзно.
Најдобри ефекти на позиционирање се постигнуваат на бочна положба. Положбата на грб, како и седечката положба, во акутната фаза треба да се ограничат само на неопходно време (Бобат Б, 1978).
Страничната положба на оштетената страна е поволна поради стимулација на проприоцепторите на таа страна. Времето на толеранција се одредува според индивидуалната подносливост, состојбата на кожата и заморот на болниот. Болните со задоволство ја прифаќаат оваа положба, бидејќи можат да се служат со здравата рака.
Горен екстремитет
- рамото на плегичната рака повлечено напред
- надлактицата во абдукција (90о до 100о) и надворешна ротација
- подлактицата екстендирана и во надворешна супинација
- шаката и прстите благо флектирани – палец во абдукција и опозиција
Долен екстремитет
- плегичната нога испружена во колкот и малку флектирана во коленото
- стапалото во неутрална положба
- здравата нога пред оштетената, флектирана во колкот и коленото и поставена на перница
За да се одржи оваа положба на болниот, позади грбот треба да се стави перница. Кожата на плегичната страна треба внимателно да се контролира на местата на потпирање.
Страничната положба на здравата страна истовремено го олеснува дишењето и обезбедува подобра циркулација на оштетената страна. Со елевација на плегичната рака се спречува истегнување на зглобните структури на плегичното рамо, се олеснува венската циркулација и се спречува, односно намалува едемот на подлактицата и шаката. Болните ја избегнуваат оваа положба, бидејќи не можат да ја користат здравата рака.
Горен екстремитет
- рамото на плегичната рака во абдукција од 90о до 100о
- подлактицата во екстензија
- шаката и прстите во физиолошка положба (со помагало во раката во облик на конус)
Долен екстремитет
- плегичната нога е флектирана во колкот и коленото
- стапалото е во неутрална положба поставено на перница
- здравата нога испружена паралелно со бочната ивица на креветот
Главата на болниот се поставува во неутрална положба.
Положбата на грб, според Бобат, не е погодна за болни со хемиплегија бидејќи ги поттикнува рефексните активности. Спастичните реакции се појавуваат после принудата, а се провоцираат ако перницата под главата не е рамна. Поради тоа положбата на грб треба да се избегнува колку што е можно повеќе. Ако болниот мора да лежи на грб, тогаш главата треба да лежи помеѓу две перници поставена во обик на буквата V. Ако ова на болниот му е ниско, може напречно да се додаде уште една помала перница.
Горен екстремитет
- плегичната рака во абдукција од 45о до 90о и надворешна ротација
- подлактицата во екстензија и супинација
- шаката во блага дорзална флексија
- прстите благо флектирани со палецот во абдукција и опозиција (со конусно помагало во шаката)
Долен екстремитет
- плегичната нога испружена во колкот со блага абдукција и надворешна ротација
- коленото во блага флексија (со мала ролна под коленото)
- стапало во неутрална положба
Главата на болниот треба да биде свртена према плегичната страна поради правилна распределба на тонусот.
Со оглед на тоа дека правилната положба го подобрува и самозабележувањето, повремено болниот треба да открие како би можел визуелно да забележи и да ја корегира положбата на телото.
Застарено е мислењето дека плегичната рака би требало да се поставува во физиолошка положба со флексија во лактот за да се спречи истегнување на меките ткива на зглобот на рамото, па затоа како погодна положба се препорачува положбата со екстензија на раката во лактот. Оваа положба треба да се одржува во лежечка, седечка, стоечка положба (Мајкич М, 1997).
Типична контрактура која се јавува со појавата на спазам кај болните со хемиплегија е т.н. ,, шака во вид на канџа ,,. Затоа не се советува поставување на топче или ваљак во шаката на оштетената рака. За да се овозможи опозиција на палецот првенствено со показалецот и средниот прст (услов за фаќање), во шаката се поставува т.н. конусно помагало.
На долниот екстремитет често се појавуваат контрактури на скочниот зглоб, кои можат да се потенцираат со погрешно позиционирање. Паднато стапало со свиткани прсти најчесто е последица од притисокот на покривачот на плегичната нога. Затоа покривачот секогаш треба де се подигнува за да се избегне притисок на плегичното стапало. Во акутната фаза долниот екстремитет треба да се поставува наизменично со испружено и лесно флектирано колено, бидејќи во таа фаза не може да се процени тонусот на мускулот квадрицепс кој врши екстензија на подколеницата (Мајкич М, 1997). Стапалото на плегичната нога може да се одржува во неутрална положба и во дорзална флексија со помош на еластична лента фиксирана за појас.

Промена на положбата во млитава фаза – завртување по сегменти

Во фазата на млитава слабост, промената на положбата кај болниот со хемиплегија мора да биде строго контролирана како при завртување на болниот не би се истегнале зглобните структури. Посебно е осетливо рамото бидејќи има плитка зглобна чашка. Затоа е пожелно завртувањето на болниот со хемиплегија да се спроведи по сегменти. Завртувањето треба да започне со ротација на рамениот појас или на карлицата ако учествува една личност, или двата сегменти истовремено ако учествуваат две лица (Дардије Е, 1980). Манипулацијата на завртување на главата на болниот треба да се избегнува!
Завртување на болниот странично на здравата страна со едно лице : се тргнуваат сите перници освен малата од под главата (најниска положба која болниот ја толерира). Ако завртувањето се одвива на лева страна, болниот прво треба да се помести малку надесно, зборувајќи му притоа што планираме да направиме. Сестрата или терапевтот застанува пред болниот, ја придржува плегичната рака, а шаката на другата рака ја поставува во пределот на лопатката. Потоа лопатката се повлекува напред и целиот рамен појас се ротира према терапевтот, а болниот сам спонтано ја завртува главата. Ако се зачувани нормалните реакции, после ротацијата на горниот дел на трупот следува ротација на карлицата и плегичната нога. Доколку овие реакции не се зачувани, плегичната нога прво треба да се премести преку здравата или само да се придржи.
Завртувањето може да почни и од карлицата. При завртување на болниот му се кажува со здравата рака ја префрли плегичната рака преку абдоменот и да ја придржува. Така се избегнува оптеретувањето на рамото. Потоа сестрата или терапефтот ја поставува едната рака на карлицата на оштетената страна, а со другата ја придржува плегичната нога и го извршува завртувањето.
Завртувањето на болниот на оштетената страна е многу поедноставно. Болниот прво со помош на сестрата или терапевтот го преместува трупот кон спротивната страна од креветот. Потоа со здравата рака се фаќа за оградата или ивицата од креветот (или медицинската сестра, односно терапевтот ја фаќа здравата рака на болниот) па ја префрла здравата нога преку плегичната нога и го извршува завртувањето.
Треба да се нагласи дека главата, лопатката, рамениот појас и карличниот појас се клучни точки за релаксација (зони со најмала надразливост).

Фаза на мобилизација

Кога ќе почне да соработува, болниот треба да се поттикни на самоактивирање при промена на положбата и извшување на активности од секојдневниот живот. Во фазата на мобилизација Карл и Берта Бобат го истакнуваат значењето на самомобилизацијата на болните. Пример за тоа е подигнување на карлицата кое се изведува на следниот начин: сестрата или терапевтот го флектираат плегичното колено и го фиксираат плегичното стапало, додека пак болниот истовремено се потпира на здравата нога и ја подигнува карлицата. Ова се повторува најмалку пет пати во текот на 24 часа, при активности во кревет (поставување на лопатка, промена на чаршав и сл.) или како целна вежба со терапевт.
Во литературата оваа постапка се вика ,, Gabel grif ,,. За подигнување на карлицата болниот може да користи и трапез, но под услов истовремено да ги ангажира двете раце вкрстувајќи ги прстите на шаката. Оваа постапка е важна мерка за превенција од контрактури на стапалата. Подвижно рамо е услов за фунција на горниот екстремитет, па затоа во акутната фаза треба да се мобилизира. Сестрата тоа го постигнува со позиционирање, терапевтот со примена на движење, а болниот со самомобилизација.
Самомобилизација на плегичното рамо : болниот ја поставува дланката на здравата рака на дланката на плегичната рака притоа вкстувајќи ги прстите така да палецот на оштетената рака биде надвор. Со абдукција на палецот и прстите болниот го инхибира флексиониот спазам, а потоа со здравата рака ја турка плегичната рака, ги испружува рацете во лактите и ги подигнува.
Самомобилизација на плегичната нога : болниот ја провлекува здравата нога под плегичната нога во пределот на Ахиловата тетива и ја поместува на посакуваната страна. Оваа постапка се користи и при промена на положбата или при припрема за трансвер. Може да се користи и како вежба за растеретување на петицата на оштетената нога. Потребно е медицинската сестра при спроведување на разни активности да го потсетува болниот на самоактивирање.

2.1.5. ВЕРТИКАЛИЗАЦИЈА

Кога состојбата на болниот дозволува, се почнува со постепена адаптација на седечка положба. Вертикализацијата ја спроведува медицинска сестра и терапевт, а кај болниот со васкуларни пречки во почетокот обавезно е присутен и доктор. Косиот агол на делот под главата на креветот постепено се зголемува и се следат субјективните и објективните знаци на состојбата на болниот (превенција од колапс). Под вратната кривина треба да се постави мало перниче, а под колената перница во вид на ваљак за да се одржува права линија рамо – колк.
Времето на издржливост и косиот агол се индивидуални и се проценуваат према субјективните и објективните знаци, т.е. издржливост и замор на болниот. Кога ќе се развие реакција на исправување, болниот може да премине во седечка положба. Во текот на процесот на вертикализација терапевтот со болниот го вежба балансот (рамнотежа). Балансот се вежба прво во кревет – со потпирач на здравата рака па на оштетената, па на ивицата на креветот – со придржување или потпирање на подвижна масичка.
Поставување на болниот во седната положба – пасивно се спроведува на следниот начин: болниот се завртува на плегичната страна, потоа нозете се флектираат во колената и колковите и со асистенција на сестра или терапевт, со фаќање под лопатка и колена, се подигнува во седечка положба.
Завземање на седната положба – активно: болниот се завртува на плегичната страна па со здравата рака се потпира до ивицата на креветот, а сестрата и терапевтот само го насочуваат колкот и здравото рамо надолу.
Додека болнот седи на ивицата од креветот, стапалата несмеат да висат, па затоа треба да се користи подлога за стапалото – скаличка или да се прилагоди висината на креветот според висината на болниот. Кога веќе ја извежбал реакцијата на исправување и баланс, болниот со минимална помош може да се придвижува, да ја менува положбата и да седи во постела.

2.1.6. ТРАНСФЕР

Под трансфер се подразбира премин на болниот од една површина на друга. Вежбањето на овие активности треба да доведе до поголема самостојност на болниот во извршувањето на активности од секојдневниот живот. Кај болните со млитава одземеност трансфер се одвива со помош на две лица. Притоа болниот е пасивен, и не се постигнува негово оспособување. Трансферот за да биде во функција на самоактивирање, кога е можно, треба да се користи асистенција само на едно лице.
Асистиран трансфер од кревет на количка се изведува на следниот начин: болниот прво седнува на ивицата од креветот. Потоа асистентот ги поставува рацете на лопатките и го фиксира рамото на оштетената страна за да се спречи појавата на хипертонус во оштетената рака. Во моментот на станување болниот го навалува трупот према напред и благо ја свиткува главата, а асистентот со својата нога го фиксира коленото и стапалото на плегичната нога додека болниот со двете нозе застанува на под.
Доколку е потребна помош при станување асистентот ја провлекува едната рака под карлицата на болниот и изведува полусвртување на болниот на столица – количка. Количката се поставува на горната третина од креветот (косо или паралелно), од оштетената или од здравата страна. При враќање на болниот во кревет, количката се поставува на долната третина од креветот, косо или паралелно со страничната ивица на креветот. При преминување во инвалидска количка педалите на количката треба да бидат подигнати, а количката закочена.
Додека болниот седи во количката (или на столица) стапалата треба да се поставени со целата површина на под. Само при возење плегичната нога треба да е на педалото, додека со здравата нога болниот го насочува движењето на количката.
Трансфер од инвалидска количка на тоалет, и обратно, болниот треба самостојно да извршува ако предходно го совладал трансферот од кревет на количка и соблекување, односно облекување на долната облека. Инвалидската количка се поставува косо кон тоалетната шоља, од здравата страна на болниот. Болниот ја закочува количката, ги подигнува педалите и ги спушта стапалата на под. Потоа ги одврзува или раскопчува тренерките, се потпира со здравата рака на потпирачот од количката, го помрднува трупот нанапред, ја пренесува тежината на здравата нога и станува. Потоа се фаќа за држачот, се завртува кон шољата, ја спушта облеката и седнува на шољата. За трансфер од тоалетот на количката постапката се повторува со обратен редослед.
При тоа и тоалетните простории треба да исполнуваат одредени услови. Тоалетната шоља треба да има одговарачка висина (околу 38см од подот), што се постигнува со поставување на шољата на повисока подлога или специјален додаток за класична тоалетна шоља. Држачите се важен дел од опремата на тоалетната просторија, а нивната позиција зависи од положбата на тоалетната шоља. Кога шољата е блиску до ѕидот, се поставува ѕиден држач, со должина околу 50см, под агол од 45о во однос на подот. Ако шољата е оддалечена од ѕидот, се поставува поден држач под прав агол. Висината на држачите треба да изнесува околу 60см, а оддалеченоста од шољата треба да биде околу 12см. Држачите можат да бидат поставени на двете страни на тоалетната шоља.
Трансфер на болниот со хемиплегија во када, и обратно, се изведува под надзор – асистиран трансфер. И кога болниот е самостоен, поради превенција од повреди и изгореници треба и понатаму да се спроведува надзор. Најдобро е кадата да биде достапна од двете страни и да има вградено седиште и држачи за рацете. Трансферот во када се изведува на следниот начин: инвалидската количка се поставува косо спрема кадата и се закочува. Болниот ги подигнува педалите и ги спушта стапалата на под. Асистентот застанува пред болниот, завзема заштитувачка положба, го фаќа болниот под двете пазуви и со своите нозе ги осигурува нозете на болниот. Болниот се свиткува и се поместува напред. Во моментот на станување асистентот ги блокира колената и му помага на болниот да се заврти и да седне на ивицата на кадата. Потоа асистентот му помага на болниот да ја префрли едната па другата нога и да седни на специјалното седиште во кадата. Излегувањето од кадата се извршува по обратен редослед.
Болниот кој е оспособен за самостојно извршување на активностите од секојдневниот живот може полесно и побезбедно да изврши трансфер од столицата која е поставена паралелно со туш кабина на столицата под тушот.

Движење на болен со хемиплегија

Кога болниот е оспособен за трансфер и одржување на равнотежа во седната и стоечка положба, физиотерапевтот со него вежба движења. Одењето прво се вежба на разбој и пред огледало во физикална сала, поради визуелна самоконтрола на исправен став, па потоа во болничка соба и на одделение. Покасно следува вежбање на одот на површини со различни нивоа (скали) и во различни временски услови. Сестрите и физиотерапевтите редовно треба да се информираат меѓусебно за функционалното напредување на болниот и примената на научените активности во реална ситуација. Бидејќи кај поголем број на болни со хемиплегија порано се воспоставува движењето на долните екстремитети, додека горниот екстремитет почесто е со јак тонус, при исправен став за заштита на рацете може да се користи превентивно – корективно помагало, т.н. митела. Со мителата се одржува функционалната положба на рацете и се превенира истегнување на рамениот зглоб (луксација, сублуксација), сузбивање на болката , едем на шаките и подлактиците.
За движење болните со хемиплегија користат различни помагала, во зависност од општата здравствена состојба на болниот и функцијата на долните екстремитети: инвалидска количка, сталак – триножник, стап со повеќе точки за ослонување и обичен стап. Поради отежната флексија во скочниот зглоб одреден број на болни ги влечат врвовите на прстите по подлогата. За да обезбедат сигурност и да спречат повредување, овие болни често користат подигнувач за стапало, т.н. перонеален подигнувач. Некои болни можат да се оспособат за самостојно движење, но вниманието и понатаму треба да биде насочено на можност за паѓање, повредување, лесен замор и евентуален колапс. Затоа медицинската сестра води сметка и за правилниот распоред на секојдневните активности и за неопходниот одмор на болниот.

2.1.7. РЕЕДУКАЦИЈА НА БОЛНИТЕ ЗА АКТИВНОСТИТЕ ОД СЕКОЈДНЕВНИОТ ЖИВОТ

Оспособувањето на болниот за активности од секојдневниот живот представува составен дел од рехабилитациониот процес и организирано се спроведува во установи за рехабилитација или во услови на патронажна рехабилитација. Покрај функционалното оспособување, низ активностите од секојдневниот живот се постигнува и мобилизација на болниот, која претставува важен фактор за превенција од секундарни компликации.
Реедукацијата на болниот со хемиплегија за активности од секојдневниот живот започнува неколку дена после мозочната лезија. Првите активности се однесуваат на земање храна па потоа постепено се вежбаат и други сложени активности, кои се однесуваат на личната хигиена, облекување, соблекување и сл. Вежбањето се ажурира после изввежбана равнотежа во седечка и стоечка положба.
Поголем број проблеми при извршување на активностите од секојдневниот живот се однесуваат на бимануелните активности, посебно ако е оштетена доминантната рака. Дополнителен проблем на почетокот на реедукацијата може да биде слаба координација и неспретност на болниот. При вежбањето на активности оштетената рака во почетокот служи како ,, помошна ,, (придржување на чинија, отварање на паста за заби и сл.), додека пак здравата рака е ,, водечка ,,. Ако оштетената рака е доминантната, потребно е повеќе време и труд за да се постигне задоволителен резултат.

Активности за исхрана

Најчест проблем во врска со исхраната на болниот со хемиплегија се жвакање и голтање, принесување на храна и течности до уста и отежнато користење на прибор за јадење.
Проблеми со жвакање и голтање можат да се јават поради парализа на фацијалниот нерв или анестезија на вилицата, усните и јазикот. Особено е отежнато голтањето на цврста храна и течност, па постои опасност од аспирација. Кај овие болни течноста и плунката често течат низ спуштениот агол од устата на оштетената страна. Ако постојат овие проблеми, треба да се води сметка за конзистенцијата на храната (кашеста храна) и положбата на главата за време на хранењето (глава свртена на здравата страна и благо подигната ). Содржината во лажицата во текот на хранењето секогаш треба да се насочува кон здравата страна. После хранењето обавезно треба да се провери да не останало храна во устата и да се изврши нега на усната шуплина. При поделба на пероралната терапија обавезно треба да се контролира дали болниот го голтнал лекот.
Проблемот на принесување на храната или течности до устата бара предходно вежбање со терапевт. Овие активности можат да се совладаат со пренесување на доминација на здравата страна или оспособување на оштетената рака. Оброкот во почетокот се сервира на подвижна масичка во чинија со вакум подлога или се подметнува влажна салвета за да се спречи лизгање на чинијата. Поголемите парчиња на храна преходно треба да се исечат, а течноста да се послужи во специјална чаша со сламка. За да се спречи дехидратација, болниот треба често да се потсетува да зема течности.
Проблемот за користење на приборот за јадење може да се реши со употреба на специјален прибор со широка и дебела дршка или пробор изработен во работна терапија. Кога болниот е мобилен, за време на оброкот треба да седи на маса во соба или трпезарија. Во почетокот сестрата или терапевтот спроведуваат надзор во текот на земањето на оброкот.

Активности на лична хигиена

Кога состојбата на свеста ќе дозволи, болниот треба да се вклучи во извршување на активностите на лична хигиена. Намалената подвижност - ,,релативна имобилност,, евентуална инконтиненција како и други здравствени проблеми претставуваат високоризични фактори за настанување на оштетувања на интегритетот на кожата, уринарни, респираторни и други секундарни компликации. Во фазата на имобилизација личната хигиена на болниот со хемиплегија се извршува во постела, прво во лежечка, а подоцна во седечка положба. Кога ќе се оспособи за трансфер, болниот личната хигиена (миење на раце, миење на заби и сл.) треба да ги извршува над умивалник во соба или во капатило седнат во инвалидска количка. Медицинската сестра спроведува надзор, го потсетува болниот на редоследот на активности и по потреба ја започнува или ја завршува активноста. Ако болниот изрази желба за надворешниот изглед (шминкање, стрижење, бричење и сл.), тоа претставува добар знак. Задоволувањето на овие потреби пожелно е да се препушти на членовите на семејството или посетителите. Помош при бричење, посебно кога е оштетена доминантната рака, ќе биде потребна подолг период.
Капењето на болен со хемиплегија, зависно од фазата на рехабилитација и општата здравствена состојба, може да се изврши во постела или туш кабина. Поради можноста од колапс не е пожелно потопување на телото во кадата, како ни туширање преку глава. Се препорачува капење во седната положба, на специјално седиште во када или столица со потпирач. Температурата на водата за болни со васкуларни заболувањња треба да изнесува 35о до 38оС.

Активности на облекување – соблекување

Реедукацијата за овие активности се однесува на облекување и соблекување на горен и долен дел од облеката, лични алишта, облекување и соблекување на чорапи и обувки, како и манипулации откопчување, закопчување, врзување, и сл. Сите овие активности за болниот представуваат голем проблем , посебно кога е оштетена доминантната рака. Работниот терапевт прво ги вежба припремните движења за одредена активност, често со користење на различни модели и помагала.
Облеката треба да биде комотна, од природен материјал и да биде со крупни копчиња или патент. Кога е постигната добра равнотежа, најповолна положба за вежбање на овие активности е седечка положба во кревет или на ивицата од креветот. Секогаш се почнува со поедноставни активности, со почитување на правилата при соблекување прво да се соблекува здравата па оштетената страна, а при облекување обратно.
Соблекувањето на горниот дел на пижама или кошула се смета за полесна активност и се извршува на следниот начин: болниот самостојно или со помош на сестрата ги откопчува копчињата или ја одврзува пижамата и го соблекува ракавот од здравата, потоа од оштетената рака.
Облекување на горен дел од пижама: болниот со здравата рака го навлекува ракавот на рамото на оштетената страна па го префрлува едниот крај од пижамата на грб, наведнувајќи ја притоа главата. Потоа ја става здравата рака во ракавот, ги спојува предните краеви на пижамата и со евентуална помош на сестрата ја закопчува. За вежбање прво се користи пижама со копчиња, а покасно и со навлекување преку глава.
Облекувањето на долен дел на пижама или панталони започнува во стабилна седечка положба. Болниот прво ја префрла подколеницата на оштетената нога преку надколеницата на здравата нога. Потоа со здравата рака ја навлекува ногавицата на пижамата на оштетената нога, ја спушта ногата на под и ја вовлекува здравата нога во ногавицата. Со здравата рака болниот ги повлекува панталоните до над колена, помагајќи си колку е можно со оштетената рака. Ако не е увежбана равнотежата во стоечка положба, болниот пижамата ја навлекува во лежечка положба: прво ги флектира нозете па ја подигнува карлицата и ги навлекува пижамите – панталоните до половината. Асистентот може да помогне при закопчување, односно врзување на пижамата.
Проценката на активностите на самозгрижување се спроведува континуирано во текот на процесот на оспособување. Завршна евалуација представува мерило на функционалната независност на болниот и успешност на рехабилитациониот третман. Успехот во оспособувањето на лица кои претрпеле мозочна лезија зависи од повеќе фактори:
- животната возраст (помлади лица имаат поголема шанса за опоравување),
- општата здравствена состојба пред болеста,
- постоење на други хронични заболувања,
- зафатеноста и локализацијата на лезијата,
- емоционални пречки на почетокот на рехабилитациониот процес и
- структурата на преморбидната личност и др.

Кај постари лица, кои често имаат и други хронични заболувања, не може секогаш да се постигне максимална самостојност во активностите од секојдневниот живот. Тогаш приоритетна цел на рехабилитацијата е тие лица што порано да се врати на вообичаениот распоред на секојдневни активности. Корисно е болниот да остварува и други социјални контакти како дружење, посети, забава и евентулно хоби. На пример докажано е дека грижата за домашно милениче доведува до побрзо опоравување и подобро расположение кај овие личности. Кај лица кај кои не е постигнато значајно функционално опоравување грижата, поддршката и разбирањето од семејството можат многу да ги компензираат преостанатите дефицити.

3. УЛОГАТА НА ФИЗИОТЕРАПЕВТОТ ВО РЕХАБИЛИТАЦИОНИОТ ТРЕТМАН КАЈ БОЛНИ СО ХЕМИПЛЕГИЈА

Целта на рехабилитациониот третман кај болните со хемиплегија е оспособување на овие лица за своја лична хигиена, самостојно да се движат, без ничија помош, да можат самостојно да го користат капатилото и тоалетот, како и да можат сами да се хранат. Тоа претставува минималната работа кон која треба да тежнее рехабилитацијата кај овие пациенти
Хемиплегијата носи со себе многу компликации, како врзување на пациентот за ортопедско помагало, но и помош од второ лице.
Затоа е многу важно да се започне со рехабилитација што е можно порано и да се одвива што доволно долго и внимателно, како би се на пациентот вратиле до максимум неговите функции и извршувањето на секојдневните активности.
Улогата не физиотерапевтот е доста голема. Тој игра главна улога во рехабилитациониот третман кај болните со хемиплегија. Неговата основна задача е примената на физиотерапевтски методи и средства во процесот на рехабилитација. Тој ги знае индикациите и контраиндикациите на физикалните средства како и начинот на нивна примена.
Физиотерапевтот зема анамнеза, функционален статус, ја одредува состојбата и положбата на пациентот, и според тоа дејствува на одреден начин со одредени физикални процедури кои ќе ми помогнат на пациентот.

4. ЦЕЛИ

При изработка на оваа дипломска работа се поставени следните цели:

1. Да се прикаже вкупниот број на хоспитализирани пациенти со хемиплегија,
2. Да се прикажат пациентите според нивните демогравски карактеристики (пол, возраст, место на живеење),
3. Да са види улогата на физиотерапевтот во рехабилитациониот третман кај болни со хемиплегија.

5. МАТЕРИЈАЛ И МЕТОДИ

При изработка на оваа дипломска користени се податоци од физијатриските дневници на ЈЗУ Геронтолошки завод “13 Ноември“ - Скопје, Хоспис “Сју Рајдер“ - Битола.
Од методите за изработка на дипломската работа користени се: епидемиолошкиот метод на ретроспективни истражувања и здравствено статистички метод со примена на релативни броеви.
Податоците се прикажани во табели и графикони.

ЗАКЛУЧОК

Од изработка на оваа дипломска работа може да се донесат следните заклучоци:

1. Кај испитуваната популација застапеноста на пациенти од женски пол е поголема во однос на пациентите од машкиот пол.
2. Хемиплегијата најчесто е застапена кај пациенти со возраст од над 70 години, а во значителен процент е поизразена кај пациенти кои живеат во град во однос на пациенти кои живеат во село.
3. Физиотерапевтот има многу важна улога во рехабилитациониот третман кај болни со хемиплегија.

ЛИТЕРАТУРА

1. Конјикушич, В., Коцев, Н.: Здравствена нега у процесу рехабилитације, Београд 2005.
2. Ацковска, Р.: Основи на рехабилитација, Битола 2006.
3. Попова Рамова, Е., Попоска, А.: Физикална терапија со медицинска рехабилитација, Битола 2008.
4. Стеванович, М.: Медицинска рехабилитација телесно инвалидних лица, Београд 1990.
5. Стеванович, М.: Нега у рехабилитацији, Београд 1986
www.en.wikipedia.org/hemiplegia

Download СЕМИНАРСКА РАБОТА у wordu » » »

Besplatni Seminarski Radovi - Бесплатно семинарска работа

SEMINARSKI RAD