PRODUKTIVNOST RADA

Produktivnost je jedan od tri osnovna ekonomska principa, uz ekonomicnost i rentabilnost, koji traži ostvarivanje odredene vrijednosti proizvodnje sa minimalnim utrošcima radne snage.
Kao što vidimo, produktivnost rada je veoma znacajan pokazatelj uspješnosti poslovanja nekog preduzeca i kao takav je predmet konstantnog pracenja i pronalaženja nacina za unapredivanje.
Kroz ovaj seminarski rad cemo pokušati dati pregled principa produktivnosti, fektora koji direktno uticu na nivo produktivnosti u nekom preduzecu, nacine izražavanja sa konkretnim primjerima i na kraju, mjere koje preduezcu stoje na raspolaganju kako bi produktivnost podigli na odgovarajuci nivo.

1. PRINCIP PRODUKTIVNOSTI

Produktivnost definišemo kao kvantitativni izraz izmedu obima proizvodnje, usluga ili prometa i kolicine utrošene radne snage, što bismo mogli prikazati opštom formulom:

(P=produktivnost rada; Q=obim proizvodnje; L=broj zaposlenih ; q=ostvarena proizvodnja po jedinici rada)

Osim toga, produktivnost možemo predstaviti i inverzno, tj. izracunavajuci koliko je utrošeno rada za proizvodnju jednog proizvoda:

(t=utrošeno vrijeme po jedinici proizvoda)

Ova definicija produktivnosti je izvedena iz osnovnog ekonomskog principa: ostvariti maksimalni rezultat sa minimalnim ulaganjima, koji je moguce postici na dva nacina:
-povecanjem ukupne mase proizvoda ili
-povecanjem radnog ucinka.

2. FAKTORI PRODUKTIVNOSTI

Faktori produktivnosti su sve one cinjenice koje uticu na radni ucinak i kao takve ih možemo grupisati u:
- objektivne i
- subjektivne faktore.

1) Objektivni faktori produktivnosti

Objektivni faktori produktivnosti mogu biti tehnicki i društveni.
Tehnicke faktore produktivnosti cine sva materijalna i tehnicka sredstva koja služe proizvodnji, kao i naucna i tehnicka dostignuca koja se ne primjenjuju, ali za to postoji ekonomska mogucnost. Najznacajniji ovakvi faktori su:
- Tehnicke karakteristike proizvoda na osnovu kojih se izraduju normativi rada izrade proizvoda.
- Karakteristike tehnoloških procesa koji zahtijevaju manji ili veci utrošak radne snage pri njegovom izvodenju.
- Karakteristike sredstava za rad, tj. njihova savremenost i tehnološka usavršenost u velikoj mjeri uvjetuju i visinu produktivnosti rada.
- Tehnicke karakteristike materijala koji se koriste u proizvodnji.
- Radna sredina i uslovi rada u takvoj sredini, bez obzira da li se radi o prirodno uslovljenim ili vještacki stvorenim uslovima za rad.
- Obim proizvodnje svojim promjenama može uticati na produktivnost.
- Vid organizacije rada svojim nivoom direktno povecava ili smanjuje produktivnost.
- Nivo organizacije koji se ogleda tehnickom opremljenosti.

Društveni faktori produktivnosti se mogu samo indirektno mijenjati, a u njih spadaju kulturni nivo, tržište, stepen razvijenosti saobracajne mreže, stanovništvo, i mnogi drugi društveni elementi.

2) Subjektivni faktori produktivnosti

Organizacioni, tj. subjektivni faktori produktivnosti obuhvataju sve elemente vezane uz covjekovu licnost u proizvodnji i organizaciji proizvodnje. Po nacinima na koje se ispoljavaju, mogu djelovati kroz:
- Izbor i odlucivanje o tehnickim i društvenim uslovima proizvodnje. Ovim izborom se može pronaci odgovarajuca zamjena materijala, nekih tehnickih ili tehnoloških procesa i slicno.
- Kvalifikacije proizvodaca, pri cemu treba pronaci optimalnu kvalifikovanost radnog kolektiva u cjelini.
- Intenzitet rada, pri cemu se iznalaze nacini za postizanje optimalnog intenziteta rada tokom kojeg ce se trošiti najmanja kolicina proizvodaceve bioenergije po jedinici proizvoda.
- Organizacione mjere kojima menadžment, nakon analize cjelokupnog tehnološkog proizvodnog procesa, nastoji pronaci nacine za eventualno skracenje ili pojednostavljenje nekih faza rada.

3. IZRAŽAVANJE PRODUKTIVNOSTI

Za izražavanje ostvarene produktivnosti postoje razlicite metode, a u zavisnosti od nacina izražavanja proizvoda možemo navesti:

1) Proizvod se izražava fizickim jedinicama mjere

Na ovaj nacin se može izraziti samo kada preduzece ima samo jedan proizvod, ili homogenu proizvodnju, i to je vec navedena formula:

Na konkretnom primjeru to bi izgledalo ovako :

U tvornici cementa proizvedene su slijedece kolicine:

Na osnovu navedenoih formula produktivnost bi bila jednaka:

ili

2) Proizvod se izražava tržišnom cijenom

U praksi su cešci slucajevi heterogene proizvodnje kada se produktivnost izražava tržišnom cijenom :

(Cq =tržišna cijena po jedinici proizvoda)

Moramo znati da ovaj obrazac može dati pogrešnu sliku produktivnosti rada jer tržišne cijene nisu faktor produktivnosti, a i podložne su promjenama.
Djelomicno problem možemo riješiti uvodenjem standardnih cijena ali ako u proizvodnju uvodimo novi proizvod tada ni to nece biti moguce.
Na konkretnom primjeru izracunavanje produktivnosti bi izgledalo ovako:
Vrsta proizvoda Kolicina Tržišna cijena za 1 proizvod Vrijednost proizvodnje
X 2.000 30 60.000
Y 2.500 40 100.000
Z 4.000 20 80.000
Ukupno 240.000

U proizvodnji je ucestvovalo 1.200 radnika.
Produktivnost na osnovu tih podataka je jednaka:

Drugacije receno, jedan radnik je ostvario proizvodnje u vrijednosti 200 KM.

3) Proizvod se izražava cijenom koštanja

Cijena koštanja se sastoji od troškova materijala, sredstava za rad i troškova radne snage.

(Tq=objektivno uslovljena cijena koštanja po jedinici proizvoda.)

Kao i prethodni metod i ovaj ima odredene nedostatke jer može dati pogrešne rezultate ako se mijenja, proširuje asortiman proizvoda. U tom slucaju je primjena ovog metoda moguca jedino ako svi proizvodi imaju približno istu visinu troškova sredstava za proizvodnju po jedinici rada.
Na konkretnom primjeru izracunavanje produktivnosti ima oblik:
U jednoj godini je ostvarena proizvodnja sa objektivno uslovljenom cijenom koštanja od 25.000.000 KM. Broj radnika je 2.000.

4) Proizvod se izražava društveno potrebnim radom

U primjeni ove metode se krece od proizvoda i društveno potrebnog rada za njegovu proizvodnju:

(Q= proizvod, a L0 društveno potreban rad.)

Na osnovu toga možemo postaviti izraz objektivno uslovljene produktivnosti:

Pošto u praksi ipak dolazi do odstupanja zbog objektivnih uslova proizvodnje i organizacionih nedostataka koristi se obrazac:

( Ki =koeficijent odstupanja objektivno uslovljenih troškova radne snage po jedinici proizvoda, Ii=organizaciono uslovljeno odstupanje radne snage u proizvodnji po jedinici proizvoda.)

Ovaj metod izracunavanja produktivnosti rada se koristi u praksi pošto kvantitativno izražava uticaj svih elemenata koji uticu na produktivnost.

4. SPROVOÐENJE PRINCIPA PRODUKTIVNOSTI

Sprovodenje principa produktivnosti podrazumjeva preduzimanje mjera kojima se stvara objektivna produktivnost, tj. produktivnost što bliža objektivnoj.
Najcešce mjere su usmjerene na otklanjanje odstupanja od:
- standardne kvalifikovanosti radnika
- standardnog intenziteta rada
- standardne organizacije rada.

Sve mjere koje preduzecu stoje na raspolaganju možemo podijeliti na:

1) Organizacione mjere

Organizacione mjere se odnose na korištenje unutrašnjih rezervi preduzeca na najbolji moguci nacin.
Provodenje organizacionih mjera se uglavnom odnosi na:
- povecanje stepena iskorištenosti kapaciteta, pogotovo u preduzecima i privrednim granama sa visoko razvijenom tehnickom opremljenosti.
- podizanje kvalifikacione strukture radnog kolektiva, pri cemu je optimalno da kvalifikacija svakog radnika bude upravo onakva kakvu konkretno radno mjesto traži.
- osiguravanje normalnog intenziteta rada, pri cemu se mora prethodno utvrditi vremensko trajanje svakog konkretnog zadataka.
- mjere organizacije rada preko racionalizacije vremena za izvršenje pojedinih poslova. Ove mjere obuhvataju i utvrdivanje zahtjeva svakog pojedinog zadatka ali i uvodenje normi i pravila kojima se može mnogo uciniti po pitanju produktivnosti.

2) Mjere tehnicke racionalizacije i rekonstrukcije

Ove mjere imaju u cilju izmjenu, poboljšavanje tehnickih uslova rada.
Pri razmatranju i uvodenju ovih mjera mora se posebna pažnja pokloniti cjelokupnoj ekonomskoj analizi isplativosti narednih koraka. U suprotnom se može dogoditi da preduzece podigne nivo produktivnosti na viši nivo, ali na štetu nekih drugih pokazatelja.

3) Mjere društvenog karaktera

Ove mjere se svode na pravilno korištenje radnih navika, razvoj organizacione strukture, izgradnju kvalitetnih kadrova i slicno.
U osnovi, ove mjere se trebaju konstantno provoditi od strane menadžmenta ljudskih resursa i srodnih grana, kako bi se u preduzecu stvotila klima motivisanosti radnika, koji ce tada postizati i vecu produktivnost.

ZAKLJUCAK

Postizanje optimalne produktivnosti je konstantan zadatak koji menadžment mora ispunjavati svojom organizacijom rada, ali i osiguravanjem adekvatnih procesa proizvodnje. Preduzece ima na raspolaganju razlicite mjere za povecanje produktivnosti, a samim tim i za bolje raspolaganje svim resursima kojima raspolaže.
U svakom slucaju, preduzece mora konstantno pratiti sve elemente od koji produktivnost zavisi i držati ih u prihvatljivim granicama. Tek tada je moguce da ukupan rezultat poslovanja bude zadovoljavajuci.

LITERATURA

[1] Berberovic, Š., Stavric, B., Baroš, Ž., Mikroekonomija, Apeiron, Banja Luka 2006
[2] Grupa autora, Ekonomija od A do Z, BOŠ i Dosije, Beograd 2002.
[3] Peric, M., Analiza preduzeca, Savremena administracija, Beograd 1994
[4] Šunjc-Beus, M., Berberovic, Š., Stavric, B., Ekonomika preduzeca, Ekonomski fakultet, Sarajevo 1999.
[5] Živkovic, M., Ekonomika poslovanja, Megatrend, Beograd 2005.
[6] www.e-magazine.co.yu

preuzmi seminarski rad u wordu » » »    

Besplatni Seminarski Radovi

SEMINARSKI RAD