OSTALI SEMINARSKI RADOVI - JAVNE FINANSIJE - |
||||||||||
|
||||||||||
Takse i njihova klasifikacija
Prikupljajući materijale i literaturu za izradu seminarskog rada, shvatila sam da je znanje o ovim oblicima finansijskih instrumenata, vrlo oskudno: sami termini bili su mi poznati, ali pojedine njihove osnovne karakteristike i značaj u finansiranju javnih potreba bili su mi nepoznati . Kao i većini ljudi, bilo mi je sasvim normalno da pri zahtevu za izradu pojedinih dokumenata platimo određenu naknadu, a da se pri tom nismo zapitali zašto je to tako.
Moje mišljenje je da su naši građani uopšte, premalo upućeni u funkcionisanje celokupnog poreznog sistema: pomirili su se sa činjenicom da poreze i takse kao najvažniji fiskalitet, moraju plaćati, jer “Sami čisti ludak može verovati da bi jedna normalna država i dan danas mogla funkcionisati bez poreza” . Trebalo bi ih više zanimati kako država raspoređuje prikupljena sredstva od različitih taksi i naknada, a ne bez razmišljanja uplaćivati potrebno i žaliti se poznatom rečenicom kako ih država samo pljačka.
I TAKSE – POJAM, KARAKTERISTIKE, VISINE I
NAPLATA
1.1. RAZVOJ, POJAM I KARAKTERISTIKE TAKSA
Takse su kao oblik prikupljanja prihoda države poznate već i u robovlasničkim
(npr. u Rimu, Atini i drugim), antičkim, kao i u feudalnim državama. Tako
su se u mnogim robovlasničkim državama naplaćivale sudske takse, takse
za pristup hramovima gde se prinosila žrtva bogovima, takse za upotrebu
vode i sl. Plaćanje taksi u feudalnoj državi i opseg obaveze zavisio je
od same snage vladara. Takse su se naplaćivale za usluge koje su državni
organi činili fizičkim osobama, građanima. Iznos ubran kao taksa, u pravilu
je bio prihod onog državnog službenika koji je građaninu izvršio traženu
uslugu. Tako se javio i naziv za tu vrstu taksi: činovnička ili službenička
taksa. Država, odnosno vladar, ostvarivali su značajne prihode prodajom
činovničkih ili drugih mesta, a visina naknade za to mesto utvrđivala
se zavisno od očekivane koristi koju je pojedino mesto (položaj) imalo
za osobu koja je od države (vladara) to mesto kupila.
Međutim, kapitalističke, socijalističke i postsocijalističke države sve
više napuštaju takse i zamenjuju ih porezima. Osnovni razlog navedene
pojave leži, po mišljenju mnogih teoretičara, u neelastičnoj i izraženoj
neizdašnosti taksa kao javnih prihoda. Naime, iskustvo je nedvosmisleno
pokazalo da su porezi daleko izdašniji i sposobniji da se prilagode konjukturnim
privrednim kretanjima
Tzv. činovničke takse zamenile su takse koje su postale prihod državnog
proračuna i one su stvorile uslove za razvoj dobro organizovane, nezavisne
i nekorumpirane uprave i sudstva jedne države. Danas je taksena obveza
povezana sa razvojem državne uprave.
Povećanjem kruga poreskih obveznika, broja poreskih oblika i poreskog
tereta, udeo prihoda naplatom taksi u ukupnim prihodima države sve se
više smanjuje.
“Takse su javni prihodi koje država i njeni organi primaju kao protivnaknadu
od pojedinaca i grupa za učinjene usluge svojih organa i ustanova.”
U finansijskoj teoriji pod taksama se podrazumevaju prihodi koji predstavljaju
novčani ekvivalent za usluge koje čine javni organ ili druga javna – pravna
tela fizičkim ili pravnim licima.
Taksa je poreski prihod koji se naplaćuje, ne da pokrije opšte državne
rashode, nego da posluži da se podmire troškovi prouzrokovani radnjom
javnih organa prilikom pružanja konkretnih usluga zainteresovanoj strani.
Iako u različitim poreskim sastavima postoje različiti principi prikupljanja
te vrste javnih prihoda, neke zajedničke karakteristike koje javni prihod
mora imati da bi se nazivao taksom su:
• takse su protivnaknada za uslugu koju država čini obvezniku, što
znači da obveznik plaća taksu samo ako je zatražio neku intektualnu (apstraktnu,
nematerijalnu) uslugu (bilo da je ona slobodno izabrana od obveznika ili
mu je nametnuta propisima nadležnog tela);
• pri plaćanju takse primjenjuje se teritorijalno načelo, što znači da obaveza plaćanja nije ograničena samo na državljane zemlje koja uvodi tu obvezu;
• u plaćanju takse prisutan je element prisile, jer je obvezu i visinu plaćanja te obveze utvrdio državni organ, jer se neka prava ili činidbe mogu ostvariti samo nakon što obveznik pokrene propisani postupak i što će se nepodmirena obaveza naplatiti prisilno.
Međutim za razliku od poreza, koji predstavljaju obavezna davanja «koja država ubira silom svog fiskalnog suvereniteta», prilikom plaćanja taksi, osoba slobodno odlučuje koju će uslugu i za koju vrednost traži. Kod poreza ne postoji direktna protivnaknada, s obzirom na to da služe za finansiranje opštih potreba. Istina, postoje takve specifične takse koje se moraju platiti, mada se ne želi koristiti usluga, npr. takse koje se plaćaju pri korišćenju puteva ( drumarina, putarina i sl.). Zato se slobodno može reći da takse karakteriše i dobrovoljnost.
Taksena obveza može se podmiriti u gotovom novcu, što je isto kao i
kod ostalih vrsta poreza ali se može podmirivati i upotrebom taksenih
maraka što je indirektni način podmirenja obveze; u velikom broju slučajeva
se kod taksi primenjuje čitav niz tehnika i postupaka koji su slični onima
koji se primenjuju kod poreza.
Procesno razgraničenje između poreza i taksi nije sprovedeno ni na francuskom
jeziku i zakonodavstvu, budući da se često može naići na mešanja termina
« import » ( porez ) i « taxe » ( taksa ) za obeležavanja pojedinih kategorija
javnih prihoda. Npr. u francuskom jeziku se jedan od najvažnijih poreskih
oblika, porez na dodatu vrednost, naziva « taksa na dodatu vrednost ».
Takse su veoma neizdašan javni prihod, bilansno zanemarljiv, koji uz
to pokazuje osetnu neelastičnost i smanjenu mogućnost prilagođavanja privrednih
oscilacija.
Takse kao javni izvori sredstava učestvuju u ukupnim javnim prihodima
u proseku 3-4,5%. Takođe, primetan je trend porasta učešća taksi u ukupnim
javnim prihodima.
1.2 UTVRĐIVANJE VISINE TAKSI
Najvažniji problem vezan uz takse jeste utvrđivanje njihove visine. Kod
utvrđivanja visine takse mora se voditi računa da ona ne bude preniska,
čime se može provocirati povećana tražnja za uslugama, stvoriti javni
rashodi iz drugih prihoda, što nije preporučljivo ni prihvatljivo. Takođe,
takse ne smeju biti previsoke, jer će se smanjiti tražnja za pojedinim
uslugama, čime će se izgubiti deo javnih prihoda, a finansiranje organa
(suda, carine i sl.) će opet pasti na teret opštih javnih prihoda ( poreza
).
• Kako je taksa ekvivalent za rad državnih organa i drugih ustanova za
čije se usluge plaća taksa, njena visina trebala bi biti određena visinom
troškova koje državno telo
ima kada obavlja traženu uslugu, što znači da ako su troškovi tela za
čije se usluge naplaćuju takse veći, novčani iznos koji treba platiti
treba biti veći. Međutim,
u praksi to funkcioniše malo drugačije. Ako je visina takse takva da su
u njoj sadržani, ne samo stvarni troškovi koje državno telo ima pri izvršavanju
te usluge, nego i više od toga, onda taj višak ima karakter poreza i za
taj uvećani iznos takse koji plaća, obveznik ne dobija nikakvu protivnaknadu.
U slučaju da je visina takse niža od stvarnih troškova koji se javljaju
pri obavljanju tražene usluge, taksa je samo delimični ekvivalent za učinjenu
uslugu državnog tela. Kako je teško novčano izraziti koliki su troškovi
države kada obavlja traženu uslugu, tj. kako usluga ima apstraktni karakter,
možemo opravdati zaračunavanje takse po nekoj sličnosti u taksenoj tarifi,
kao i utvrđivanje visine takse paušalno na osnovu nekih pretpostavljenih
troškova.
• Osim troškova koje državno telo ima kada obavlja traženu uslugu može uticati i korist koju tražitelj usluge ima od određenog rada državnih organa i drugih ovlašćenih organizacija. Kao primer možemo uzeti rešenje doneto povodom zahteva taksenog obveznika kojim se stiče pravo obavljanja ugostiteljske delatnosti, pri čemu visina takse zavisi od toga da li se rešenje donosi za obavljanje tih usluga u restoranu, bifeu, baru ili disko-klubu i sl., jer postoji razlika u koristi koju će obveznik imati od rada državnog organa u svakom od navedenih primera.
• Visina takse zavisiće i od toga je li učinjena usluga od isključivog interesa i koristi samo za tražitelja usluge ili postoji opšti interes da se određena tražena usluga obavi. U tom slučaju celi iznos troškova ili jedan njegov deo preuzima na sebe društvo koje je zainteresovano da se radnja obavi. npr. za prijavu ispita student plaća mali iznos takse, mada su troškovi ispita daleko veći, ali država preuzima na sebe deo troškova i podmiruje ih iz opšte mase naplaćenih javnih prihoda; to znači da društvo ima koristi od učinjene usluge, pa je zbog toga i visina takse znatno niža; javni interes može biti tako naglašen da zakonodavac može predvideti potpuno oslobođenje od plaćanja takse odnosno tu je ugrađen princip » što je veći javni interes, to je taksa niža «.
• Ponekad je visina takse mnogo viša od troškova koji nastanu da bi se usluga izvršila ili pak je iznos takse utvrđen nezavisno od koristi koju tražitelj usluge ima od te usluge. Takvim regulisanjem visine takse želi se ili sprečiti, ili ograničiti traženje određenih usluga od državnih organa; tako se taksa u sudskom sporu određuje prema vrednosti spora, prema trajanju, prema broju akta i sl.; visina taksene obaveze u ovom i sličnim slučajevima treba da onemogući preterani broj korišćenja takvih usluga; to je tzv. preventivno delovanje takse, najčešće u sudskim sporovima.
1.3. NAPLATA TAKSE
Nezavisno od vrste takse one se u pravilu plaćaju unapred. Dok taksa nije
uredno plaćena, državni i drugi nadležni organi neće ni pristupiti radu
da izvrše zahtev obveznika.
Smatra se da je taksa plaćena kada je taksena marka, prikupljena na odgovarajućem
dokumentu i na propisan način poništena. Ako se taksa naplaćuje u novcu,
smatra se da je plaćena kada je obveznik uplatio utvrđen iznos. Plaćanje
takse u novcu primenjuje se onda kada je ona vrlo visoka (npr. kod sudova
ili za usluge nekih državnih organa - diplomatskih i konzularnih organa,
carinarnica i sl.).
Poništavanje taksene marke zalepljene na računu obavlja organ nadležan
za primanje računa, a u ostalim slučajevima organ koji donosi ili uručuje
stranci rešenje ili druge isprave, odnosno koje obavlja radnje za koje
se naplaćuje taksa.
Iz svega navedenog može se zaključiti da se plaćanje takse može vršiti na dva načina:
- Direktno i
- Indirektno.
Direktni način naplate takse postoji kada se taksa plaća u gotovom novcu, uz izdavanje odgovarajuće priznanice. Plaćanje u gotovini vrši se u slučajevima kada je zbog utvrđenih vrednosti taksenih marki, njihovo korišćenje nepodesno. Loša strana direktnog načina plaćanja taksi je preterano administrativan pri naplati.
Indirektni način plaćanja se vrši putem taksenih marki ili određenih taksenih formulara. Ovaj metod je vrlo jednostavan, dosta je jeftin i stoga se praktikuje u najvećem broju slučajeva. Naplata u taksenim markama se može vršiti unapred ili unazad
II TAKSE – KLASIFIKACIJA, NAČELA, ELEMENTI
2.1. KLASIFIKACIJA TAKSA
Postoje različite klasifikacije taksi, a najčešće su sledeće:
• prema organima koji obavljaju radnje za koje je propisana taksa, takse se dele na:
- administrativne takse i u njih spadaju:
- konzularne takse,
- carinske takse,
- takse za zaštitu patenata, uzoraka, modela i žigova i
- katastarske i druge koje se naplaćuju prilikom registracije;
- sudske takse,
- činovničke takse.
Administrativne takse koje se plaćaju na dokumente i radnje pred organima
državne uprave, diplomatskim, konzularnim i drugim predstavništvima Srbije
i inostranstvu, upavnim organima jedinica lokalne samouprave i uprave.
Obveznik plaćanja tih taksi je osoba na čiji se zahtev pokreće postupak
odosno obavljaju radnje na koje se plaćaju takse. Obveza plaćanja takse
nastaje u momentu predaje zahteva za izdavanje rešenja ili druge isprave
odnosno u momentu podnošenja računa, a plaćaju se, po pravilu, u momentu
nastanka taksene obveze. Strani državljanin koji je trajno nastanjen u
Srbiji ima ista prava i obveze kao i srpski državljanin. Administrativne
takse (kao i njihovi iznosi) navedene u Tarifi administrativnih taksi,
podeljene su prema grupi dokumenata ili radnji koje se na zahtev taksenog
obveznika preduzimaju, izdaju odnosno obavljaju. Prihodi od administrativnih
taksi plaćenih u gotovom novcu za spise i radnje pred republičkim organima
i organizacijama i pred predstavništvima Republike Srbije u inostranstvu
pripadaju Republici, dok prihodi od taksi plaćenih u gotovom novcu za
spise i radnje pred drugim organima, kao i prihodi od prodaje administrativnih
taksi bez obzira na to kod kog su organa upotrebljeni, pripadaju opštinama.
Konzularne takse plaćaju se za rad diplomatskih i konzularnih organa, carinske takse, takse za zaštitu patenata, uzoraka, modela, žigova, katastarske takse naplaćuju se prilikom registracije.
Sudske takse naplaćuju se u postupku pred redovnim vojnim i drugim sudovima i to sudskim taksenim markama ili pak u novcu. Obveznik ovih taksi je ona osoba na čiji se predlog, odnosno u čijem se interesu preduzimaju radnje predviđene Zakonom, a nastanak obveze plaćanja taksi utvrđen je zavisno od pojedinih slučajeva.
Takse se plaćaju u parničnom, vanparničnom, izvršnom, ostrvinskom, zemljoknjižnom postupku, u krivičnom postupku po privatnoj tužbi, u postupku u upravnim i upravno – računskim sporovima, u postupku za upis u sudski registar subjekta upisa, u postupku stečaja i redovne likvidacije i u drugim slučajevima predviđenim u Zakonu. Za račune i odluke suda u upravnom i upravno – računskom sporu, taksa se plaća samo ako tužba bude odbijena ili odbačena. Zakonom o sudskim taksama predviđeno je oslobođenje za Republiku Srbiju i jedinice lokalne samouprave, organizacije i zajednice u obavljanju javnih delatnosti i humanitarne organizacije. Za oslobađanje od plaćanja takse u parničnom postupku, u postupku u upravnim sporovima i upravno – računskim sporovima, u krivičnom postupku po privatnoj tužbi primjenjuju se odredbe Zakona o parničnom postupku. Po odredbama toga zakona sud može osloboditi stranku, fizičku osobu, od plaćanja taksa ako bi njihovim plaćanjem bila znatno umanjena sredstva iz kojih se izdržava ona i članovi njene porodice.
Činovničke takse, se danas retko naplaćuju, a naplaćuju se kao naknada za rad određenog službenika koji je učinio uslugu.
• prema organima koje propisuju taksene obaveze takse se dele na:
- one koje propisuju centralni organi države i
- one koje propisuju niže državne – političke zajednice.
• prema načinu plaćanja takse razlikujemo:
- takse koje se plaćaju na direktan način,
- takse koje se plaćaju na indirektan način.
• prema broju izvršenih usluga takse se dele na:
- paušalne i
- pojedinačne.
• prema načinu trošenja sredstava takse delimo na:
- takse čija je namena unapred utvrđena tj. destinirane
- takse koje se utapaju u opštu budžetsku masu tj. nedestinirane.
• prema vremenu plaćanja taksi, dele se na:
- one koje se plaćaju unapred i
- one koje se plaćaju unazad
Postoji i podela taksi na:
• opšte i specijalne i
• stalne i promenljive.
Opšte takse su iste za sve oblike istih usluga, bez obzira koji ih organ
naplaćuje, dok su specijlne takse takav oblik koji je vezan za određene
nadležne ustanove.
Stalne takse su često unapred utvrđene, dok su promenljive one koje se
ne određuju unapred, već prema vrsti posla, vrednosti i dr.
2.2 TAKSENA NAČELA
Sistem taksi mora, kao i sistem poreza, da počiva na poštovanju određenih
načela, odnosno principa. Uobičajeno je da se u okviru taksenih načela
posebno istaknu sledeća:
- načelo legaliteta koje zahteva da se takse mogu uvoditi samo na osnovu zakona ili zakonu korespondirajućih akata;
- načelo opštosti koje zahteva da se, kao i porezi ostali fiksni i javni
prihodi, generalno, određuju za sve unapred, a ne od slučaja do slučaja,
odnosno različiti prema pojedinim licima; ovo načelo, međutim isključuje
na zakonu zasnovana oslobođenja, jer ako su predviđena onda ona važe za
sve predmete i lica na koja se odnose;
- načelo jednostavnosti taksene tarife, je tehničke prirode i podrazumeva da taksena tarifa bude jednostavna, da se lako i tačno omogućuje plaćanje takse;
- načelo akomuliranja takse podrazumeva da za isti ispis ili radnju nije dozvoljeno naplaćivati taksu kumulativno od strane više javno pravnih lica.
2.3. ELEMENTI TAKSE
Elementi takse su termini koji se pojavljuju kod taksi i koji su specifični,
drugačiji od onih koji se pojavljuju kod drugih javnih prihoda, naročito
kod poreza.
U sistemu taksi posebno su u upotrebi sledeći elementi:
-predmet takse podrazumeva radnju državnog organa ili neku drugu činjenicu
za koju je zakonom ili odlukom nadležnog organa predviđeno i propisano
plaćanje takse;
- takseni obveznik je fizičko ili pravno lice na čiji zahtev se obavlja
radnja predviđena u taksenoj tarifi, odnosno zbog kojeg se preduzimaju
radnje za čije je obavljanje propisana obaveza plaćanja takse; takseni
obveznik je i lice koje se koristi pravom, predmetom ili uslugom za čije
je korišćenje propisana obaveza plaćanja takse;
- taksena osnovica je vrednost usluge koja služi za obračun takse ( npr.
vrednost spora, vrednost radnog časa i sl. );
- taksena stopa je utvrđeni iznos koji takseni obveznik treba da plati
na jedinicu osnovice; obično se određuju u fiksnom iznosu, u procentu
ili paušalno;
- taksena tarifa je sistemski sređen popis radnji, opis korišćenja određenim
pravima, uslugama, predmetima i sl., za čije se izvršenje, odnosno korišćenje
naplaćuje taksa;
Kod taksi postoje dređena oslobođenja od plaćanja. Postoje tzv. lična
oslobođenja koja su propisananajčešće zbog socijalnih razloga i predmetna
oslobođenja koja se odnose na pojedine mjere ili radnje, nezavisno od
osobe koja je inicirala određenu delatnost javnih organa npr. predlozi
i prijave podneseni u javnom interesu, spisi i radnje učinjene po službenoj
dužnosti). Takseni sistemi predstavljaju skup svih taksenih oblika koji
su u upotrebi u određenoj zemlji.
III SISTEM TAKSA U SRBIJI
U važećem sistemu javnih prihoda Republike Srbije, postoje takse koje
se uvode saveznim i republičkim zakonima, odnosno odlukama organa lokalne
samouprave. Prema tome, sistem takse u Republici Srbiji komponuju:
1) savezne takse,
2) republičke takse i
3) takse organa lokalne samouprave.
3.1. SAVEZNE TAKSE
U okviru saveznih taksi razlikuju se:
- administrativne i sudske takse, koje se uvode zakonom i
- posebne takse, koje su donete odlukom Savezne vlade.
Administrativne takse se plaćaju za spise i radnje u upravnim stvarima kod saveznih organa i organizacija. Obveznik ovih taksi je lice po čijem se zahtevu pokreće postupak ili radnje predviđene u tarifi saveznih administrativnih taksi. Obaveza plaćanja taksi nastaje za račune, rešenja, uverenja, overe i propise, za standardizaciju proizvoda, za sticanje i održavanje važenja patenata, uzoraka, modela i sl.
Zakonom su propisana brojna subjektivna i objektivna oslobođenja od plaćanja saveznih administrativnih taksi, kao što su na primer: državni organi, organi lokalne samouprave, budžetski fondovi i organizacije obaveznog socijalnog osiguranja, strana diplomatska i konzularna fizička lica, pod uslovom uzajamnosti i dr.
Predmetna oslobođenja odnose se na predloge, prijave i račune u postupcima koji se vode po službenoj dužnosti, molbe za pomilovanje i sl.
Zakon o saveznim administrativnim taksama reguliše i konzularne takse koje se plaćaju za dokumente i radnje kod diplomatskih i konzularnih predstavništva Republike Srbije. Ove takse se plaćaju u dinarima ili stranoj valuti, zavisno od toga gde je sedište, prebivalište, odnosno boravište obveznika. I kod konzularnih taksi zakon predviđa oslobađanja, npr: za radnje izvršene na zahtev državnih organa iz Republike Srbije koje nisu isključivo ili pretežno u interesu stranke, za diplomatske i službene pasoše i vize i neke druge radnje, pod uslovom uzajamnosti.
Prema tarifi saveznih administrativnih taksi kod nadležnih organa plaćaju se i carinske takse. Ove takse se plaćaju za ispravu na osnovu koje se carinarnici prijavljuje roba koja se izvozi ili uvozi, za rešenja koja donosi carinarnica, za carinsku deklaraciju i sl.
U postupku pred sudovima savezne države ( Savezni sud i Vojni sudovi
) plaćaju se savezne takse. Obveznik ove takse je lice po čijem predlogu
ili čijem interesu se preduzimaju radnje. Obaveza plaćanja nastaje za
račune, sudske odluke, sudska poravnanja i ostale radnje. Od plaćanja
savezne takse oslobođeni su savezni republički organi i organizacije,
organi užih javno – pravnih tela, građani slabog imovinskog stanja i dr.
Savezne takse su prihod federalnog budžeta.
3.2. REPUBLIČKE TAKSE
Na osnovu člana 11. Zakona o javnim prihodima i javnim rashodima, u Republici
Srbiji mogu se uvesti sledeće takse:
1) administrativne,
2) sudske,
3) komunalne,
4) registracione,
5) posebne republičke takse.
( 1 ) Administrativne takse
Ove takse se uređuju Zakonom o republičkim administrativnim taksama.
Administrativne takse se plaćaju za spise i radnje u upravnim stvarima,
kao i za druge spise i radnje kod institucija, državnih organa i organizacija,
organa teritorijalne autonomije i lokalne samouprave u vršenju poverenih
poslova i organizacija koje vrše javna ovlašćenja, a u iznosima propisanim
Tarifom republičkih administrativnih taksi koja je sastavni deo Zakona
o republičkim administrativnim taksama.
Obveznik takse je podnosilac zahteva, odnosno podneska kojim se postupak pokreće, odnosno vrši radnja propisana Tarifom. Ako za propisanu taksu postoji više obveznika, njihova obaveza je solidarna.
“Taksena obaveza nastaje:za podneske, u trenutku predaje, a za zahteve
date na zapisnih, kada se zapisnik sastavi; za rešenja, dozvole i druge
isprave, u trenutku podnošenja zahteva za njihovo izdavanje; za upravne
radnje, u trenutku podnošenja zahteva za izvršenje tih radnji.”
Ako je Tarifom propisano da se taksa plaća prema vrednosti predmeta, osnovica
za obračun takse je vrednost naznačena u predmetu, odnosno zahtevu ili
podnesku kojim se pokreće postupak. Ako vradnost predmeta nihe naznačena
u zahtevu, odnosno podnesku ili je naznačena manja vrednost od stvarne,
vrednost predmeta utvrdiće rešenjem organ koji vodi postupak.
Taksa se plaća u administrativnim taksenim markama jedinstvene emisije ili u novcu.
(2) Sudske takse
Zakonom se propisuje obaveza plaćanja sudskih taksi u postupcima pred sudovima. Ove takse plaćaju lica na čiji se predlog ili u čijem interesu preduzimaju radnje u sudskom postupku. Obaveza plaćanja sudskih taksa nastaje za: podneske, sudske odluke, sudska poravnanja i dr. I kod ove vrste takse zakon predviđa odgovarajuća oslobađanja. Subjektna oslobađanja su ista kao i kod administrativnih taksi. Izuzetak predstavljaju izdržavana lica u postupcima u vezi sa zakonskim izdržavanjem, koja zakon oslobađa od plaćanja takse. Takse se plaćaju u sudskim markama i u gotovom novcu.
( 3 ) Komunalne takes
Komunalne takse pravni izvor imaju u Zakonu o komunalnim taksama, a plaćaju
se za korišćenje određenim pravima, predmetima i uslugama koji su utvrđeni
u tarifi komunalnih taksa. Tarifu donosi opšinska skupština. Komunalne
takse ne mogu se propisati na spise i radnje na koje se plaćaju administrativne
i sudske takse, na predmete za koje je propisano plaćanje poreza na imovinu,
na promet prava, proizvoda i usluga na koje se plaća porez na promet,
na korištenje pravima, predmetima i uslugama od strane vojnih jedinica
i ustanova u vezi s njihovom redovnom delatnošću, na usluge za čije je
obavljanje tarifom propisana neposredna naknada, na objave i oglase koji
se odnose na delatnost organa uprave i drugih organa i organizacije .
Takseni obveznik ove takse je fizička osoba koja se koristi pravom, predmetom
ili uslugom za čije je korišćenje propisano plaćanje tih taksa. Taksena
obveza nastaje trenutkom početka korištenja prava, predmeta ili usluga.
Taksena oslobođenja odnosno olakšice propisuje opšinska skupština. Ona
može osloboditi ili priznati olakšicu pri plaćanju komunalne takse pojedinim
kategorijama osoba i preuzeća ili drugih oragnizacija koje obavljaju privrednu
delatnost. Ovezniku se popravilu izdaje rješenje o visini komunalne takse,
a izdaje ga opšinski porezni organ. Međutim, ima mnogo slučajeva kad se
komunalna taksa naplaćuje bez rešenja (za parkiranje vozila, kampovanje
i sl.)
Komunalne takse su:
- boravišne takse
- lokalne komunalne takse
- naknada za korišćenje komunalnih dobara od opšteg interesa.
Boravišnu taksu plaća građanin koji koristi usluge smeštaja u turističkom objektu izvan svog prebivališta. Visina takse utvrđuje se taksenom tarifom u zavisnosti od turističke kategorije mesta. Zakonom su propisana brojna subjektivna oslobađanja, kao npr. deca do sedam godina starosti, lica sa težim čulnim i telesnim smetnjama, lica upućenih na banjsko i klimatsko lečenje, učesnika školskih ekskurzija idr. Sredstva boravišne takse pripadaju budžetu Republike ( 20% ) i budžetu opštine (80%) i služe za finansiranje turističke informativno-propagandne delatnosti.
Lokalne komunalne takse se uvode odlukom gradske skupštine. Obveznik je
korisnik prava, predmeta ili usluga za čije je korišćenje propisano plaćanje
lokalne komunalne takse. Prema čl. 3. Zakona o lokalnim komunalnim taksama,
ima ih 12, od kojih pominjemo:
- korišćenje prostora na javnim površinama u poslone svrhe,
- držanje sredstava za igru,
- isticanje firmi,
- korišćenje reklamnih panoa i dr.
Lokalne komunalne takse mogu se utvrđivati:
- u godišnjem nivou (npr. isticanje firmi),
- u dnevnom iznosu (npr. korišćenje obala u poslovne svrhe),
- srazmerno vremenu korišćenja prava, predmeta ili usluga (npr. korišćenje
prostora za parkiranje).
Aktom o uvođenju lokalne komunalne takse utvrđuje se visina, olakšice,
rokovi i način plaćanja lokalne komunalne takse. Ove takse su isključivo
prihod organa lokalne samouprave.
Naknada za korišćenje komunalnih dobara opšteg interesa biće tretirane
u kontekstu naknada kao oblika prihoda javno-pravnog tela.
( 4 ) Registracione takes
Zakonom o javnim prihodima i javnim rashodima ustanovljene su i registracione takse kao jedna od vrsta republičkih taksi. Ova taksa, međutim, može se uvesti, ali ne mora. U Republici Srbiji registracione takse još nisu uvedene, ali to ne znači da su zanemarene kao prihod. One su naime, inkorporirane u Zakonu o sudskim taksama u postupku za upis u sudski registar i to za svaku prijavu upisa za rešenje o upisu.
( 5 ) Posebne Republičke takse
One su takođe ustanovljene zakonom o javnim prihodima i javnim rashodima kao jedna od pet vrsta republičkih taksi. Međutim, do sada nisu uvedene u sistem javnih prihoda Republike.
3.3. TAKSE ORGANA LOKALNE SAMOUPRAVE
Takse organa lokalne samouprave utvrđuju se Odlukama o gradskim administrativnim taksama, a na osnovu čl 8 i čl. 16 Zakona o javnim prihodima i javnim rashodima.
ZAKLJUČAK
Od postojanja najranijih ljudskih zajednica postojale su zajedničke potrebe
koje je trebalo zadovoljiti. Prvobitni oblik pribavljanja sredstava za
zadovoljenje različitih potreba zajednice bio je naturalni. Kada se pojavio
novac i kad je prikupljanje prihoda za finansiranje zadovoljenja potreba
poprimilo oblik prikupljanja i trošenja novca može se govoriti o javnim
finansijama, koje se kao znanstvena disciplina bave upravo izučavanjem
elemenata, instumenata, ciljeva i učinaka prikupljanja, raspodele i trošenja
javnih prihoda. Razvoj samih javnih prihoda vezan je za razvoj države,
njenim društveno – političkim uređenjem, te oblikom i nivoom privrednog
razvoja.
Danas svaku državu karakteriše podmirenje javnih potreba, čemu prethodi
prikupljanje javnih prihoda. Savremenu državu karakterišu sve opsežniji
zadaci, što za sobom povlači potrebu kreiranja sve brojnijih i raznovrsnijih
finansijskih instrumenata kojima će biti moguće pribaviti što više sredstava
za podmirenje sve većih javnih potreba. Uprkos različitostima državnih
uređenja, a s tim u skladu i finansijskih sastava, javni prihodi ipak
imaju neke zajedničke karakteristike: ubiru se periodično i to isključivo
u novcu,po pravilu iz prihoda i dohotka ( samo izuzetno iz imovine) sa
svrhom da služe podmirenju javnih potreba.
Iako teoretičari, takse kao izvor javnih prihoda smatraju zanemarljivim,
zbog njihove neelastičnosti i neizdašnosti u odnosu na poreze, tendencija
njihovog učešća u ukupnim prihodima ima trend rasta.
Iz tog razloga smatram da je obrada ove teme našla svoju svrhu u objašnjavanju
nejasnoća koje su se javljale u vezi iste.
LITERATURA
1. Prof. Dr Slobodan Komazec, Prof. Dr Žarko Ristić, “Monetarne i javne finansije”,
Viša poslovna škola, Beograd.2. Prof. Dr Božidar Raičević, “Fiskalna ekonomija”, Ekonomski fakultet, Beograd.
3. Dejvid V. Pirs, Mekmilanov rečnik, “ Moderna ekonomija”, Beograd.
4. Ljiljana Lučić, “Finansije”, Viša poslovna škola, Novi Sad.
5. Zakon o republičkim administrativnim taksama.
6. Odluka o gradskim administrativnim taksama grada Kragujevca.
7. Prof. Dr Budimir Stakić, Prof. Dr Slobodan Barać, Dr Marko Ivaniš, “Javne finansije”, Poslovni fakultet u Beogradu, Univerzitet Singidunum, Beograd.
Internet adrese
http://www.zakonski.info
http://www.mfin.sr.gov.yu
preuzmi
seminarski rad u wordu » » » 
Besplatni Seminarski Radovi