Političke partije

Pojam političke partije i konstutivna obeležja

Reč partija je ušla u mnogo jezika tako da se nju može reći da ona predstavlja internacionalni termin u savremenom političkom rečniku.Koren reči je latinski (pars, partis-deo;partire-deliti).U našem jeziku naziv, stranka, nastaje od reči strana, što podrazumeva svrstavanje na jednu stranu.U samom korenu reči kaže se da je to deljenje ili cepanje neke celine pa se partijama pripisuje da one,dele narod na neprijateljske grupe tj . da u njega unose razdor i zavadu,one,zapravo ujedinjuju više srodnih ideja u jednu volju te se moze reći,bez obzira na koren reči da one i ujedinjuju narod.
Partija se može definisati kao dobrovoljna, relativno trajna, politička organizacija čiji je cilj preuzimanje i vršenje državne vlasti, ili bar učešće u njoj ili stalan uticaj na nju radi zaštite i ostvarenja odeđenih klasnih odnosno grupnih interesa u okviru jedne ideološke koncepcije o opštoj državnoj politici i zajedničkim interesima društva.

Partije su postale glavni nosioci političkog života,međutim da bi jedna partija(politička stranka) mogla da ostvari svoj cilj ona mora da ima dva konstutivna elementa i to program i organizaciju tj. organizacionu strukturu.
Ideologija je sistem ideja o uređenju društva i države sa stanovišta interesa određenih grupa(nacija,klasa,grupa građana).Ona je nužan uslov svake političke delatnosti.Partije su nosiocite te ideologije,i preko nje ona pokazuje da se ne bori za lične nego za opšte interese.Ideologija se kasnije rezrađuje u programu stranke.Te dok je ideologija apstraktna , program je više praktičan.
Program je izlaganje onoga što partija navodno želi da uradi osvajanjem državne vlasti ili participiranjem u njoj.Svoju legitimnost partije prikazuju kroz program.On služi za okupljanje političkih istomišljenika,odnosno svih onih koji imaju zajedničke ili slične stavove,ciljeve i ideale u politici,u pitanjima upravljanja opšte društvenim pitanjima. Prema tome program daje partiji karakter ideološke zajednice.
Program je instrument pomoću kojega partija mobiliše i vezuje za sebe pojedince i grupe, doprinosi ostvarenju partijskih ciljeva i ideala,odnoso dolasku partije na vlast.
Organizaciona struktura je više-manje ustaljena i učvršćena,ona predstavlja jedan sistem organa preko koga partija politički deluje i vrši svoju funkciju.Pijetro Viga daje razgranatu tipologiju veza sa političkom strankom.On vezivanje ljudi za partiju naziva stranačkim pripadništvom,a razlikuje sledeće kategorije pripadnika stranke:


1) osnivači,to su ljudi koji su osnovali stranku
2) organizatori , to su ljudi koji posle osnivanja stranke organizuju njene aktivnosti i koji razvijaju stranku
3) rukovodstvo, to su ljudi koji čine stranački kadar
4) učesnici ili aktivisti , to su ljudi koji uzimaju aktivno učešće u stranačkom životu
5) pristalice (aderenti), to su ljudi koji su saglasni sa programom stranke,podržavaju stranku na izborima glasanjem za nju, učestvuju u raspravama na stranačkim tribinama,ali nisu članovi stranke

|Kao što vidimo postoje različiti nivoi u stranačkoj hijerarhiskoj lestvici
Organizaciona struktura je bitna da bi preko nje politička stranka mogla da izloži svoj stav, svoj program ,da privuče pristalice, da vodi borbu sa drugim političkim strankama odnosno da preuzme vlast u državi I sprovede svoje ciljeve.

Osnovni cilj partije(stranke) je da osvoji i vrši državnu vlast.Osvajanjem vlasti partija može da sprovede svoju ideologiju i program.Da ,uslovno rečeno, potčini državu partiji tj, grupama okupljenim u njoj .Do tog cilja partija bi trebala da dodje na legalan, demokratski, način,dobijanjem većine glasova na izborima.Mada se u praksi dešava da partije posegnu i primeni fizičke sile i da na nasilan način dođu na vlast organizovanjem oružanih grupa i podizanjem revolucije.U demokratskoj borbi za vlast mogu učestvovati samo one stranke koje su registrovane i priznate od strane države.
U našoj državi osnivanje stranke regulisano je ustavom (član 5 Ustava Republike Srbije iz 2006.)
• Jemči se i priznaje uloga političkih stranaka u demokratskom oblikovanju političke volje gradjana.
• Osnivanje političkih stranaka je slobodno.
• Nedopušteno je delovanje političkih stranaka koje je usmereno na nasilno rušenje ustavnog poretka, kršenje zajemčenih ljudskih ili manjinskih prava ili izazivanje rasne, nacionalne ili verske mržnje.

Političke stranke ne mogu neposredno vršiti vlast, niti je potčiniti sebi.
Dakle politička partija ,iako počiva na klasnoj podeli društva,okuplja ljude raličitih klasa, kao sto i jedna klasa može biti zastupana od više partija
Političke stranke se mogu stvarati i na nacionalnoj osnovi (Partija za demokratsko delovanje,PBDSh,Savez vojvođanskih mađara,SVM),verskoj ili regionalnoj (Sandžačka demokratska partija,SDP).

Istorijat političkih partija

Političke stranke u pravom smislu postale su tek u građanskom društvu, kada su ljudi postali pravno jednaki građani i stekli pravo glasa.Stare podele na optimate i populare u starom Rimu ne mogu se smatrati političkim strankama u savremenom smislu.Dakle takve stranke nastaju u vezi sa izborom predstavnika građana za ulazak u skupštinu (parlament).U Engleskoj XII veku su prethodnica stranaka bili torijevci i vigovci,gde su se prvi borili za veće kraljeve prerogative,a drugi protiv kraljevog apsolutizma i za veća prava parlamenta.Torijanci su tokom XIX veka postali Konzervativna stranka a vigovci Liberalna stranka .Stranačke organizacije su osnovane da se pomogne izbor svojih ljudi u parlament.U toku XIX veka političke stranke su branile različite interese u okviru opštih interesa buržuazije.To su bile buržuaske stranke ,od kojih su jedne bile konzervativno a druge liberalno orjentisane.
Krajem XIX i početkom XX veka,organizovan i ojačan u borbi za svoja prava putem sindikata i drugih olika organizovane borbe,proletarijat stvara prve socijalističke i socijal demokratske stranke,sa kojima nastavlja borbu za svoja prava.Posle oktobarske revolucije,a naručito za vreme treće intrenacionale(1919.-1943.) iz socijalističkih i socijaldemokratskih partija izdvajaju se komunističke partije.Komunističke partije svojim nastankom unose ravnopravniji odnos između interesa buržoazije i interesa proleterijata a samim tim jačaju demokratske odnose. „U svim tim pokretima oni ističu pitanje svojine,bez obzira na veću ili manju razvijenost njenog oblika,kao osnovno pitanje pokreta.
Na posletku , komunisti rade svuda na povezivanju i sporazumevanju demokratskih stranaka svih zemalja.
Nekako u isto vreme,u okviru opšte klasnih interesa buržoazije,formiraju se i nove desničarske stranke od kojih bile izrazito fašistički orjentisane i koje su se pokazale kao ne funkcionalne, pogubne po društvo i danas su,zbog toga, u većini država zabranjene.
Kod nas se prve stranke registruju 1881.godine.Prvo se registruje Radikalna ,zatim Napredna pa Liberalna.Od 1945.-1989. godine preovladavajuću ulogu ima jednopartijski sistem gde je glavni politički subjekat bila Komunistička partija Jugoslavije.
U Srbiji je nastankom višepartijskog sistema i priznavanjem opozicije prvo registrovana 12.decembra 1989.godine Demokratska stranka,a iza nje slede: Srpska narodna obnova-SNO,(6.januara 1990.), Srpski pokret obnove-SPO(14.mart 1990.),
Nova demokratija-pokret za Srbiju-NDPzS(17.juna 1990.)Srpska radikalna stranka-SRS(23.februara1991.) i druge.

Društvena uloga partija

Društvena uloga političkih partija je trojaka:
• da izluče opštu volju;
• da odaberu buduće predstavnike i disciplinuju izabrane
• da vaspitavaju i obaveštavaju birače.

Bez izlučivanja volje nastala bi anarhija na izbornim listama I samoj političkoj sceni.Svako bi mogao da se proglasi izabranikom naroda i iznosi svoj lični politiki stav i ideoligiju.Tako da političke partije imaju ulogu da ujedine političke jednomišljenike,sjedine više srodnih ideja u jednu i da od ljudi srodnih ideja i ciljeva izdvoje jednog za predstavnika određenog broja ljudi.
Uloga koju vrši disciplinovanjem izabranih partija sprečava da izabrani podlegne pritiscima raznih interesnih grupa (što se u praksi pokazalo kao vrlo težak zadatak)te time ostvari ličnu korist umesto da radi za interes grupe građana koje zastupa.
Vaspitavanjem i obaveštavanjem partija podseća građane tj. birače da moraju žrtvovati neke lične peokupacije za rad interesa većine.U više partijskom sistemu, kao sto je naš, partije vode borbu oko glasača propagirajući da je njihov program najkvalitetniji za buduće vođenje politike u zemlji.Pošto više partija učestvuje u obaveštavanju i vaspitavanju birača to je i raznovrsnije obaveštavanje birača.Zarad ostvarivanja ovih ciljeva partije koriste pomoć od drugih organizovanih grupa(klubovi,sindikati,grupe...).Koriste se sredstvima javnog informisanja (novine,televizija,radio i internet) kako bi kreirali javno mnjenje.Na taj način one oblikuju stavove birača tako da oni "prividno slobodno biraju" ono sto im je ponuđeno.Birači na izborima ne biraju samo poslanike za parlament nego i vladu.

Tipologija političkih partija

Podela partija može se izvršiti na one koje su osvojile pobedu na izborima,dakle na stranke vladajuće većine,i na one koji to nisu uspeli,odnosno na stranke opozicije.
• Prema socijalnoj grupi mogu se podeliti na buržoaske i radničke.
• Prema karakteru i ciljevimapolitičkog delovanja na ideološke i programske.
• U zavisnosti od širine članstva na kadrovske i masovne.
• U zavisnosti od odnosa prema postojećem sistemu u celini na revolucionarne i stranke status quo-a.
• Prema osnovu okupljanja članstva političke u užem smislu reči,nacionalne,konfesionalne i regionalne.
• Prema stepenu discipline kojom je podvrgnuto članstvo i rukovodstvo na čvrste i labave.
• Prema autoru Pijetru Viga ,koji partije deli po sadržini programa i prema obliku njihove organizacije,po programu razlikuju se :

• ideološke stranke koje teže afirmaciji
određenog ideološkog programa u interesu neodređenog broja građana
• interesne ili klasne stranke,koje imaju za cilj odbranu određene kategorije građana (klasekonzervativne,reformističke i revolucionarne stranke i stranke desnice, centra I levice).
• Prema obliku organizacije,razlikuju se odborske,sekcijske,milicijske I ćelijske stranke

Interesne grupe i drustveni pokreti

Interesne grupe su najraznovrsnije društvene grupe u globalnom društvu čija je osnova konstituisanja poseban materijalni ili moralni interes njihovih članova u odnosu na druge takve grupe i širu društvenu zajednicu.
U interesnu grupu mogu se udružiti građani različitih klasnih drustava, verskih zajednica,u okviru grupe mogu biti i građani različitih političkih ideologija.Osnovna razlika između političke partije i interesne grupe je u tome što interesna grupa želi da utiče na vlast,u retkim slučajevima da je i sama vrši (kao što je npr.stranka zelenih,koja je iz pokreta prerasla u stranku), dok je to osnovni cilj svake stranke.
Osnove okupljanja u interesnu grupu mogu biti ekonomski,nacionalni, profesionalni,crkveni i drugi interesi.
Najbrojnije i najvažnije su ekonomske intrersne grupe.Kako bi postale samostalan faktor u društvenom životu potrebna su minimum dva uslova:
prvo, relativno visok stepen unutrašnje izdeferenciranosti društvene strukture
drugo, zamenjivanje tradicionalnih,spontanih društvenih veza i odnosa odnosima koji se zasnivaju na racionalnoj i računskoj osnovi, to jest na manje -više slobodnom izražavanju i organizovanjurazličitih interesa.
Moze se reći da interesne grupe nastaju kao proizvod kapitalističkog društa.U okviru iste klase mogu postojati više interesnih grupa čiji se interesi sukobljavaju.Ovo naručito dolazi do izražaja u uslovima tržištne privrede i konkurencije.Sindikati se međusobno mogu neslagati oko interesa pojedinih kategorija njegovog članstva.
Pored sindikata,raznih ne vladinih organizacija,udruženja za zaštitu životne sredine,udruženja za zaštitu životinja i drugih ,čijim se delovanjem, uglavnom, poboljšava život celokupnog čovečanstva, postoje i grupe takozvanih tajnih I polutajnih.

 preuzmi seminarski rad u wordu » » » 

Besplatni Seminarski Radovi

SEMINARSKI RAD